Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 63

óbreyttar frá því, sem ákveðið var í upphafi... Ekki er annað fram komið en að farið
hafi verið í öllu að gildandi reglum, er áfrýjanda var úthlutað fullvirðisrétti árið 1986.
Hefur hann ekki sýnt fram á, að jafnræðisreglan hafi verið brotin á honum, þegar
fullvirðisréttarkerfinu var komið á . . .
Athyglisverð eru þau ummæli, sem fram koma í dómi þessum um það, að
bóndinn hafi ekki geta vænst þess, að tímabil og aðrar viðmiðanir yrðu
óbreyttar frá því, sem ákveðið var í upphafi. Með þessum orðum sýnist lögð á
það áhersla, að handhafar slíkra réttinda geti jafnan búist við því, að úthlutuð
réttindi þeirra breytist með einum eða öðrum hætti vegna ráðstafana ríkisvalds-
ins.
11. NIÐURSTÖÐUR í STUTTU MÁUI
Allt frá þjóðveldisöld og fram á 8. áratug þessar aldar var það gildandi meg-
inregla í íslenskum rétti, að veiðar í hafalmenningum voru öllum landsmönnum
jafn heimilar. Hér var um almennan afnotarétt allra landsmanna yfir auðlindum
sjávarins að ræða. Slíkur almennur afnotaréttur gat ekki orðið grundvöllur
stjómarskrárvarins einstaklingseignarrréttar nokkurs manns.
Löggjafanum var samkvæmt fullveldisrétti sínum og almennum valdheim-
ildum heimilt, þegar þörf krafði, að takmarka hinn almenna afnotarétt þjóðar-
innar og binda réttinn eftirleiðis við afmarkaðan hóp manna, þar sem fyrst og
fremst var lagður til grundvallar hefðarréttur, þ.e. veiðireynsla þeirra, sem at-
vinnu sína höfðu haft af sjávarútvegi á tilteknu tímabili. Þær almennu heimildir,
sem menn höfðu fram til þessa haft til veiða á miðunum við landið stóðu því
ekki í vegi, að slíkar reglur væru settar. Hins vegar má velta því fyrir sér, hvort
tilteknir einstaklingar hafi hagnýtt sér þessa heimild með svo sérstökum hætti í
atvinnuskyni, að þeir hafi með þeim hætti myndað atvinnuréttindi sér til handa,
sem telja megi eign í merkingu eignarréttarákvæðis stjómarskrárinnar.
Við gildistöku fiskveiðistjórnunarlaganna árið 1990 urðu mikil kaflaskil
varðandi nýtingu þessarar þýðingarmestu auðlindar þjóðarinnar. Hópur afnota-
hafanna var þrengdur verulega og réttindi þeirra skilgreind nánar, og við út-
færslu kerfisins vora rétthöfunum fengnar í hendur ýmsar heimildir varðandi
meðferð réttinda sinna, sem almennt tilheyra eignarréttindum, og ekki þekktust
áður við nýtingu fiskistofna á íslandsmiðum. Er þar fyrst og fremst átt við
heimildina til að framselja veiðiheimildimar. Réttindi handhafa veiðiheimild-
anna njóta vemdar laga og stjómarskrár með margvíslegum hætti.
Sú yfirlýsing 1. gr. fiskveiðistjómunarlaganna, að nytjastofnar á Islandsmið-
um séu sameign íslensku þjóðarinnar, er villandi, ef með henni er verið að gefa
til kynna hefðbundinn einstaklingseignarrétt þjóðarinnar af einhverju tagi. Fiski-
stofnar á íslandsmiðum og hafsvæðin umhverfis landið eru verðmæti, sem ekki
geta verið undirorpin einstaklingseignarrétti nokkurs manns. Þá verður heldur
ekki talið, að íslenska þjóðin eða þjóðarheildin án nánari afmörkunar geti verið
eigandi í lögfræðilegri merkingu þess hugtaks, hvorki þessara réttinda né ann-
57