Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Page 79

það ofmetnaður af mér, sem aðeins gisti fáein misseri í Svíaríki, að gera grein
fyrir jafn viðurhlutamiklu fyrirbæri og sænsku dómstólakerfi en ég hef mér það
til afsökunar að hér verður aðeins reynt að gera grein fyrir grunnþáttum kerfis-
ins í þeirri von að það nægi mönnum til nokkurs skilningsauka.
1. INNGANGUR
Þótt sænskt dómskerfi sé reist á sömu grundvallarsjónarmiðum og það ís-
lenska hefur skipan þess orðið með öðrum hætti en hér. Má raunar fullyrða að
dómskerfi þjóðanna séu undarlega ólík þegar til alls er litið.
Varla þarf að tíunda það að tvö dómstig eru á íslandi, héraðsdómstólar og
Hæstiréttur íslands. Hjá Svíum eru dómstigin þrjú, undirréttur, millidómstig og
hæstiréttur. Arið 1972 voru sett ný lög um dómsmálaskipan í Svíþjóð. Hin forna
skipan dómstóla með héraðsdóma og ráðhúsdóma, sem hafði verið við lýði frá
því á miðöldum, var þá aflögð og greinast sænskir dómstólar nú í þrennt; það
sem ég hef kosið að kalla almenna dómstóla, almenna stjómsýsludómstóla og
sérdómstóla. Almennu dómstólamir em Tingsrátt (almennur undirréttardóm-
stóll) Hovrátt (almennur millidómstóll) og Högsta domstolen (Hæstiréttur). Al-
mennu stjómsýsludómstólamir eru Lánsrátt (Lénsréttur), Kammarrátt (Kam-
marréttur) og Regeringsrátten (æðsta dómstig stjómsýsludómstóla). Sérdóm-
stólamir em fjölmargir á ýmsum sviðum og em engin tök að gera þeim viðhlít-
andi skil hér, en þó verður gerð örlítil grein fyrir þeim helstu.
2. DÓMSTÓLAR
2.1 Almennir dómstólar
Við almennu dómstólana er Tingsrátt lægsta dómstigið, Hovrátt er millidóm-
stigið og Högsta domstolen er efsta dómstigið, eins og einhvem býður sjálfsagt
í grun. Hlutverk almennu dómstólanna er frábmgðið hlutverki almennu stjóm-
sýsludómstólanna og felst meginhlutverk þeirra í að leysa úr ágreiningi ein-
staklinga í millum, svo og úrlausn refsimála. í Svíþjóð em starfandi 97 al-
mennir undirréttardómstólar og þar starfa 600 lögfræðingar. Úrlausnum undir-
réttardómanna er hægt að áfrýja til millidómstóla, en það er þó þeim skilyrðum
háð að gefið sé út sérstakt leyfi til áfrýjunar (dispens) sem áfrýjunardómstóllinn
gefur þá út. í stómm dráttum er hægt að segja að áfrýjunarleyfi þurfi til þess að
millidómstóll taki mál til meðferðar, ef stefnufjárhæð í einkamálum nær ekki
36.000 sænskum krónum. í opinberum málum þarf áfrýjunarleyfi ef refsing er
í formi sektagreiðslu, eða ef sýknað hefur verið af broti, þar sem refsing er ekki
yfir sex mánaða fangelsi. Að auki þurfa að vera fyrir hendi aðrar ástæður og í
sænsku réttarfarslögunum er kveðið á um að Hovrátt gefi aðeins út áfrýjunar-
leyfi ef ástæða er til að ætla að hann breyti niðurstöðu undirréttarins, eða að
mikilvægt sé frá almennu sjónarmiði að málinu sé skotið til æðra dómstigs, til
dæmis í málum sem orðið geta fordæmisgefandi, eða að fyrir hendi séu að öðru
leyti sérstakar ástæður sem réttlætt geti að áfrýjunarleyfi verði gefið út.
73