Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 44

Ákvæði 2. kapítula rekabálks Jónsbókar um afmörkun netlaga, sem miðist við
sjávardýpi, hafi ekki verið felld úr gildi með ákvörðun löggjafans, þótt þau hafi
hins vegar ekki verið tekin upp í útgáfu lagasafns 1919 og eftir það. Vafa um
rétt fasteignareiganda að þessu leyti þótti því bera að skýra ákærða í hag. Alls
óvíst væri, hvert sjávardýpi hefði verið á þeim stað, þar sem ákærði lagði net
sín, og bæri því með vísan til 45. gr. laga nr. 19/1991 að sýkna hann fyrir brot á
3. gr. veiðitilskipunarinnar.
Af dómi þessum verður að öllum líkindum að draga þá ályktun, að netlög
jarða beri, þegar um veiði sjávarfiska er að ræða, að afmarka út frá dýptarreglu
Jónsbókar, en ekki mæla hana í föðmum eða metrum út frá stórstraumsfjöru-
máli.
3.6 Norrænn réttur
Reglum um rétt fasteignareiganda til sjávar er nokkuð mismunandi háttað á
Norðurlöndum. Samkvæmt dönskum rétti eru mörk eignarlands við sjó miðuð
við „havstokken“, sem er lína þar sem land og sjór mætast við venjulega sjáv-
arhæð. Fjaran fyrir framan „havstokken", þ.e. „forstranden“ svokallaða, er ekki
háð einkaeignarrétti, heldur er þar um að ræða hluta af yfirráðasvæði danska
ríkisins. Eigandi lands, sem liggur að sjó, hefur þó ýmsar heimildir, t.d. til
umferðar að og frá ströndinni og til hagnýtingar hennar. Svipuð er réttarstaðan
í Færeyjum.10 Þó á sá, sem land á að sjó, ekki forgangsrétt til fiskveiða fyrir
landi sínu samkvæmt dönskum rétti, heldur njóta allir danskir ríkisborgarar þess
réttar frá ströndinni (kysten) og að úthafinu (det ábne hav). Oumdeildt er hins
vegar, að danska ríkið getur í skjóli fullveldisréttar síns mælt fyrir um hagnýt-
ingu sjávarins með sama hætti og um hagnýtingu fastalandsins.* 11
í Svíþjóð og Finnlandi nær eignarréttur fasteignareiganda, sem land á að sjó,
til sjávar og sjávarbotns nokkur hundruð metra út frá ströndinni. Samkvæmt
sænskum rétti er það meginregla, að eignarréttur fasteignareiganda nær til sjáv-
arbotnsins 300 metra út frá meðalflóðmáli eða að þriggja metra dýpi liggi þau
mörk utar. Auk þess tilheyra firðir og vogar, þar sem mynni þeirra er 600 metrar
eða minna, að öllu leyti eigendum þeirra fasteigna, sem liggja að firðinum eða
voginum. í Finnlandi nær eignarréttur fasteignareiganda almennt til sjávarbotns
500 metra út frá línu, sem dregin er með ströndinni á tveggja metra dýpi miðað
við venjulega hæð sjávar.12
í Noregi nær eignarréttur fasteignareiganda til hins svokallaða „marbakka“,
þ.e. sjávarbotns fram af fjöru þar til botninn byrjar að dýpka (falla) verulega, en
10 Sjá nánar Knud Illum: Dansk Tingsret. Kaupmannahöfn 1976, bls. 21, og Tryggvi Gunnars-
son: „Landamerki fasteigna", bls. 515.
11 Sjá nánar Knud Illum: Dansk Tingsret, bls. 12-17.
12 Sjá nánar Tryggvi Gunnarsson: „Landamerki fasteigna", bls. 516 og Thor Falkanger: Fast
eiendoms rettsforhold, bls. 95.
38