Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Side 70

sé að krefjast greiðslu fyrir hann. Áskriftarréttindum þessum má ekki rugla
saman við áskriftarblöð sem væntanlegir hluthafar skrá nafn sitt á í tengslum
við almenn hlutafjárútboð og innihalda ósk um að kaupa hlutafé í hlutaðeigandi
félagi fyrir ákveðna krónutölu. Má sem dæmi þessa nefna hlutafjánítboð
Landsbanka Islands og Búnaðarbanka Islands árið 1999.25 Sama gildir um
áskriftarvottorð (fondsbevis og delbevis) sem kveðið er á um í 38. gr. HLU og
hver hluthafi á rétt á að fá fyrir hvert hlutabréf er hann á þar sem greini hvers
sé krafist til áskriftar að nýjum hlutum við hækkun hlutafjár eða jöfnun. Þau
skattvandamál sem upp geta komið í tengslum við slík verðmæti eru þó ekki
ólík þeim sem áskriftarréttindi geta valdið að því undanteknu að ekki þarf að
greiða þóknun fyrir afhendingu þeirra. Er kaupverð þeirra því alltaf 0 kr. nema
hlutaðeigandi hafi keypt umrædd réttindi af öðrum. Að lokum skal þess getið
að í sjálfu sér er ekkert því til fyrirstöðu að hlutafélag láti áskriftan'éttindi fylgja
með við kaup á hlutabréfum í því til að auka eftirspurn við sölu nýrra hluta. Ef
slík réttindi eru í öðru félagi en hlutabréfin getur viðtaka þeirra þó valdið arðs-
skattlagningu og grundvallast það á því að hlutafélagið verður af tekjum við
afsal þeirra, tekjum sem hluthöfum hlotnast.26
3. SKATTLAGNING AFLEIÐUSAMNINGA.
NOKKUR MEGINSJÓNARMIÐ
3.1 Almennt
Við skattlagningu afleiðusamninga reynir á hliðstæð vandamál og þegar unt
aðrar eignir er að ræða. Til að unnt sé að skattleggja þá verður þess vegna að fá
svör við eftirfarandi spurningum: Hvers konar tekjur gefa afleiður af sér, eru
þær skattskyldar, má draga kostnað vegna öflunar afleiðna frá tekjum, er frá-
drátturinn mismunandi hjá einstaklingum og fyrirtækjum, hvemig eru tekjur og
gjöld af afleiðum fundin og á hvaða ári ber að telja þau fram o.s.frv.? Þar sem
afleiður eru verulega frábragðnar öðram eignum er ekki alltaf jafn auðvelt að
finna svör við þessum álitamálum. Gildir það ekki hvað síst um þá grandvall-
arspumingu hvort gera eigi einstakar afleiður upp sér eða saman með hinu
undirliggjandi verðmæti en svar við henni skiptir verulegu máli í sambandi við
það hvaða reglur eru valdar við skattlagningu þeirra. Um það og önnur vanda-
mál í þessu sambandi verður rætt í næstu köflum hér á eftir.
3.2 Sérsköttun eða samsköttun
Við sérsköttun (separat beskatning, separationsprincip) eru tekjur af afleiðu
gerðar upp sér og skattlagðar sérstaklega. Þýðir það að litið er á hana sem sjálf-
stæða eign (n. selvstendig formuesobjekt, d. selvstændigt formuegode). Leiði
kaup eða sala afleiðu til afhendingar undirliggjandi verðmætis er það síðan
25 Sjá Ásmund G. Vilhjálmsson: Skattur á fjármagnstekjur og eignir, bls. 278.
26 Sjá Ásmund G. Vilhjálmsson: Skattur á fjármagnstekjur og eignir, bls. 282.
218