Fréttablaðið - 18.12.2010, Blaðsíða 18

18. desember 2010 LAUGARDAGUR
vodafone.is
Meiri jól,
meiri jól,
meiri jól
Þunnur og léttur sími með bæði
hefðbundnu lyklaborði og snertiskjá.
Farsíminn er með 5 megapixla mynda-
vél, styður WiFi og honum fylgja
auðveld forrit fyrir Facebook og MSN.
Nokia X3
0 kr. útborgun
og 2.499 kr. á mán. í 12 mán.
Netið í símann, 100 MB,
fylgir með í 1 mánuð.
Staðgreitt: 29.990 kr.
Partý Alias
spilið fylgir á
meðan birgðir
endast
Við afborgunarverð á farsímum bætist 250 kr. greiðslugjald á mánuði.
FRÉTTASKÝRING: Bólusetning við HPV-veiru
Þórunn Elísabet
Bogadóttir
thorunn@frettabladid.is
Samkvæmt nýsamþykktu
fjárlagafrumvarpi verður
fimmtíu milljónum króna
varið til bólusetninga
gegn HPV-smiti og legháls-
krabbameini á næsta
ári. Fréttablaðið rýndi í
skýrslu sóttvarnalæknis
um krabbameinið og bólu-
setningarnar.
Sautján konur greinast að meðal-
tali með leghálskrabbamein á
Íslandi ár hvert og þrjár konur
deyja af völdum þess. Gríðarleg-
ur árangur hefur náðst í barátt-
unni við leghálskrabbamein síðan
byrjað var að leita skipulega eftir
krabbameininu árið 1964. Á þess-
um tíma hefur nýgengni sjúk-
dómsins lækkað um 64 prósent
og dánartíðnin um 83 prósent.
Þetta kemur fram í greinargerð
sem starfshópur sóttvarnalækn-
is gerði árið 2008 um kostnaðar-
hagkvæmni bólusetningar. Grein-
argerðin var endurskoðuð árið
2009.
Flestar kvennanna sem grein-
ast með krabbameinið hér á landi
hafa ekki mætt reglulega í skipu-
lagða krabbameinsleit. Í leit-
inni greinast forstigsbreytingar
meinsins, sem er skipt í vægar,
meðalsterkar og sterkar. Vægar
breytingar geta horfið sjálfkrafa
en fylgst er náið með konum sem
með þær greinast. Meðalsterkar
og sterkar breytingar eru alltaf
skoðaðar nánar með leghálsspegl-
un og vefjasýnum. Niðurstöður
þeirra ákvarða svo hvort fram-
kvæma þarf keiluskurð, sem felur
í sér að hluti af leghálsi er fjar-
lægður. Um 300 slíkar aðgerðir
eru framkvæmdar á hverju ári.
Hvað er HPV-veira?
Human papilloma veirur eða HPV
eru aðalorsök leghálskrabba-
meins. Talið er að þær valdi um
sjötíu prósentum allra legháls-
krabbameina í heiminum. Hlut-
fallið er samkvæmt rannsóknum
um 73 prósent í Evrópu en um 60
prósent á Íslandi.
Veiran HPV veldur líka kyn-
færavörtum og er talin valda
mörgum sjaldgæfari krabbamein-
um, til dæmis krabbameini í enda-
þarmsopi, skapabörmum, getnað-
arlim, leggöngum, þvagrás, höfði
og hálsi.
HPV hefur lengi verið þekkt og
hefur verið greind í marga stofna
og undirflokka. Tegundirnar sem
helst valda leghálskrabbameini
eru HPV 16 og 18. Algengasta
sýking HPV er á kynfærum og
kynhegðun er helsti áhættuþátt-
urinn fyrir smiti, sér í lagi ungur
aldur við fyrstu kynmök og fjöldi
rekkjunauta.
Áætlað er að að minnsta kosti
40 til 50 prósent kvenna sem
stunda kynlíf sýkist af HPV innan
tveggja til þriggja ára eftir fyrstu
kynmök. Talið er að helmingur
karla og kvenna sem stunda kyn-
líf sýkist af veirunum á lífsleið-
inni, og sumar rannsóknir benda
til þess að hlutfall kvenna sé allt
að áttatíu prósent.
Hvað gerir bólusetningin?
Tvö HPV-bóluefni hafa verið
fáanleg á Íslandi frá árinu 2007.
Þau heita Gardasil og Cervarix.
Samantekt á sex rannsóknum á
virkni bóluefnanna leiddi í ljós að
virkni þeirra er mjög góð til að
koma í veg fyrir HPV-sýkingu og
forstigsbreytingar leghálskrabba-
meins af völdum HPV 16 og 18 hjá
konum á aldrinum 15 til 25 ára í
að minnsta kosti 14 til 60 mánuði.
Þá kemur Gardasil í veg fyrir
kynfæravörtur vegna HPV 6 og
11, en það eru algengustu orsaka-
valdar þeirra.
Árangur bóluefnanna gegn sýk-
ingu vegna HPV 16 og 18 er 74 til
100 prósent samkvæmt rannsókn-
um. Hvorugt þeirra getur upprætt
sýkingu sem er til staðar þegar
bólusett er, samkvæmt skýrslu
sóttvarnalæknis. Samkvæmt
henni eru aukaverkanir af völdum
bóluefnanna vægar en algengast-
ar eru hiti, höfuðverkur og bólga
á stungustað. Engar alvarlegar
aukaverkanir er hægt að rekja til
bólusetningarinnar hjá rúmlega
40 þúsund einstaklingum, sam-
kvæmt rannsóknum.
Kostnaður og framkvæmd
Gert er ráð fyrir því að skóla-
hjúkrunarfræðingar muni sjá um
bólusetninguna. Þrjár sprautur
þarf í bólusetninguna; sú fyrsta
verður gefin á sama tíma og hefð-
bundin bólusetning gegn misling-
um, hettusótt og rauðum hundum.
Hinar tvær verða gefnar sérstak-
lega mánuði og sex mánuðum
eftir fyrstu sprautuna.
Í greinargerðinni kemur fram
að á verðlagi ársins 2006 var
kostnaður við bólusetningu 47
milljónir á ári. Sautján milljón-
ir myndu sparast vegna fækk-
unar tilvika leghálskrabbameins
og forstiga þess. Bólusetning-
in myndi lækka dánartíðni um
helming, sem samsvarar 1,7
dauðsföllum á ári.
Ekki var tekið með í reikning-
inn hversu mikið myndi sparast
vegna annarra sjúkdóma. Því er
talið líklegt að hagkvæmnin hafi
verið vanmetin að mörgu leyti. Ef
það hefði verið tekið með hefði
hagkvæmni bólusetningarinnar
aukist enn.
Bólusetning fækkar
dauðsföllum um helming
Hægt verður að hefjast handa við bólusetningar á næsta ári, að loknu
útboði á bóluefninu, að sögn Haraldar Briem sóttvarnalæknis. Ekki verður
boðið upp á bólusetningar fyrir stúlkur sem eru eldri en tólf ára. „Þetta
verður bara tekið inn eins og í ungbarnabólusetningunni og byrjað á tólf
ára stelpum. Það verður ekki farið í svokallað „catch-
up“, að ná eldri stúlkum.“ Haraldur segir að það yrði
óheyrilega dýrt auk þess sem eftir tólf ára aldur hækki
hlutfall stúlkna sem þegar séu sýktar. „Eftir fjórtán,
fimmtán ára byrjar þetta að klifra ansi hratt, en við
teljum að með því að fara í tólf ára aldurinn náum við
öllum.“
Þó að ekki verði boðið upp á bólusetningar fyrir
eldri stúlkur geta foreldrar kostað þær sjálfir eins og
hægt hefur verið undanfarin ár. Haraldur segir að ein-
hverjir hafi gert það, kannski nokkur hundruð manns.
„Kostnaðurinn er ansi hár, ef ég man þetta rétt miðað við verð úr apóteki
gæti verðið verið í kringum 80 til 90 þúsund krónur fyrir þrjár sprautur.“
Haraldur leggur þó áherslu á áframhaldandi mikilvægi leitarstöðvar-
innar. „Bóluefnið veitir ekki 100 prósent vörn, það eru eitthvað á bilinu
30 til 40 prósent af þeim HPV stofnum sem eru þarna úti sem bóluefnið
verndar ekki gegn. Jafnvel þó að farið sé í bólusetningu á því samt að fara
á leitarstöðina því við erum ekki búin að dekka þetta allt.“
Ekki gert ráð fyrir að bólusetja aðra
HARALDUR BRIEM
BÓLUSETNING Bólusetning tólf ára stúlkna gegn HPV-veiru hefst á næsta ári. Myndin er frá bólusetningu á Landspítalanum.
FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM