Ægir - 01.09.1994, Blaðsíða 28

Þörungar: Vaxtarbroddar í votum sjó
Gæbi íslenska þörunganna mikil - en er hægt að selja þá
Talið er að 30-40 nýtanlegar tegundir þörunga sé að
finna hér við land. Aðstæður eru til að margfalda magn
verðmætra tegunda, s.s. purpurahimnu, með ræktun.
Líklegt er taiið að gæði íslenskra þörunga séu mjög mik-
il vegna lítillar mengunar við strendur landsins. Mögu-
leikar til vinnslu á þörungum er margvísiegir en algeng-
ustu aðferðir eru þurrkun, söltun, súrsun og niðursuða.
Þetta kom fram í erindum sem flutt voru á ráðstefnunni
Þjóðarhagur í þaraskógi sem Háskólinn á Akureyri stóð
fyrir í júní s.l.
I erindum þeirra Karls Gunnarssonar, Gunnars Ólafsson-
ar og Ólafar Hafsteinsdóttur kom fram margvíslegur frób-
leikur um þörunga og möguleika íslendinga á nýtingu
þeirra. Þörungar hafa verið
nýttir hériendis frá land-
námstíð, einkum sem
skepnufóður og áburður en
einnig í litlum mæli til
manneldis, einkum söl. í Evr-
ópu er hefð fyrir neyslu þör-
unga og eru Frakkar, írar og
Englendingar meðal þeirra
þjóba sem borða þörunga.
Neysla dróst mjög saman
meb iðnvæðingu og hvarf
nær alveg á þessari öld en á
síðustu árum hafa Frakkar
unnið markvisst að því að
byggja upp framleiðslu mat-
þörunga og markaði fyrir þá. Nú eru 10 tegundir þörunga
markaðssettir í Frakklandi sem matvara og hefur orðið
stöðug aukning síbustu 6 árin. Nú nemur framleibsla Frakka
á matþörungum 2000-3000 tonnum á ári en var aöeins
nokkrir tugir tonna árið 1987. Átta þessara tíu tegunda vaxa
hér við land og sumar í miklu magni.
Engir borða meira af þörungum en Asíu-
búar sérstaklega íbúar Japan, Kóreu, Kína
og Tævan. Meðal íbúa við strendur þessara
landa eru þörungar hluti af daglegri fæðu
en engir borða þó meira en Japanir sem
borða tæp 7 kíló af þörungum á hvern
íbúa. Alls tekur Japansmarkaður við 800
þúsund tonnum árlega, þar af eru 700 þús-
und tonn framleidd innanlands. Þetta eru
einkum þörungar af þremur ættkvíslum
raubþörunga náskyldir íslensku purpura-
himnunni.
Purpurahimnan er langsamlega mikii-
vægust þeirra þörunga sem Japanir neyta.
Meðalverð upp úr sjó var 100-200 krónur á hvert votvigtar-
kíló en verðmunur gat verið þrítugfaldur eftir gæðum. Við
verkun 20-faldast verðið en verkun fer þannig fram að fersk
purpurahimna er kurluö, blönduð vatni og síðan pressuð og
þurrkuð með sérstakri tækni. Endanlega varan er þunnt
blað sem pakkað er í lofttæmdar umbúðir og geymist í 1-2
ár. Purpurahimna er lúxusvara í Japan og er einkum notuð í
sushi-rétti, súpur, sælgæti og vín.
Vænlegt að nýta þarann til manneldis
Gunnar Ólafsson, þörunga- og lífefnafræðingur við
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins, höfundur skýrslunnar
sem vitnað er til, hefur unnið að rannsóknum á þörungum
erlendis en um rúmlega
tveggja ára skeið hjá Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins.
Hann sagbi í samtali vib Ægi
ab fyrst um sinn væri nýting
á þara til manneldis vænleg-
asti kostur íslendinga. Nóg er
til af þara við landið og
nokkrar rannsóknir hafa ver-
ið gerðar á honum, t.d. í
Breiðafirði. Purpurahimnan
er eftirsóttust þörunga í
heiminum til manneldis. Ef
nýta ætti hana til útflutnings
er hinsvegar líklegt að beita
yrði ræktun því í náttúrunni
vex himnan ekki í nægilegu magni.
Lífsferill flestra tegunda purpurahimna er tiltölulega vel
þekktur. Þetta er einær jurt sem vex upp, visnar og deyr.
Plantan myndar gró sem vaxa upp í skeljum í örsmáar
plöntur og nefnist hún skelbúi á því stigi. Skelbúinn mynd-
ar síðan gró sem að ári vaxa upp í nýjar plöntur. Við rækt-
un er gróunum sáð á skeljar í rannsóknar-
stofu og síðan er þörungurinn látinn sá sér
á kaðla sem liggja í sjó líkt og þekkt er við
kræklingaræktun.
„Þetta er sambland af hafbeit og ræktun,
nokkurskonar hafrækt," sagði Gunnar í
samtali við Ægi. Hann benti á að Frakkar,
sem náð hafa allgóöum árangri í þörunga-
rækt, hefðu gripið til þess ráðs að flytja inn
tegundir af purpurahimnu og þara frá Asíu
til þess að rækta. Þetta er gert til þess að
mæta betur kröfum markaðarins sem er sá
stærsti í heimi. Enn hefur ekki verið rann-
sakað nákvæmlega hve vel íslenskar teg-
Gunnar Ólafsson, þörunga- og lífefnafræöingur.
Slafak, brimsöl og Maríu-
þang eru allt nöfn úr ýms-
um landshlutum yfir þör-
ung þann sem nú er nefnd-
ur purpurahimna. Orðin
slafak og marinkjarni eru
talin keltnesk ab uppruna.
Það stybur þá skoöun að ís-
lendingar hafi fyrst kynnst
áti sæþörunga á Bretlands-
eyjum.
Byggt á íslenskum sjávarhátt-
um eftir Lúövík Kristjánsson.
28 ÆGIR SEPTEMBER 1994