Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Blaðsíða 53

53
JÓNA GUÐBJÖRG TORFADÓTTIR, hAFDÍS INGvARSDÓTTIR
sumir unglingar séu komnir styttra á veg í siðgæðisþroska en flestir jafnaldrar þeirra
og hugsi fyrst og fremst um eigin hagsmuni (Kohlberg, 1976).
Þegar litið er til samskipta kennara og nemenda þykir sýnt að mikill munur er á
færni nýrra kennara og reyndra í að byggja upp góð samskipti (Berliner, 1992; Bre-
kelmans, Wubbels og Tartwijk, 2006). Berliner (1992) hefur gert rannsókn á því sem
greinir nýliða í kennslu frá mjög hæfum kennara (expert teacher). Þar kemur fram að
hæfi kennarinn hefur það m.a. fram yfir nýliðann að vera mun næmari á þarfir nem-
enda í kennslunni, hann er sveigjanlegri og á mun auðveldara með að skilja aðstæður
í kennslustofunni. Tími og reynsla gegna mikilvægu hlutverki í þróun hæfa kenn-
arans. fessler (1995) kýs að kalla fyrstu árin í starfi aðlögun (induction). Á því tímabili
gengur kennarinn í gegnum aðlögunartíma; hann keppist við að fá viðurkenningu
hjá nemendum, samstarfsfólki og stjórnendum og leitast við að ná fótfestu og öryggi í
daglegu amstri. fyrstu árin í kennslu eru kennurum iðulega erfiðust og þau skera oft
úr um hvort þeir endast í starfi (Wilhelm, Dewhurst-Savellis og Parker, 2000; Inger-
soll, 2001; Ingersoll og Smith, 2003; National Education Association, 2006). Ragnhildur
Bjarnadóttir (2004) hefur rannsakað hvers konar starfshæfni kennaranemar telja sig
þurfa að öðlast til að verða góðir kennarar og sýna niðurstöður hennar að mikilvægt
sé að leitast við að efla faglegan og persónulegan styrk kennaranema.
önnur nýleg íslensk rannsókn ber að sama brunni og niðurstöður erlendra rann-
sókna um reynslu nýliða í kennslu. María Steingrímsdóttir (2007) kannaði gengi ný-
brautskráðra kennara á fyrsta starfsári í grunnskólum. Niðurstaða rannsóknarinnar
bendir til þess að nýliðar þurfi leiðsögn og stuðning í starfi ef þeim á að vegna vel. Þá
þurfi leiðsögnin að fela í sér hagnýta og faglega þætti auk handleiðslu til að koma í
veg fyrir það óöryggi og streitu sem upphaf kennslustarfsins kann að valda.
Rannsókn sú sem hér verður fjallað um sýnir hvernig nýr kennari nýtir sér kosti
starfendarannsókna til að efla faglegan og persónulegan styrk sinn í samskiptum við
nemendur.
Rannsóknin
flestar þær spurningar sem vöknuðu hjá Jónu í upphafi kennslu tengdust nemend-
um og samskiptum hennar við þá, einkum þegar á samskiptin reyndi. Því fundust
henni samskiptin í skólastofunni verðugt viðfangsefni. Þá fannst henni forvitnilegt
að skoða hvernig henni myndi ganga að vinna eftir starfskenningu sinni, þ.e. þeirri
hugmyndafræði sem hún vildi hafa að leiðarljósi í samskiptum sínum við nemendur,
og hún hafði ígrundað í kennaranáminu. Í þessu ljósi urðu til rannsóknarspurningar
sem hverfðust um samskipti Jónu við nemendur og þá einkum viðbrögð hennar við
óvæntum atvikum sem væru til þess fallin að hafa áhrif á þessi samskipti:
Hvernig bregst ég við óvæntum atvikum í bekkjarstarfi? •
Hvernig finnst mér ég þurfa að bregðast við óvæntum atvikum í bekkjarstarfi? •
Hvernig vil ég bregðast við óvæntum atvikum í bekkjarstarfi?•
Hann kann að vera hárfínn munurinn á tveimur síðustu spurningunum og er því
vert að gera frekari grein fyrir þeim. önnur spurningin lýtur að starfskenningu Jónu,