Ægir - 01.09.1994, Blaðsíða 33

Upphaf efnarannsókna á íslandi má
rekja aftur til þess þegar Efnarannsókn-
arstofa ríkisins tók starfa árið 1906 en
sú stofnun sinnti lítið sjálfstæðum
rannsóknum fyrir fiskiðnaðinn. Ýmsar
gagnlegar rannsóknir voru stundaðar í
síldarverksmiðjum hérlendis á árunum
1920-1930. Upphaf rannsókna á sviði
örverufræða á þessu sviði eru rann-
sóknir Gísla Guðmundssonar á vatni
úr Tjörninni 1921 og Sigurðar H. Pét-
urssonar á jarðslaga í saltfiski 1932-33.
Rannsóknastofa Fiskiféiags íslands
starfaði í 31 ár eða allt til ársins 1965
þegar lög voru sett um rannsóknir í
þágu atvinnuveganna. Þá var Rann-
sóknastofnun fiskiðnað-
arins stofnuð og tók
hún við störfum og eig-
um Rannsóknastofu
Fiskifélagsins.
Dr. Þórður Þorbjarn-
arson gegndi starfi for-
stjóra til dauðadags árið
1974. Þá tók dr. Björn
Dagbjartsson við stöðu
forstjóra sem hann
gegndi til 1986 þegar dr.
Grímur Valdimarsson
tók viö starfi forstjóra
sem hann gegnir enn. ■
Deildaskipting stofn-
unarinnar hófst 1961
þegar gerladeild at-
vinnudeildar Háskólans
var sameinuð Rann-
sóknastofu Fiskifélagsins og uppfrá
því störfuðu tvær deildir innan vé-
banda hennar, efnafræðideild og
gerladeild. Gerladeildin hafði um þá
þegar um skeið starfað í húsinu við
Skúlagötu 4 sem var í byggingu á þess-
um tíma.
í dag skiptist starfsemin í almenna
efnafræðideild, snefilefnadeild,
vinnslu- og vöruþróunardeild, örveru-
deild, tæknideild og tölvusvið. Auk
þess rekur stofnunin fjögur útibú á
landsbyggðinni. Þrjú þeirra, á ísafirði,
Akureyri og Neskaupsstað, eru í eigu
Rf. en útibúið í Vestmannaeyjum er í
eigu fiskvinnslufyrirtækjanna á staðn-
um en daglegur rekstur er í umsjá Rf.
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
hefur nána samvinnu við Háskóla ís-
lands samkvæmt samkomulagi frá
1989 um kennslu- og rannsóknaað-
stöðu í matvælafræöi á stofnuninni.
Með þessu komst samstarf þessara
tveggja stofnana í fastar skorður en
starfsmenn Rf. hafa um langt árabil
kennt viö Háskólann og nemendur
þaöan starfað hjá Rf. Einkum er þab á
sviði matvælafræði, efnafræði og véla-
verkfræbi sem samvinna hefur verið
mikil. Samstarfið efldist mjög 1991
þegar samstarfsverkefni um vinnslu-
eiginleika próteina var hrint af stokk-
unum, 1992 var gerður samningur við
Háskólann á Akureyri og ráðnir 2 sér-
Fram til 1965 var Rannsóknastofa
Fiskifélagsins til húsa á neðstu hæð
húsakynna Fiskifélagsins í Höfn við
Ingóifsstræti en þegar Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins varð til árið
1965 flutti hún í núverandi húsnæði
að Skúlagötu 4.
fræðingar sem starfa jafnt að kennslu
og rannsóknum.
Rannsóknastofnunin rekur sérhæft
bókasafn sem er náma fróðleiks og
gagna á sviði vísinda af þessu tagi.
Bókasafnið er rekið í samvinnu við
Hafrannsóknastofnun.
Rannsóknastofnunin hefur eðli
málsins samkvæmt mikið og náið sam-
starf við fiskiðnaðinn og útgerðina í
Iandinu sem hefur staðið frá fyrstu
árum stofnunarinnar. Einatt hefur
þetta samstarf getið af sér merkar nýj-
ungar og þannig hófust t.d. karfaveib-
ar 1935 fyrir forgöngu Rannsóknastofu
Fiskifélagsins og einnig átti stofnunin
frumkvæði að því að loðnuveiðar
hófust 1958. Framlag og frumkvæði
Rf. í lýsisvinnslu og grunnrannsókn-
um á því sviði er mjög mikið.
Samstarfið við fiskiðnaöinn hefur
einkennst af framþróun og rannsókn-
um á þeim verkefnum sem brýnust
hafa þótt á hverjum tíma. Nægir að
nefna rannsóknir á nýtingu síldarsoðs
1940-50, rannsóknir á
nýtingu slógs til mjöl-
og fóðurframleiðslu,
rannsóknir á sviði líf-
tækni á síðustu árum og
stórauknar mengunar-
mælingar.
Hér verba ekki raktar
frekar helstu rannsóknir
sem gerðar hafa verið á
vegum Rannsóknastofn-
unar fiskiðnaðarins á 60
ára starfsferli. Til þess ab
gera því sæmandi skil
þyrfti heila bók. Óhætt
er ab fullyrða að stofn-
unin hefur verið ís-
lenskum fiskiðnaði sá
vísindalegi bakhjarl sem
nauðsynlegur er og hef-
ur átt sinn þátt í því að skipa íslend-
ingum í fremstu röð fiskveiðiþjóða í
heiminum.
Árið 1985 var stofnaður Rannsókna-
sjóður Rannsóknaráðs ríkisins sem
varð mjög þýðingarmikill fyrir Rf. því
síðan hafa verkefni í stórauknum mæli
verið fjármögnuö af sjóðum. Á síðustu
árum hefur erlent samstarf á sviði
rannsókna verið aukið og stofnunin á
þátt í stöðugt fleiri verkefnum í sam-
starfi við aðrar þjóðir. Þessi verkefni
eru í auknum mæli fjármögnuö úr al-
þjóðlegum sjóðum eftir því sem þátt-
taka Islands í alþjóðlegu samstarfi vex
og fleiri möguleikar á þessum sviðum
verða til.
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
ÆGIR SEPTEMBER 1994 33