Morgunn - 01.06.1932, Side 124

118
MORGUNN
í mörgum af þessum frásögnum. Sannleikurinn er sá, að
í hugum mjög mikils hluta þjóðarinnar er þessi reynsla
veruleikur — almennur veruleikur. Og það væri eitt-
hvað undarlegt, ef slíkt ætti engan rétt á sér í skáld-
skaparlist íslendinga.
„ _ Ef til vill kann einhverjum fáfróðum sér-
Sannaður
veruleikur. vitringum að koma td hugar, að þessi
reynsla sé ekki annað en íslenzk hjá-
trúarfirra. Sannleikurinn er auðvitað sá, að þetta er
ekki aðeins alþjóða-reynsla, heldur hefir líka sú reynsla
um marga áratugi verið lögð undir vísindalega rann-
sókn. Svo að eg minnist að þessu sinni eingöngu á þau
fyrirbrigði, sem koma fram í því leikriti, er orðið hefir
tilefni til þessara umræðna, þá hefir skygnin verið marg-
sönnuð með vísindalegri nákvæmni. Menn sjá sýnir, sem
sannað er, að ekki geta verið einber hugarburður. Og
um sýnir á banasænginni er það að segja, að um þær
hafa verið ritaðar heilar bækur af heimsfrægum vís-
indamönnum. Og svo ætti þessi sannaða alheims reynsla
ekki að eiga rétt á sér í leikriti!
. Önnur ástæða ritdómarans fyrir því, að
o amr og ,s ' ekki sé rétt að taka til greina í skáld-
skapnum þau fyrirbrigði, sem hér er um að tefla, er
sú, að úr því verði túlkun á sérstökum skoðunum og að
sú túlkun spilli listinni. Mér finst það hljóti að fara
eftir því, hvernig þetta er gert, hvernig tekst að fara
með slíkt efni. Engum manni, sem nokkur verleg kynni
hefir af bókmentum veraldarinnar, getur dulist það, að
í skáldskapnum hefir mjög mikið kent skoðana höf-
undanna. Tökum til dæmis þann aragrúa af skáldrit-
um, sem hafa borið á sér mót efnishyggjunnar. Það er
vafalaust, að mjög miklu leyti fyrir þá túlkun, að efnis-
hyggjan hefir náð svo föstum tökum á mannkyninu,
sem raun hefir á orðið. Þess verður líka allmikið vart,
að menn krefjast ákveðinna skoðana í þeim skáldskap,
sem þeir taka nokkuð til greina. Annar bókmentamað-
ur, sem ritað hefir um þetta leikrit, hefir einmitt fund-