Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Síða 74

74
FAGLEGT S JÁ LFSTRAUST GRUNNSKÓLAKENNARA
og Burke Spero (2005) leiddu í ljós að faglegt sjálfstraust kennaranema jókst marktækt
í kennsluþjálfun á námstíma, en minnkaði marktækt á fyrsta ári við kennslu, og þær
breytingar tengdust því hvers konar stuðning þeir fengu.
Svipuð skoðun kemur fram hjá Goddard, o´Brien og Goddard (2006) sem fylgdu
nýjum kennurum eftir í tvö ár. Hvetjandi og styðjandi skólasamfélag veitir þeim
möguleika á nýbreytni í starfi og til fjölbreytilegra kennsluhátta, en nýju kennararnir fundu fyrir miklu vinnuálagi og minnkandi möguleika á nýbreytni. Þeir þættir eru
einmitt oft tengir við kulnun í starfi (Maslach og Goldberg, 1998; Cordes, Dougherty
og Blum, 1997; Kahill, 1988).
Ragnhildur Bjarnadóttir (2005) rannsakaði hvernig nemar við Kennaraháskóla Ís-
lands teldu námið stuðla að starfshæfni sinni. Hún notar hugtakið starfshæfni, sem er
í grein hennar skilgreint sem geta til að takast á við viðfangsefni starfs á markvissan og
viðurkenndan hátt og svipar því til þess sem Bandura kallar faglegt sjálfstraust. Ragn-
hildur kemst að þeirri niðurstöðu að með því sem nemarnir telja sig hafa lært á náms-
tímanum hafi þeir öðlast aukna trú á að þeir ráði við viðfangsefni sín sem kennarar. Hún
segir trú þeirra á eigin getu til að ráða við kennarastarfið tengjast reynslu í vettvangs-
námi og samskiptum við viðtökukennara. Hún efast um að nógu vel takist til með vett-
vangsnámið. Nemarnir virðist uppteknir af því að „lifa af“ og fátt bendi til að þeir fái
stuðning við að tengja fræðilega og hagnýta þekkingu úr námi við reynslu sína.
Ragnhildur segir frá velgengni kennaranema sem jók honum eldmóð og einnig frá
árekstri sama nemanda við viðtökukennara, sem dró svo aftur á móti úr áhuga hans
á náminu. Þetta sýnir hvernig velgengni eykur faglegt sjálfstraust og skortur á stuðn-
ingi dregur úr því. Það undirstrikar einnig mikilvægi vettvangsnáms sem tækifæris
nemenda til að láta reyna á færni sína og byggja upp grundvöll að faglegu sjálfstrausti.
Ennfremur sýnir það hve mikilvægt er að viðtökukennarar hafi færni til að sinna nem-
unum þannig að faglegt sjálfstraust þeirra dafni sem best. Kennaranemarnir vildu
leggja meiri áherslu á að kynnast hagnýtum aðferðum í kennslu (85% þeirra) og telur
höfundur það ekki eiga að koma á óvart (Ragnhildur Bjarnadóttir, 2005).
Rannsóknarlíkan um faglegt sjálfstraust
við undirbúning rannsóknarinnar var sett fram tilgátulíkan um að faglegt sjálfstraust
kennara sé helsti grundvöllur þess að þeir haldi vinnugleði sinni og kulni ekki (mynd 1).
Líkanið gefur til kynna að kulnun sé helsta útkoma rannsóknarinnar og að fag-
legt sjálfstraust sé milliþáttur, eins og sjá má á myndinni. Síðan séu þeir helstu þættir sem faglegt sjálfstraust grundvallist á bæði ýmsir þættir í bakgrunni kennaranna
(bakgrunnsþættir) og þættir í vinnuumhverfi þeirra (vinnustaðarþættir). Gert er ráð
fyrir að samböndin geti verið gagnkvæm, að undanskildum áhrifum bakgrunnsþátt-
anna, til dæmis þannig að vinnustaðarþátturinn hlutverkaárekstrar geti haft áhrif á það
hvernig kennari metur faglegt sjálfstraust sitt og að faglegt sjálfstraust geti haft áhrif á
það hvernig kennari metur hlutverkaárekstra í starfi sínu.
Spurt var um eftirfarandi bakgrunnsþætti: Kyn, menntun, kennsluréttindi, lengd
starfsreynslu, hversu lengi hafi verið unnið á núverandi vinnustað, starfshlutfall,
nemendafjölda í bekknum sem kennarinn kennir, hvaða aldurshópi hann kenni og