Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Qupperneq 41

Framkvæmd réttinda og skyldna innan efnahagslögsögunnar skal vera sam-
kvæmt sérstökum lögum og í samræmi við milliríkjasamninga, sem ísland er
aðili að, og er sú skipan mála, sem hér var lýst samkvæmt lögum nr. 41/1979, í
samræmi við 57. gr. hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Landgrunn Islands nær til hafsbotnsins og neðansjávarsvæða utan landhelgi,
sem eru framlenging landsvæðisins, allt að ytri mörkum landgrunnssvæðisins,
þó að 200 sjómílna fjarlægð frá grunnlínum landhelginnar, þar sem ytri mörk
landgrunnssvæðisins ná ekki þeirri fjarlægð, sbr. 5. gr. laga nr. 41/1979. Full-
veldisréttur Islands tekur samkvæmt 6. gr. til rannsókna og hagnýtingar á ólíf-
rænum auðlindum, sem þar eru, svo og á lífverum sem á nýtingarstigi eru annað
hvort hreyfingarlausar á hafsbotni eða í honum eða geta ekki hreyft sig án snert-
ingar við hafsbotninn.
í 1. gr. laga nr. 73/1990 um eignarrétt íslenska ríkisins að auðlindum hafs-
botnsins er því lýst, að íslenska ríkið sé eigandi allra auðlinda á, í eða undir
hafsbotninum utan netlaga, svo langt til hafs sem fullveldisréttur íslands nær.
Með 1. gr. laga nr. 44/1948 um vísindalega vemdun landgrunnsins var svo
ákveðið, að sjávarútvegsráðuneytið skyldi ákvarða takmörk verndarsvæða inn-
an endimarka landgmnnsins, þar sem allar veiðar skyldu háðar íslenskum regl-
um og eftirliti.
Með útgáfu reglugerðar nr. 46/1950 um vemdun fiskimiða fyrir Norðurlandi
og reglugerð nr. 21/1952 um vemdun fiskimiða umhverfis Island var markalín-
an dregin 4 sjómílur frá tilteknum gmnnlínupunktum.
Með reglugerð m. 70/1958 um fiskveiðilandhelgi Islands var landhelgin færð
út í 12 sjómflur frá sömu grunnlínupunktum.
Með reglugerð nr. 189/1972 var landhelgin færð í 50 sjómílur frá tilteknum
gmnnlínupunktum og með reglugerð nr. 299/1975 var hún færð út í 200 sjó-
mflur.
3.3 Almenningar
Menn hefur greint á um það, hvar almenningar em hér á landi og hvernig
eignarrétti að þeim er háttað, en í sjálfu sér er ekki ágreiningur um, að þeir geti
verið til, enda gerir löggjöf ótvírætt ráð fyrir tilvist þeirra og hefur lengi gert.
Em menn og almennt sammála um, að almenningar séu landsvæði, sem enginn
getur talið til einstaklingsbundins eignarréttar yfir, þótt ekki sé útilokað, að
menn kunni að eiga þar ákveðin og afmörkuð réttindi.
I síðari tíma löggjöf og fræðiviðhorfum hefur helst verið við það miðað, að
almenningar séu tiltekin svæði á þurrlendi og á hafsvæðum úti fyrir ströndum
landsins og auk þess sérstakur hluti stöðuvatna, þ.e. svæði utan netlaga. Hafa
þessi svæði verið nefnd almenningar frá fomu fari.
Almenningar hafa samkvæmt þessu bæði verið til inni á óbyggðum og út við
hafið, þ.e. almenningar hið efra og hið ytra. I bæði Grágás og Jónsbók var að
finna ákvæði um almenninga. Við lögtöku Jónsbókar 1281 varð ekki breyting á
meginreglunni um almenninga, sbr. þau orð 52. kaptítula Landsleigubálks: Svo
35