Fréttablaðið - 30.09.2010, Blaðsíða 18

18 30. september 2010 FIMMTUDAGUR
LANDSDÓMUR: Hvað er Geir H. Haarde sakaður um fyrir landsdómi?
Brjánn
Jónasson
brjann@frettabladid.is
átt sér stað á tímabilinu frá febrú-
ar fram í byrjun október 2008.
Í lögum um ráðherraábyrgð
segir meðal annars að ráðherra
verði fundinn sekur hafi hann gert
eitthvað sem stofni heill ríkisins í
fyrirsjáanlega hættu, þó slík fram-
kvæmd sé ekki sérstaklega bönnuð
með lögum, sem og ef hann lætur
fyrir farast að gera það sem hefði
getað afstýrt slíkri hættu.
Þá telur meirihluti Alþingis að
með því að halda ekki ráðherra-
fundi um yfirvofandi háska hafi
Geir brotið gegn ákvæði stjórnar-
skrár.
Viðurlög við brotum á þessum
lagagreinum geta verið sektir eða
fangelsi allt að tveimur árum.
Til vara telur meirihluti Alþing-
is að meint brot varði við ákvæði
almennra hegningarlaga. Þar
segir að gerist opinber starfsmað-
ur sekur um stórfellda eða ítrekaða
vanrækslu eða hirðuleysi í starfi
sínu skuli hann sæta sektum eða
fangelsi allt að einu ári.
Þingmannanefndin sendi Geir
H. Haarde bréf þar sem honum var
gefinn kostur á að koma sínum sjón-
armiðum vegna niðurstöðu rann-
sóknarnefndar Alþingis á fram-
færi. Geir fékk ekki tækifæri til að
bregðast við ásökunum sem fram
komu í skýrslu þingmannanefndar-
innar sjálfrar áður en skýrslan var
gerð opinber.
Almennt segir Geir að í skýrslu
rannsóknarnefndarinnar sé ítrek-
að vitnað til athafnaleysis í umfjöll-
un um meinta vanrækslu hans og
annarra. Samkvæmt lögum um ráð-
herraábyrgð komi refsiábyrgð ráð-
herra aðeins til álita hafi hann látið
fyrir farast að framkvæma tiltekna
athöfn sem hafi að sönnu getað
afstýrt fyrirsjáanlegri hættu.
Geir segir að ekki verði séð
hverjar þær athafnir hafi átt að
vera. Enn í dag greini menn á um
hvernig afstýra hefði mátt hruni
bankanna. Í besta falli megi halda
því fram að margir samverkandi
þættir hefðu þurft að koma til,
og fæstir þeirra hafi verið á færi
stjórnvalda.
Brot gegn lögum um ráðherra-
ábyrgð fyrnast þegar þrjú ár eru
liðin frá þeim degi sem refsiverður
verknaður átti sér stað. Brot gegn
hegningarlögum fyrnast á tveimur
árum, liggi ekki þyngri refsing við
broti en eins árs fangelsi.
Af þessum orsökum kannaði ráð-
herranefndin ekki mögulega ábyrgð
annarra fyrrverandi ráðherra en
þeirra sem sátu í ríkisstjórn Geirs
H. Haarde. Möguleg sök þeirra ráð-
herra sem ábyrgð báru fyrir þann
tíma, til dæmis Davíðs Oddssonar
og Halldórs Ásgrímssonar, er fyrnd
samkvæmt lögum.
Geir H. Haarde, fyrrver-
andi forsætisráðherra, er
borinn þungum sökum af
meirihluta Alþingis. Hann
hefur ekki fengið tækifæri
til að bregðast sérstaklega
við þeim ásökunum, en
svaraði þó sambærilegum
ásökunum Rannsóknar-
nefndar Alþingis.
Alþingi ákvað á þriðjudag að höfða
mál á hendur Geir H. Haarde, fyrr-
verandi forsætisráðherra fyrir að
hafa af ásetningi eða stórkostlegu
hirðuleysi brotið lög um ráðherra-
ábyrgð. Meint brot eru sögð hafa
Sagður hafa stofnað heill ríkisins í hættu
Sex kæruatriði meirihluta Alþingis og svör Geirs H. Haarde við ásökunum í rannsóknarskýrslunni
Alþingi ákvað á þriðjudag að höfða mál á hendur Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, fyrir að hafa af ásetningi eða stórkostlegu hirðuleysi brotið lög um ráðherraábyrgð. Meint brot eru sögð hafa átt sér stað
frá febrúar fram í byrjun október 2008. Hér má sjá þau meintu brot sem Geir er sakaður um, sem og svör hans til þingmannanefndarinnar við sambærilegum efnisatriðum úr skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis.
Geir er gefið að sök að hafa sýnt af sér alvarlega
vanrækslu á skyldum sínum sem forsætisráðherra
andspænis stórfelldri hættu sem vofði yfir íslenskum
fjármálastofnunum og ríkissjóði. Meirihluti Alþingis
telur að honum hafi verið, eða hafi mátt vera, kunn-
ugt um þessa hættu, og að hann hefði getað brugð-
ist við henni. Það hafi hann til dæmis getað gert með
því að beita sér fyrir því að gripið yrði til aðgerða, til
dæmis með því að setja lög eða taka aðrar ákvarðanir
til að afstýra fyrirsjáanlegri hættu.
Geir segir í svari sínu að það sé í hæsta máta ómaklegt að láta í veðri vaka að ríkisstjórnin og hann sérstaklega hafi setið með hendur í skauti og ekki sinnt viðvör-
unum í aðdraganda hrunsins. Hann segir stjórnvöld hafa unnið markvisst að fjölmörgum verkefnum vegna ástandsins.
Verkefnin hafi meðal annars verið að byggja upp traust með því að efla gjaldeyrisvarasjóðinn, flytja starfsemi Landsbankans í Bretlandi og Hollandi úr útibúum í
dótturfélag, fá bankana til að draga úr umsvifum sínum. Þá hafi verið unnið að því að tryggja Íslandi aðild að evrópskri samvinnu um fjármálastöðugleika og bæta
upplýsingamiðlun gagnvart áhrifamiklum fjölmiðlum.
Aðgerðir stjórnvalda á þessum tíma gátu ekki afstýrt hruninu, segir Geir, enda orsaka þess fyrst og fremst að leita í háttsemi stjórnenda bankanna sjálfra, sem
hafi grafið undan sér með áhættusækinni, óábyrgri og ef til vill ólöglegri starfsemi.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Geir er sakaður um að hafa látið undir höfuð leggjast
að láta vinna heildstæða greiningu á fjárhagslegri
áhættu sem ríkið stóð frammi fyrir vegna hættu á
fjármálaáfalli.
Geir er sagður hafa vanrækt að hafa frumkvæði að
aðgerðum ríkisvaldsins til að draga úr stærð íslenska
bankakerfisins. Það hefði mátt gera með því að
beita sér fyrir því að efnahagsreikningur bankanna
minnkaði, eða einhverjir þeirra flyttu höfuðstöðvar
sínar úr landi.
Geir er gefið að sök að hafa ekki fylgt því eftir að
Icesave-reikningar Landsbankans væru færðir yfir í
breskt dótturfélag.
Geir er sagður hafa vanrækt að gæta þess að störf
samráðshóps stjórnvalda um fjármálastöðugleika,
sem stofnaður var árið 2006, væru markviss og
skiluðu árangri.
Geir er sakaður um að hafa látið farast fyrir að halda
ráðherrafundi um yfirvofandi háska.
Geir segir að aldrei hafi verið rætt í sín eyru að láta vinna slíka greiningu. Upplýsingar hafi
þó legið fyrir, til dæmis í efnahagsreikningum bankanna. Áhættumat hafi þurft að taka
með í reikninginn verð á eignasafni bankanna, sem hafi sveiflast eftir aðstæðum. Engin
leið hafi verið að átta sig á stöðu þess. Geir segir einnig að hvað sem slíku mati líði hefði
það engin áhrif haft til að koma í veg fyrir hrun bankanna.
Það var skýrt markmið stjórnvalda að draga úr stærð bankanna, þó þau hefðu ekki mörg tæki
til að beita sér, segir Geir. Hann segir að það hafi verið talin besta leiðin að hafa samstarf
við bankana. Hann segir að hefðu stjórnvöld sett lög til að takmarka stærð bankanna hefðu
verið miklar líkur á að það hefði sett bankana á hliðina fyrr en ella. Erfiðleikar bankanna
hafi verið taldir tímabundnir og því á engan hátt fýsilegt að setja slík lög. Ekki hafi legið fyrir
hvernig fjárhagur bankanna hafi verið veiktur innan frá.
Staðhæfing um að forsætisráðherra hafi gerst sekur um vanrækslu með því að grípa
ekki fram fyrir hendur viðskiptaráðherra, og undirstofnunar hans Fjármálaeftirlitsins,
missir algerlega marks, segir Geir. Hann hafi treyst því að unnið væri af fullum krafti að
þessu máli og fylgst með framgangi þess eftir föngum. Ekki sé við neinn aðila í íslenska
stjórnkerfinu að sakast að ekki hafi unnist tími til að koma Icesave-reikningunum yfir í
dótturfélög.
Geir segir gagnrýni á að starfshópurinn hafi ekki fengið nægilega skýra pólitíska
leiðsögn réttmæta. Afar ólíklegt sé þó að bankahrunið hefði komið fram með öðrum
hætti hefði hann haft meiri afskipti af starfsemi hópsins. Mestu skipti að þær stofn-
anir sem komið hafi að honum hafi haft með sér innbyrðis samstarf, hvort sem það
var á vettvangi hópsins eða ekki.
Geir svarar þessari ásökun ekki, enda er hana ekki að finna í skýrsku rann-
sóknarnefndar Alþingis. Því gat Geir ekki vitað að til stæði að saka hann um
þetta, og fékk þar af leiðandi ekki tækifæri til að bregðast við ásökuninni.
Pósthúsið | Suðurhraun 1 | S: 585 8300 | www.posthusid.is
Nú þegar farið er að dimma úti viljum
við vinsamlega minna íbúa á að hafa
kveikt á útiljósum við heimili sín á
næturnar til að auðvelda blaðberum
Pósthússins aðgengi að póstlúgu.
Með fyrirfram þökk,
Pósthúsið
dreifingaraðili Fréttablaðsins og
annarra dreifinga
Blöð og tímarit
Bréfasendingar
Markpóstur
Fjölpóstur
Vörudreifing
Plöstun blaða
og nafnamerking
Munum eftir að
kveikja útiljósin!
Við látum það berast
Eftirtaldir eiga sæti í landsdómi
Alþingi kýs átta menn í landsdóm á fimm ára fresti. Síðast var
kosið 2005.
Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir
Linda Rós
Michaelsdóttir
Sigrún
Magnúsdóttir
Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson
Hlöðver
Kjartansson
Fannar
Jónasson
Dögg
Pálsdóttir
Brynhildur
Flóvenz
Fimm hæstaréttardómarar með lengstan starfsaldur
Gunnlaugur
Claessen
Markús
Sigurbjörnsson
Ingibjörg
Benediktsdóttir
Garðar
Gíslason
Árni
Kolbeinsson
Björg
Thorarensen
Helgi I.
Jónsson
Dómstjórinn í
Reykjavík
Fimm hæstaréttardómarar sem setið hafa lengst eiga sæti í lands-
dómi. Forseti hæstaréttar er alltaf forseti landsdóms.
Alþingi kýs átta menn í landsdóm á fimm ára fresti. Síðast var
kosið 2004.
Dómstjórinn í Reykjavík situr einnig í dómnum sem og prófessor
í stjórnskipunarrétti við Háskóla Íslands. Þar stendur valið á milli
Bjargar Thorarensen og Eiríks Tómassonar. Björg og Markús Sigur-
björnsson geta ekki setið saman í dómnum þar sem þau eru hjón.
Eiríkur
Tómasson
Prófessor í stjórnskipunarrétti
við Háskóla Íslands
eða