Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 28

lögmenn noti hann lítt ef þá nokkuð. í einu máli fyrir kærunefnd jafnréttismála
hefur þó reynt á ákvæði hans.14
Málavextir voru þeir að kona nokkur fór þess á leit við kærunefnd jafnréttis-
mála að hún kannaði og tæki afstöðu til þess hvort synjun dómsmálaráðuneytis-
ins á kröfu hennar um íslenskt ríkisfang til handa dóttur hennar bryti í bága við
lög um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla, 1. nr. 28/1991. Dóttirin hafði
fæðst í Kanada árið 1976. Móðir hennar, sem er íslensk, var þá gift erlendum
manni. Samkvæmt þágildandi lögum um ríkisborgararétt nr. 100/1952 urðu
skilgetin böm íslenskra karla, sem kvæntir vom erlendum ríkisborgumm, ís-
lenskir ríkisborgarar. Hið sama gilti hins vegar ekki um skilgetin böm íslenskra
kvenna, sem giftar vom erlendum ríkisborgurum. Dóttirin hafði því ekki öðlast
íslenskt ríkisfang við fæðingu. Með lögum nr. 49/1982 var lögum um ríkis-
borgararétt breytt á þann veg að bam öðlaðist íslenskt ríkisfang við fæðingu,
væri það skilgetið og faðir þess eða móðir íslenskur ríkisborgari. í 10. gr. laga
49/1982 segir:
Bam, sem er fætt 1. júlí 1964 eða síðar, og hefði öðlast íslenskt ríkisfang, ef ákvæði
1. greinar 1. málsgr. 1. tölul. hefðu verið í gildi við fæðingu bamsins, fær íslenskt
ríkisfang er móðir þess gefur um það skriflega yfirlýsingu til dómsmálaráðuneytisins
eigi síðar en 30. júní 1985 og þó því aðeins að móðirin sé íslenskur ríkisborgari,
þegar yfirlýsingin er gefin, og bamið þá innan 18 ára aldurs. Til 31. desember 1982
má þó gefa slíka yfirlýsingu, þó að bam, sem fætt er á tímabilinu 1. júlí-31. desember
1964 sé orðið 18 ára, þá er yfirlýsingin er gefin. Bam sem orðið er 15 ára þegar
yfirlýsingin er gefin, þarf að lýsa samþykki sínu, svo að hún sé gild.
í erindi konunnar kom fram að hún hefði ekki vitað af umræddri lagabreyt-
ingu enda búsett erlendis á þessum tíma og engin tilkynning hafi verið send til
kvenna sem voru í þeirri aðstöðu sem 10. gr. fjallar um. Þegar þær mæðgur hafi
flust til íslands árið 1994 hafi dóttur hennar verið synjað um íslenska kennitölu
hjá Hagstofu Islands með þeim rökum að hvorki væri hún íslenskur ríkisborgari
né hefði dvalarleyfi hér á landi og þyrfti því að sækja til útlendingaeftirlitsins
um dvalarleyfi. Konan sætti sig ekki við þetta og taldi að þar sem böm karla í
sömu stöðu og hún teldust samkvæmt lögunum íslenskir ríkisborgarar væri um
brot að ræða á jafnréttislögum sem og kvennasamningi Sameinuðu þjóðanna.
í áliti kærunefndar jafnréttismála segir m.a. að samkvæmt 1. gr. 1. 28/1991 sé
það tilgangur laganna að koma á jafnrétti og jafnri stöðu kvenna og karla á
öllum sviðum. Sérstaklega skuli bæta stöðu kvenna til að ná því markmiði.
Samningur S.þ. um afnám allrar mismununar gagnvart konum hafi verið
undirritaður og fullgiltur af íslands hálfu. Samkvæmt almennum reglum þjóða-
réttar skuli túlka landsrétt í samræmi við ákvæði þjóðréttarsamninga.
í álitsgerðinni er vitnað í 1. gr. samningsins um skilgreiningu á hugtakinu „mis-
14 Kærunefnd jafnréttísmála: Álitsgerð í máli nr. 6/1996.
22