19. júní - 19.06.1985, Blaðsíða 42

konan var sköpuð úr rifi Adams á
meðan hann fékk sér blund. Staða kon-
unnar skv. Bíblíunni var því sem
aðstoðarmanns að Guðsgjöf. Petta við-
horf til kvenna efldist mjög í borgar-
menningu hinna rómversk-kaþólsku
Kynin voru jöfn í
upphafí í Snorra-Eddu
ianda, en náði ekki að ryðja sér til rúms
í kristinni hugmyndafræði á íslandi á
þjóðveldisöld. Kemur þar fram sú
sérstaða sem ísland hafði sem jaðar-
svæði, fjarri áhrifavaldi páfakirkjunn-
ar.
í ritgerð Ólafíu velur hún þrjú þemu
til að varpa ljósi á spurninguna hvort
hinar sterku, meðvituðu konur íslend-
ingasagna hefðu verið fulltrúar þess
veruleika sem íslenskar konur bjuggu
við á þjóðveldisöld; hjónabandið sem
félagsleg stofnun, staða kvenna á
frjálsum vinnumarkaði, og hlutdeild
þeirra í framkvœmdavaldinu.
Dr. Ólafía ásamt fjölskyldu sinni er þau heimsóttu ísland sumariö 1984.
Hjónabandið sem félagsleg
stofnun
Ólafía telur að hjónabandið, eins og
það var á íslandi áður fyrr, hafi verið
nær fullkomið ef litið er til efnahagslegs
sjálfstæðis og persónulegs frelsis aðil-
anna innbyrðis. Petta sambúðarform
kynjanna fól í sér sambærilega stöðu
eða jafnrétti, sem var byggt á djúpstæð-
um, gagnkvæmum jöfnuði. Hjóna-
bandið, eins og það tíðkaðist í íslenska
þjóðveldinu, hafði ekki trúarlegt yfir-
bragð, eða að yfir því hvíldi helgi eða
tilbeiðsla. Það var samkomulag milli
karls og konu, og það sem einstaklinga.
Má líta á stofnun hjónabandsins sem
sérstakan efnahagssamning, þar sem
allar samningaviðræður sem fram fóru
á undan stofnun hjónabandsins snerust
um fjárhagsmálin.
Athyglisvert er að heimanfylgja og
mundur konunnar voru séreign hennar
allt hjónabandið. Þótt karlinn rataði í
ólán og safnaði skuldum gat enginn
snert þessa eign hennar. Mun líklega
hafa verið algengast að hjónin hefðu
séreignir. Eiginmaðurinn átti þó ætíð
að hafa umsjón með þeim hluta eigna
konunnar, sem var utan húss, en þurfti
að standa skil á hlut hennar í búinu og
vöxtum af honum á hverju ári. Efna-
hagsgrundvöllur hjónabandsins minnti
því mest á hlutafélag. Efnahagslegt
jafnrétti karls og konu í hjónabandinu
kemur ekki síst fram í skilnaðarmálum,
en skilnaðir voru síður en svo sjaldgæfir
á þjóðveldisöld.
í lögum var þess stranglega krafist að
sérhver kona, gift eða ógift, gæfi réttar
upplýsingar um föður barns síns. Ef um
óskilgetið barn var að ræða, átti móð-
irin að láta lýsa því yfir hver væri faðir-
inn á fyrsta þingi eftir fæðinguna. Ef
hlutaðeigandi gat ekki hrakið staðhæf-
Efnahagsgrundvöllur hjóna-
bandsins minnti mest á
hlutafélag
ingu hennar, var hann úrskurðaður
faðir að barninu fyrir framburð hennar
eingöngu. Varð hann að taka á sig 2/3
framfærsluskyldunnar þar til barnið var
orðið 16 vetra gamalt. Sýnir þetta hve
sterk staða konunnar var á þessu sviði.
Konur nutu og mikillar réttarverndar
skv. lögum Grágás. Þar var talið upp
hvaða mótgjörðir gagnvart konum voru
refsiverðar. Má nefna sem dæmi að ef
karlmaður reyndi að kyssa konu gegn
vilja hennar, gat legið við fjörbaugs-
garður. Þá lá skóggangur einnig við því
að yrkja mansöng til konu. Það getur
því ekki talist undarlegt að konur
Islendingasagna, allt frá húsfreyju til
vinnukvenna, hafi verið óþvingaðar í
J
42