Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Side 60

svæðum, bannað veiðarfæri og ákveðið hámarksafla og veiðitíma, gat hann og
hlýtur að geta tekið gjald fyrir afnot auðlindarinnar. Vandséð er, að upptaka
slíkra gjalda geti almennt leitt til bótaskyldu ríksins.
Til þess að úrræði sem þetta verði tekið upp, verða þó að sjálfsögðu að vera
pólitískar og efnahagslegar forsendur til staðar. Stjómarskráin og aðrar laga-
reglur standa því ekki í vegi. I þessu sambandi skal bent á kísilgúrverksmiðjuna
við Mývatn. Það er bæði heimilt að láta hana greiða leigugjald fyrir afnot auð-
lindarinnar í almenningi Mývatns og skattleggja þann hagnað, sem rekstur
hennar skilar.
9.4 Löggjafinn getur lagfært núverandi kerfi
í fjórða lagi getur löggjafinn gert ýmsar breytingar eða öllu heldur lagfær-
ingar á núverandi kerfi, ef það er mat manna að kerfið þarfnist lagfæringar. Það
hefur löggjafinn t.d. gert með því að taka af skarið í nýjum lögum um samn-
ingsveðsetningar, að aflaheimildir fiskiskipa verði ekki veðsettar, sbr. 3. gr. laga
nr. 75/1997.
Með sama hætti getur löggjafinn kveðið á um framsal, leigu og erfðir á
veiðiheimildum, og um stöðu þeirra við skilnað milli hjóna svo einhver dæmi
séu nefnd.
Eins getur löggjafinn kveðið á um skattalega meðferð veiðiheimilda í rekstri
fiskveiðifyrirtækja. Skal í því sambandi bent á lög nr. 118, 22. desember 1997
um breyting á lögum um tekjuskatt og eignarskatt nr. 75/1981, með síðari breyt-
ingum. Þá getur löggjafinn sett reglur um hámark á kvótaeign einstakra aðila,
en frumvarp þess efnis hefur nýlega verið lagt fram á Alþingi.
Með sama hætti verður að ætla, að löggjafinn geti rýmkað þann hóp, sem rétt
á til úthlutunar veiðiheimilda, þ.e. bætt nýjum aðilum í hópinn eftir málefna-
legum sjónarmiðum. Þannig verður ekki séð, að lög standi því í vegi, að tekinn
verði upp í einhverju formi byggðakvóti, svo eitthvert dæmi sé nefnt.
10. MEÐ HVAÐA HÆTTI TAKMARKAST VALD LÖGGJAFANS TIL
ÞESS AÐ BREYTA NÚVERANDI KERFI ?
Hér að framan var komist að þeirri niðurstöðu, að löggjafmn hafi rúmar
heimildir til að breyta núverandi íyrirkomulagi um stjómun fiskveiða. Jafnframt
var þess getið, að löggjafanum væm samt sem áður ákveðnar skorður settar við
slíkar breytingar. Kemur þá næst til skoðunar, hverjar þær hömlur em, og verður í
því sambandi aðallega staðnæmst við ákvæði 72. og 75. gr. stjómarskrárinnar.
Eins og áður segir hafa atvinnuréttindi verið skilgreind svo, að með þeim sé
átt við heimildir manna til að stunda áfram þau störf, sem þeir hafa tekið upp,
en stundum einnig þau störf, sem menn hafa fengið sérstakt leyfi eða löggild-
ingu stjómvalda til að stunda. Þeir, sem við útveg starfa í núverandi fiskveiði-
stjómunarkerfi á grundvelli úthlutaðra leyfa frá ríkisvaldinu, hafa komið sér
upp sérhæfðum atvinnutækjum og lagt efnahagslegt öryggi sitt þar undir. Fer
ekki á milli mála, að réttur manns til slíkrar atvinnu, sem hann hefur stundað
54