Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Blaðsíða 82

82
FAGLEGT S JÁ LFSTRAUST GRUNNSKÓLAKENNARA
því að niðurstöður um þáttinn hlutgervingu eru með talsvert öðrum hætti í íslenskum
rannsóknum (Anna Þóra Baldursdóttir, 2000; Anna Þóra Baldursdóttir og valgerður
Magnúsdóttir, 2007b) en erlendum. Geta má þess að svipuð niðurstaða fékkst í rann-
sókn sem Rúnar Helgi Andrason og Sigurður Rafn A. Levy gerðu meðal íslenskra
hjúkrunarfræðinga (1992).
Sjö af alls 11 heilsufarsþáttum Leiter og Maslach sýna fylgni við kulnun, þar af sex
þeirra við tilfinningaþrot, fimm við hlutgervingu og einn við starfsárangur. Gildis-
mat er þannig eini heilsufarsþátturinn sem hefur fylgni við alla undirþætti kulnunar
og hefur einnig fylgni við bekkjarstjórnun og kennslu. Það má því draga þá ályktun
að þegar gildismat kennara hefur góðan samhljóm við gildismat skólans og skóla-
samfélagsins gefi það gott faglegt sjálfstraust og vinni vel á móti kulnun. Það vekur athygli að engin fylgni fannst við fjóra af heilsufarsþáttunum í spurningalista Leiter og
Maslach, sem eru forræði, sanngirni, breytingar og þróun færni (er þeirra því ekki getið í töflu 5). Því má freistast til að álíta að þessir þættir skipti hvorki máli fyrir faglegt
sjálfstraust né kulnun. fylgni heilsufarsþáttanna í heild sinni er mun meiri við kulnun
en við faglegt sjálfstraust.
Þegar þátttakendur voru spurðir um álag í starfi nefndu flestir vinnuálag og tíma-
skort, og því vekur það undrun rannsakenda að niðurstöður spurninga um vinnuálag
í framangreindum spurningalista Leiter og Maslach skuli ekki sýna marktæka fylgni
við faglegt sjálfstraust en aðeins við kulnunarþáttinn tilfinningaþrot (Anna Þóra Bald-
ursdóttir og valgerður Magnúsdóttir, 2007b).
Kennarar hafa tilhneigingu til að vilja kenna á þeim sviðum þar sem þeir hafa gott
faglegt sjálfstraust en síður þar sem þeir hafa minni trú á sjálfum sér, og það er bæði
mikilvægt fyrir nemendur og skólastjórnendur að svo sé. Því þarf að hlusta eftir því
sem kennararnir segja, þannig að þeir starfi sem mest þar sem þeir eru sterkastir og
gera best. Einnig þarf að veita þeim nauðsynlegan stuðning til að byggja upp faglegt
sjálfstraust í byrjun og þegar þeir skipta um vettvang á einhvern hátt, fag, vinnustað,
aldurshóp o.s.frv., eins og áður er nefnt.
Í niðurstöðum rannsóknar þessarar koma þannig fram greinilegar vísbendingar
um að faglegt sjálfstraust skipti verulegu máli fyrir tilfinningu kennara fyrir starfs-
árangri sínum og líðan þeirra í starfi. Í því felast skýr skilaboð til skólastjórnenda um
að skapa styðjandi og hvetjandi skólasamfélag (sbr. Goddard, o´Brien og Goddard
2006) og fylgja ábendingum Bandura (1997) um það hvernig best er að stuðla að því
að faglegt sjálfstraust kennara verði til. Jafnframt eru þessar niðurstöður skilaboð til
kennara um ríkari ábyrgð á eigin starfi og starfsþróun, sbr. Woolfolk Hoy og Burke
Spero (2005).
Í almennri þjóðmálaumræðu nefna kennarar gjarnan stærð bekkja, blöndun nem-
enda í bekki og margvísleg verkefni sem þeim eru falin önnur en bein kennsla sem
ástæður fyrir erfiðleikum í starfi. Það kom því á óvart að þessi atriði skyldu ekki sýna
áhrif varðandi faglegt sjálfstraust eða kulnun.
Niðurstöður rannsóknar þessarar sýna að margvíslegir þættir í starfsumhverfi
grunnskólakennara hafa áhrif á hvernig þeim líður í starfi. Staðfestir rannsóknin
þannig þær tilgátur sem höfundar fóru af stað með, að í starfsumhverfinu megi finna
slík áhrif og síðan megi nýta þá vitneskju til að bæta líðan kennaranna. Það á við bæði