19. júní - 19.06.1985, Blaðsíða 43

ummælum og orðavali gagnvart karl-
mönnum.
Að ofansögöu má telja að sú staða
sem norrænar konur höfðu á þjóðveld-
isöld hafi e.t.v. auðveldað nútíma-
konum á Norðurlöndum að ná eða
Faðirinn varð að taka á sig 2/3
framfærsluskyldu óskilgetins barns
endurheimta allvíðtækt félagslegt jafn-
rétti á við karla. Nú á dögum geta
konur, sem búa á áhrifasvæðum rótn-
versk-kaþólskrar menningar sótt upp-
orvun allar götur til hinna meðvituðu
norrænu fornkvenna.
Utn atvinnulífið ogfram-
kfœmdavaldið________________________
l3egar ísland byggðist á fyrri hluta
v'kingaaldar einkenndust framleiðslu-
Þ;ettir þessaf búfjárhaldi. Menn leituðu
8°ðra bithaga þegar land var numið, en
sJósókn skipti aðeins litlu máli.
Islenskar konur höfðu veigamikið
hhitverk í atvinnulífinu. Ef dæma má af
•rnklum útflutningi ullarvarnings hljóta
islenskar konur að hafa vcriö mjög
iönar. Þetta hlýtur að hafa veitt þeim
sterka fjárhagslega stöðu í samfélag-
lnu- Vinnsla ullar varð sérstök starfs-
grein, og var þessi vinnufreki heimilis-
‘ðnaður stundaður af konum í umsjá
húsfreyjunnar á bænum. Vinnsla ullar-
■nnar hafði fljótlega verið stöðluð í mis-
mnnandi gerðir vaðmáls, og gæði og
mælikvaröi einingar voru lögfest. Sjálf-
sngt hefur það ekki síst verið vegna þess
að vaðmáliö var notað sem gjaldmiðill
eða verðeining bæði innan og utan
Innds. Sýnir þetta hve sterk staða hús-
freyjunnar var í gamla íslenska samfé-
ldginu. Stóö hún jafnfætis bónda
s>num, þau höfðu einungis hvort um sig
Sln störf að annast.
I Grágás kemur fram að karlkyns
verkamaður gat unnið sér inn samtals
6 álnir vaðmáls yfir árið auk fæðis og
hsnæðis. Mestan hluta þessara launa
Vann hann sér inn á tiltölulega stuttu
timabili á árinu, um heyskapartímann,
yrir að sækja féð á fjall og um slátur-
hniann. Bændum var hinsvegar tiltölu-
e8a lítill hagur að vinnumönnum
sínum yfir vetrartímann. Vinnukonur
unnu hinsvegar allt árið um kring við
mjaltir, vinnslu mjólkurafurða, bakstur
og matargerð. Á vetrum unnu þær af
fullum krafti við vinnslu ullarinnar.
Því miður eru ekki til launataxtar
fyrir konur í Grágás, en í Búalögum
frá því unt 1400 kemur fram að meðal-
laun almennrar þjónustustúlku þá Itafi
verið 30 álnir vaðmáls á ári, auk fæðis
og húsnæðis.
í Grágás er þess krafist að sérhver
þjóðfélagsþegn ætti að hafa fast aðset-
ur, lögheimili. Vinnufær maður án lög-
heimilis féll á skömmum tíma niður í
betlarastétt. Lauslegt mat á heimildum
bendir til þess að færri konur en karlar
hafi tilheyrt hinni nokkuð fjölmennu
stétt beiningamanna. Má gera ráð fyrir
að þessi krafa um heimilisfestu hafi haft
áhrif í átt til launalækkunar.
í sagnfræðiritum má lesa að skort
hafi á framkvæmdavald í íslenska þjóð-
veldinu. Karlarnir stóðu fyrir löggjafar-
Færri konur en karlar í bctlarastarfi
ogdómsvaldi, en konur áttu stóran hlut
í framkvæmdavaldinu, sem var að hafa
umsjón incð lögum og reglum.
Á meðan karlar sóttu vorþing og
alþingi, en einkunt þó á vetrum, voru
samskipti fólks og dagleg önn á
bæjunum einkunr bundin verkahring
húsfreyjunnar, senr var innan stokks.
Varðveisla friðar og reglu undir
grænum þökum á íslandi á þjóðveldis-
Konur áttu stóran þátt í fram-
kvæmduvaldinii
öld hlýtur því að hafa hvílt á herðum
húsfreyjunnar. Þátttöku kvenna í „op-
inberum" störfunr skorti þó, þ.e. þar
sem pólitískar ákvarðanir voru teknar.
Segja má að margir þættir þjóðveld-
issamfélagsins falli undir hina almennu
skilgreiningu á kvenveldi. Má benda á
að framfærsla móður hvíldi fyrst og
fremst á börnum og varð ekki undan
henni vikist. Þá má benda á mannúð-
lega meðferð betlikvenna og ambátta í
tengslum við sjúkdóma eða barnsfæð-
ingar, og loks hve vitnisburður konu í
barnsfaðernismálum og nauðgunar-
málurn vó þungt á metum.
Á ofangreindunr atriðum sést því vel
að ekki er hægt að lýsa íslenska þjóð-
veldinu sem mæðraveldi. Konurnar
létu mjög til sín taka vegna sjálfstæðrar
og sterkrar efnahagsstöðu sinnar,
ásamt mikilvægu hlutverki í fram-
kvæmdavaldinu.
Ólafía klykkir út með því að spyrja
hvort verið geti að ævagamlar hug-
nryndir í þjóðarvitundinni hafi leitt til
þess að íslenska þjóðin hafi valið konu
sem forseta, fyrst allra þjóða í heimin-
um.
Hér hefur aðeins verið stiklað á stóru
í ritgerð Ólafíu. Fyrir þá sent áhuga
hafa á að lesa ritgerðina í heild er bent
á að hana má finna í nýjasta riti Sögu-
félagsins.
ÁBÓT
Á VEXTI
GULLS ÍGILDI
ÚTVEGSBANKINN
EINN BANKI • ÖLL ÞJÓNUSTA
43
L