Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Blaðsíða 40

40
lipurlega skrifaðar og fyndnar sögur úr íslenskum veruleika með trúverðugum sögu-
hetjum sem börnin geta samsamað sig. Kímnin er ríkjandi í þeim öllum en bækurnar
bjóða þó upp á mun ítarlegri umræður, eins og hér verður bent á. Í flestum tilfellum
er um að ræða misræmiskímni sem byggist á brotum á félagslegum reglum eða heil-
brigðri skynsemi, eða 4. og 5. flokk skv. fyrrnefndu flokkunarkerfi (sjá Klein, 2003).
Slík reglubrot hvetja lesendur til að skoða sitt eigið samfélag og spegla það í gríninu.
Nokkrar skemmtilegar bækur handa skólum
Margar skemmtilegar barnabækur eru til sem beinlínis fjalla um brot á reglum. Í Gall-
steinum afa Gissa (2002) glíma söguhetjur Kristínar Helgu Gunnarsdóttur við reglu-
fargan foreldra sinna. Börnin eignast óskasteina (gallsteina afa síns) og fá allt í einu allt
sem þau vilja en það er ekki þar með sagt að líf þeirra batni. Bókin býður því upp á sí-
gildar umræður um gildi reglna, hvers vegna menn setja reglur og hvernig heimurinn
væri ef enginn færi eftir þeim – eða allir fengju allt sem þeir vildu. Slíkar vangaveltur
örva ímyndunaraflið og efla skilning barna á samfélaginu og skipulagi þess.
Bók Kristínar Helgu, Í Mánaljósi (2001), sýnir einnig veröld barna sem búa við of
margar reglur og of mikið skipulag. fléttan er ekki eins ævintýraleg og í Gallstein-
um afa Gissa og lausnin, sem felst í upplausn fjölskyldunnar, gæti virst dapurleg en
er það síður en svo í bókinni. Skilnaður foreldranna léttir andrúmsloftið í kringum
börnin, barnfjandsamlegt heimilið er leyst upp og móðirin tileinkar sér afslappaðri
þankagang. Þar er því önnur sýn á reglufestuna sem vekur lesendur ekki síður til um-
hugsunar um tilgang skipulagsins.
Annars konar reglur koma við sögu í ærslafenginni bók Kikku (Kristlaugar Maríu
Sigurðardóttur), Didda og dauði kötturinn (2002). Söguhetjan fær ofursjón við að detta
ofan í hákarlalýsistunnu og öðlast þar með hæfileika til að leysa glæpamál. Atburða-
rásin hverfist eftir það um lögbrot; bankarán og mannshvörf. Auk þess krydda tveir
óforbetranlegir hrekkjalómar frásögnina með skammarstrikum sem ganga alltaf að-
eins of langt. Glæpamenn koma einnig við sögu í bók yrsu Sigurðardóttur, Barna-
píubófinn, Búkolla og bókarránið (2000). Þar auglýsir einstæð fimm barna móðir eftir
barnapíu en fær aðeins eitt svar, frá fangelsismálastofnun ríkisins sem leitar lausna
fyrir fanga sem nýlokið hafa afplánun. Þegar velja þarf milli misgáfulegra glæpmanna
til að sjá um heimilið geta afleiðingarnar ekki orðið annað en farsakenndar. Bókin
snýst því um óvænta og óvenjulega hegðun og undarlegar uppákomur, og eins og í
bók Kikku er það fullorðna fólkið sem fremur mestu heimskupörin. Börn sem sam-
sama sig söguhetjunum fá óvænta valdastöðu þegar þau skynja að þau eru klókari en
hinir fullorðnu.
vinsælasta söguhetja Kristínar Helgu Gunnarsdóttur, fíasól (2004, 2005 og 2006),
á það líka til að brjóta reglurnar. fyndnar lýsingarnar eru krefjandi því mörg brotin
snúast um rétta og ranga hegðun. fíasól hnuplar til dæmis nammi í sjoppu þar sem
sælgætisbarinn er í seilingarhæð fyrir börn. frásögnin er spaugileg en lesendur sem
lifa sig inn í aðalpersónuna þurfa að takast á við afleiðingar gerða hennar með henni,
og það er drjúgur skammtur af lífsleiknikennslu.
Bók Gerðar Kristnýjar, Land hinna týndu sokka (2006), er leiftrandi fyndin saga um
KÍMNIGÁFUÐ BÖRN