Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Blaðsíða 62

62
UMBROT
senn (Sigrún Aðalbjarnardóttir og Leifur Geir Hafsteinsson, 1998), sjálf í leit að eigin
mörkum inni í skólastofunni.
Það hefur reynst mér vel að ígrunda óvænt atvik í kennslunni, eins og Tripp (1993)
leggur til. Það hefur fært mér aðra sýn á minn hlut í samskiptum við nemendurna.
Ég vildi sannarlega sýna nemendum mínum umhyggju í skólastofunni. Hins vegar
hefur Noddings (1992, 2002) bent á að til þess að manneskja geti sýnt umhyggju verði
hún að vera næm á þarfir annarra og sömuleiðis verði hún að geta beint athyglinni frá
eigin aðstæðum, a.m.k. um sinn. Ég var allt of upptekin af öllu því sem ég þurfti að
muna og kunna til að vera fyllilega fær um að veita nemendum mínum þá athygli sem
þeir þörfnuðust. Mig skorti bæði næmi til að skynja þarfir nemenda (Berliner, 1992;
Noddings 1992; 2002) og kunnáttu til að leiða samræður til lykta svo að öllum líkaði
(Gordon 2001; Noddings, 1992; 2002). Þar tel ég helst hafa á skort að ég beitti virkri
hlustun til að heyra hvað lá að baki orðum nemenda minna, líkt og Gordon (2001)
mælir með. Ég þurfti að fá það s-t-a-f-a-ð ofan í mig.
Virðing og traust
Ég leitaðist við að ræða allt við nemendur mína og skýra út hvers vegna hlutirnir
væru á einn veg fremur en annan. Þegar nemendur vildu sjá einhverjar breytingar á
skipan mála voru viðbrögð mín oftar en ekki þau að ég vísaði í kennsluáætlun til þess
að árétta að skipulagið þyrfti að standa eða þá að ég kvaðst skyldu bera álitamál undir
samkennara mína. Þessi svör mín báru vissulega óöryggi nýliðans vitni og nemendur
mínir hafa fundið það. Nemendurnir hefðu trúlega gert sig ánægða með útskýringar
mínar ef þeir hefðu ekki fundið fyrir þessu óöryggi mínu í ákvarðanatökum. Það hef-
ur án efa grafið undan trausti og virðingu í samskiptum okkar, sem er forsenda þess
að hægt sé að byggja upp góð samskipti (Watson og Ecken, 2003; Hafdís Ingvarsdóttir,
2004). Rannsókn Hafdísar Ingvarsdóttur (2004) bendir til þess að þegar kennarar tali
um góð samskipti við nemendur sína þá eigi þeir við tengsl sem byggja á gagnkvæmu
trausti og virðingu. Traust er grunnforsenda þess að unnt sé að byggja upp góð sam-
skipti. Nemandinn verður að finna að hann geti treyst kennaranum sínum og reitt sig
á hann, líkt og barnið á umönnunaraðilann (Erikson, 1968; Watson og Ecken, 2003).
Þegar kennari vantreystir sjálfum sér í skólastofunni er ekki nema von að nemendur
treysti honum ekki. Í ljósi samskipta er virðing annað mikilvægt hugtak. Þegar nem-
endur voru inntir eftir því hvað þeir teldu einkenna góð samskipti milli kennara og
nemenda svöruðu þeir nær undantekningarlaust að það væri gagnkvæm virðing. Það
helst í hendur við skilgreiningu Noddings (1992, 2002) á umhyggjusömum samskipt-
um, þau einkennast af skilningi, virðingu og viðurkenningu. Slík samskipti grund-
vallast á tengslum milli tveggja aðila, þess sem veitir umhyggjuna og þiggjandans.
Þegar kennara er eitthvað að vanbúnaði í því að sýna nemendum sínum umhyggju er
viðbúið að tengslin rofni.
Regludýrkandi
Mér var umhugað um að byggja upp góð samskipti í skólastofunni og sömuleiðis gerði
ég mér far um að skýra ástæðurnar að baki þeim reglum og væntingum sem ríktu í