Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 71

vegar enginn er grunaður og þar með enginn til staðar til að bera saman við
erfðaefnið í sýninu er DNA-rannsókn gagnslaus við að upplýsa málið.12
I þriðja lagi leysa niðurstöður DNA-rannsóknar ekki endilega úr því hver
hefur framið það brot sem um ræðir. Þótt lífssýni finnist á vettvangi og þótt unnt
sé að gera viðeigandi greiningar og samanburð er ekki þar með sagt að með því
verði unnt að sanna hvað hefur gerst eða hver atburðarásin hefur verið. Sem
dæmi má nefna það tilfelli að lögreglumaður og meintur brotamaður slasast
þannig að þeir missa báðir blóð þar sem glæpur hefur verið framinn. Þótt ekki
takist að greina erfðaefni úr brotamanninum í blóðsýninu sem finnst á vettvangi
heldur aðeins úr lögreglumanninum hefur rannsóknin ekki leitt í ljós að lög-
reglumaðurinn hafi framið glæpinn. Og það veitir heldur enga sönnun fyrir því
að brotamaðurinn sé saklaus. Þótt lífssýni finnist úr einhverjum öðrum en
meintum sakbomingi er ekki þar með sagt að sakbomingurinn hafi ekki framið
brotið. Nefna má mörg slík dæmi þar sem niðurstöður DNA-mælinga veita nán-
ast 100% vissu fyrir því að tiltekið lífssýni sé úr ákveðnum einstaklingi, eða að
það sé ekki úr honum, en þær gefa samt sem áður ekki til kynna hver málsat-
vikin em. Hugsanlega er unnt að upplýsa málið með öðmm hefðbundnum
sönnunaraðferðum. Hins vegar gæti skortur á sönnun leitt til þess að sakbom-
ingurinn verði sýknaður í málinu. Mikilvægt er að ekki verði dregnar rangar
ályktanir um atburðarásina af niðurstöðum DNA-greininga eins og sést af dæm-
inu hér að framan.
í fjórða lagi getur komið fyrir að gerð em mistök við rannsóknina eða hún er
ónothæf af sambærilegum ástæðum. Stundum koma t.d. upp vandamál við
meðferð sýna. Sýni geta hugsanlega ruglast, blöndun getur orðið á sýnum, sýni
getur orðið fyrir utanaðkomandi smiti eða greiningin getur mistekist. Einnig
geta komið fram villur í greiningu en þær má stundum leiðrétta með tæknileg-
um aðferðum eða aðgerðum. Þegar upp kemur vafi um niðurstöður DNA-grein-
inga skiptir máli hvort unnt er að endurtaka rannsóknina. í bamsfaðemismálum
má alltaf taka ný blóðsýni13 og endurtaka DNA-rannsóknina. Þessu ættu ekki
að fylgja nein sérstök vandamál. í sakamálum er þetta ekki alveg jafn einfalt þar
sem t.d. takmarkað magn sýnisins getur komið í veg fyrir að mæling verði
endurtekin.14 Nýtt sýni þarf ekki að vera eins og fyrra sým en það er ekki eins
nema bæði sýnin séu úr sama einstaklingi. Niðurstöður úr síðari rannsókninni
þurfa því ekki endilega að vera staðfesting á því að fyrri rannsóknin hafi verið
röng. Hinar mismunandi niðurstöður segja e.t.v. ekki annað en það að ólík sýni
hafi verið mæld í hvorri rannsókninni fyrir sig. Því er ekki unnt að segja að
önnur rannsóknin hafi verið röng og hin rétt. Báðar geta verið réttar. Því verður
12 Það væri þó mögulegt ef til væri gagnabanki með lífssýnum úr öllum þeim sem hugsanlega
koma til greina.
13 DNA-erfðaefnið er alltaf eins í hinu nýja blóðsýni og í því fyrra hafi það verið tekið úr sama
einstaklingi.
14 Sjá neðanmálsgrein 11.
65