19. júní - 19.06.1985, Blaðsíða 24

Konur og ofneysla lyfja
Heimavinnandi húsmæður og
eftirlaunafólk mestu lyfjaneyt-
endurnir
- Ástæður fyrir þessum mikla mun á
neyslu lyfjanna á ólíkum aldursskeið-
um?
„Það er hægt að geta sér til um ýmsar
ástæður fyrir þessu. Lyfjaneysla
kvenna virðist vera mest á þeim aldri
þegar breytingar verða hvað mestar í
lífi þeirra á aldrinum 35-44 ára sbr.
töfluna hér að framan. Þarna er bæði
um að ræða líkamlegar og félagslegar
breytingar. Þær eru að komast á breyt-
ingaaldurinn, finnst þær ekki ungar
Iengur og telja að tekið sé að halla
undan fæti hjá sér. Börnin eru þá að
fara að heiman eða kannski farin
þannig að hlutverk kvenna tekur
miklum breytingum á þessu aldurs-
skeiði. Þær verða oft þunglyndar, finnst
lífið tilgangslaust og eru vansælar og
leita þá jafnvel lausna í lyfjum. Lyfja-
neysla karla er aftur á móti mest þegar
þeir eru á aldrinum 45-55 ára sem hefur
líka sínar skýringar.
Það sem styður þessa skoðun mína í
sambandi við lyfjaneyslu kvenna er að
einn stærsti hópur neytenda róandi
deyfilyfja er einmitt heimavinnandi
húsmæður. Konur virðast oft nota lyf til
þess að bæla niður tilfinningar sínar og
til þess að geta sætt sig við kringum-
stæður sínar. Það er einmitt í slíkum til-
vikum sem vel kemur í ljós að konur fá
lyf við kringumstæðum sem hefði verið
hægt að bregðast við á annan hátt.“
- Pú talar um að heimavinnandi hús-
mæður séu einn stærsti hópur neytenda
róandi lyfja?
„Já, stærstu hópar neytenda slíkra
lyfja eru annars vegar heimavinnandi
húsmæður og hins vegar eftirlaunafólk
samanber það sem fram kom á ráð-
stefnunni. Trúlega er þessu svipað farið
hér á landi hvað eftirlaunafólkið snertir
en svo ber að hafa það í huga að hér
vinna hlutfallslega miklu fleiri konur
utan heimilis en gerist annars staðar“.
Sárt að bregðast sem móðir
- Hefur misnotkun lyfja hjá konum
öttnur félagsieg áhrif en þegar karlar
eiga í hlut?
„Eg held að ljóst sé að konur bregð-
ast öðru vísi við en karlar í svona
málum. Flestar konur telja móðurhlut-
verkið sitt stærsta hlutverk í lífinu og
þær taka mjög nærri sér og finnst sárt
þegar þeim finnst þær hafa brugðist
börnum sínum. Föðurhlutverkið virðist
að þessu leyti ekki vera körlum jafn
mikilvægt. Væntingar þjóðfélagsins eru
líka aðrar þegar konur eiga í hlut og
móðir sem bregst barni sínu fær miklu
harðari dóm en faðir sem bregst.“
- Hvað heldurþú að væri helst til bóta?
„Það er án efa hægt að gera margt til
bóta til dæmis í sambandi við uppeldi
barna. Maðurinn er tilfinningavera og
það er honum eðlilegt að fá útrás. Við
þurfum að kenna börnum okkar að tjá
sig og reyna þannig að koma í veg fyrir
óæskilega bælingu. Ég held að hægt
væri að draga mikið úr neyslu lyfja ef
fólk fengi tækifæri til þess að tjá sig og
ræða það sem því liggur á hjarta í stað
þess að bæla niður tilfinningar og þurfa
svo að leita á náðir lyfja eða áfengis til
þess að umbera kringumstæður sínar.
Það er ekki ótrúlegt að neysla róandi
deyfilyfja sé oft afleiðing óæskilegrar
bælingar. Það þyrfti að vera fyrir hendi
þjónusta eða einhver aðstaða þar sem
fólk gæti komið og fengið að tala. Það
er líka alkunn staðreynd að þeir sem
búa við mikið andlegt álag geta fengið
hin ýmsu líkamlegu sjúkdómsein-
kenni.“
Kona kemur með
sjúkdómsgreininguna
í samtali við landlækni, Guðjón
Magnússon, kom fram að neysla róandi
deyfilyfja er svipuð hér á landi og ann-
ars staðar á Norðurlöndunum hvað
snertir aldur og kynferði. Enn fremur
kom fram að þeir sem neyta slíkra lyfja
í einhverjum mæli neyta yfirleitt margs
konar annarra lyfja að auki. Bent hefur
verið á að ein ástæða þess að Iæknar láta
konur fá lyf við aðstæðum sem unnt
væri að bregðast við á annan hátt sé sú
að fáar konur eru í læknastétt. Læknar
hafa því oft á tíðum harla litlar for-
sendur til þess að meta ástand sjúklinga
sinna þegar sérstök kvenleg mál eiga í
hlut ef ekki liggur beinlínis í augum
uppi hvað að er. Konur í læknastétt
hafa því lagt áherslu á nauðsyn þess að
fleiri konur gerðust læknar. Þær hafa
bent á að kona í hlutverki læknis geti
vísað í eigin reynsluheim þegar um er
að ræða sérmál kvenna eins og til dæmis
blæðingar - karlmaður hefur ekki sömu
forsendur að byggja á í slíkum tilvik-
um.
Viss tilhneiging virðist hjá læknum
að finna auðvelda leið við flóknum
vandamálum og lyfin oft auðveldasta
lausnin en ekki endilega sú besta.
Ýmsar ástæður geta valdið þessu eins
og að framan greinir en svo má að auki
benda á að konur virðast oft sjúkdóms-
greina hver aðra. Þær eru mikið í sam-
neyti hver við aðra og ræða þá heilsufar
sitt sem ýmis önnur mál. Niðurstaða
slíkra umræðna getur í sumum tilvikum
orðið sú að konan leitar til læknis með
sjúkdómsgreiningu upp á vasann og
biður um lyf sem henni hefur verið sagt
að hafi reynst vel við því sem hún segir
sjálf að sé að. í slíkum tilvikum má
segja að lækni geti verið mikill vandi á
höndum en þegar upp er staðið er það
vitanlega læknirinn sem kemur með
sjúkdómsgreininguna og það er hans að
ávísa lyfjum sem eru heppileg sam-
kvæmt hans niðurstöðum að lokinni
skoðun á viðkomandi sjúklingi. Því
miður virðist því oft á annan veg farið
og sjúklingar ganga út með lyf sem þeir
hafa sjálfir stungið upp á að væru heppi-
leg.
Lyf á að nota í lækningaskyni en af
framansögðu má ljóst vera að oft eru
þau gefin án þess að full ástæða sé til og
oft hefði verið unnt að bregðast við
vandanum á annan hátt.
24