Frjáls verslun - 01.02.2002, Blaðsíða 50

ORRAHRÍÐIN í KRINGUM LANDSSÍMANN
Það sem læra má af ráðningu Þórarins til Símans er að
stjórnir eiga að gefa sér góðan tíma til að velja forstjóra, fara
eftir eigin sannfæringu og fara vandlega í gegnum sinn spurn-
ingalista. Auðvitað gat stjórn Símans í sjálfu sér lítið annað gert
en að samþykkja Þórarin því eigandi Símans, ráðherravaldið,
óskaði eftir honum í starfið. Og ekki setja stjórnir í fyrirtækj-
um sig upp á móti vilja eigandans. En gleymið því aldrei að þið
getið ekki bæði sleppt og haldið, annaðhvort bera stjórnar-
menn ábyrgð eða ekki. Umfram allt eiga stjórnirnar að hlusta
á eigin sannfæringu. Raunar vildi það til í tilviki Þórarins að
stjórnarmenn voru yfir sig hrifnir af að fá hann; hann var úr
þeirra hópi.
En hvernig er hinn strangi spurningalisti sem fara þarf í
gegnum við ráðningu forstjóra? Stjórnarmenn eiga að skil-
greina vel hvers konar forstjóra þeir vilja fá og „hvaða hlut-
verki“ hann eigi að gegna. Hvar er fyrirtækið statt og eftir
hvaða eiginleikum er sóst? Hvar eiga styrkleikar nýs forstjóra
að liggja og hverju á hann að koma í verk? Með öðrurn orðum;
hvernig forstjóra vilja stjórnirnar fá? Vilja þær að hann sé
snaggaralegur, hugmyndaríkur og drifinn áffam af áhuga á
markaðs- og sölumálum? Vilja þær að hann sé fyrst og fremst
vel að sér í rekstri og öflugur í mannlegum samskiptum og geti
stjórnað fólki? Vilja þær hægan, varkáran og íhaldssaman
mann með mikla kunnáttu á sviði flármála? Vilja þær að hann
komi úr „óvernduðu umhverfi“, þ.e. miklu samkeppnisfyrir-
tæki þar sem daglega hefur orðið að berjast fyrir brauðinu, eða
þá úr „vernduðu umhverfi", t.d. opinberu fyrirtæki eða stóru
ráðandi fákeppnisfyrirtæki? Er fyrirtækið of stórt fyrir hann
eða kannski of lítið? Hefur hann skilning á atvinnugreininni?
Hvernig er lífshlaup hans, þankagangur og gildismat? Er hann
heiðarlegur, klár og kraftmikill? Spurningarnar eru margar. En
umfram allt; þeim þarf að svara áður en ráðning fer fram - ekki
eftir á, eins og gerðist í tilviki Þórarins.
Oftast er sóst eftir einstaklingi í starf forstjóra sem hefur
gott vald á mannlegum samskiptum, hefur háskólamenntun
og býr yfir sjálfstæði, áhuga, frumkvæði og jöfnum hæfileik-
um á sviði fjármála og markaðsmála. Þetta er aðeins meira
en „aldur og fyrri störf". Sumir halda því fram, líkt og Kári
Stefánsson, forstjóri Islenskrar erfðagreiningar í síðasta
tölublaði Frjálsrar verslunar, að forstjórar í stórfyrirtækjum
eigi að gera sem minnst sjálfir, en einbeita sér að því að
halda lífi i þeirri sýn og því markmiði, sem fyrirtækin hafa
sett sér, og raða þess vegna í kringum sig fólki sem getur
séð um hina daglega vinnu.
Það var fyllsta eining í stjórn Símans um ráðningu Þórar-
ins sumarið 1999. Þó skal vakin athygli á því að fulltrúar
Samfylkingarinnar í stjórninni, þau Flosi Eiríksson og Sig-
rún Benediktsdóttir, lögðu fram bókun þar sem lýst var yfir
óánægju með það hvernig ákvarðanir um mannabreytingar
og rekstur Landssímans væru teknar einhvers staðar í
„reykfylltum bakherbergjum" en ekki á vettvangi stjórnar
fyrirtækisins. „Slík vinnubrögð eru ekki til þess fallin að
tryggja góðan anda innan Landssímans,“ segir í bókun
þeirra. En síðan kemur þessi athyglisverða setning í bókun-
inni: „Það er óvenjulegt að nú hefur verið valinn með þess-
ari gamaldags aðferð hæfur maður sem hefur metnað til að
reka hér öflugt símafyrirtæki í almenningseign og því styðj-
um við ráðninguna þótt aðdragandinn sé ekki til fyrirmynd-
ar.“ Svo mörg voru þau orð hjá Flosa og Sigrúnu sumarið
1999.
Góð lexía: Farið eftir eigin sannfæringu umfram allt.
Farið í gegnum hinn krítíska spurningalista þegar þið ráðið
forsljóra þótt þrýst sé á ykkur að ráða viðkomandi í gegnum
klíku. Ef eigandi fyrirtækisins, ríkisvaldið í tilviki Símans,
krefst þess að fá sinn mann sem forstjóra eiga þeir stjórnar-
menn, sem eru á móti ráðahagnum, frekar að segja af sér en
að láta af sannfæringu sinni. Það gerði t.d. Árni Vilhjálmsson,
fyrrverandi prófessor, þegar hann sat í bankaráði Landsbank-
ans og Sverrir Hermannsson var ráðinn bankastjóri.
Hvernig á
að segja
forstjóra upp?
(Uppsögn Þórarins)
Besta aðferðin er sú að hafið þið komist að óírávíkjanlegri nið-
urstöðu, allar viðræður ykkar um bætt samskipti við for-
stjórann eru að baki og gulu spjaldi veifað, þá er best að taka
af skarið, sýna ekkert hik og útskýra og rökstyðja nákvæmlega
fyrir viðkomandi að óhjákvæmilegt sé að leiðir skilji. Leggið
áherslu á að tímasetning uppsagnarinnar henti fyrirtækinu. Þið
skulið jafnframt gefa út fréttatilkynningu þar sem þið útskýrið
málið og segið frá ástæðunni. Klárið málið, skiljið ekkert eftír.
Raunar deilir menn á um aðdragandann að uppsögnum og hvaða
aðferðafræði sé þá best að beita, t.d. hvort beita eigi gulu spjaldi,
gefa viðvörun.
Stjórnvöld stóðu ekki vel að uppsögn Þórarins, og af þeim
mistökum er margt hægt að læra. Þórarni var sagt upp fimmtu-
daginn 13. desember sl. eftír að hafa verið sendur í „tímabundið
leyfi“ í byrjun október. Þarna voru fyrstu mistökin; það áttí að
segja honum strax upp sl. haust, ella setja hann aftur í starfið.
Stærstu mistökin voru þó að segja honum ekki upp sl. sumar
áður en söluferlið á Landssímanum hófst, fyrst stjórnvöld voru
búin að fá sig fullsödd á honum og stjórnun fyrirtækisins. Hugur
átti að fylgja máli við kynningu á fyrirtækinu. Allra síst átti að
senda Þórarin í eitthvert leyfi á fölskum forsendum. Þegar loks-
ins var búið að ákveða að segja honum upp átti að rökstyðja mál-
ið í hnotskurn í fréttatilkynningu, leggja spiHn á borðið og út-
skýra nákvæmlega fyrir alþjóð ástæður uppsagnarinnar. Þess í
stað var klifað á því að um trúnaðarbrest væri að ræða. Það voru
mikil mistök. Það orðalag hentar kannski í lokuðu einkafyrirtæki
en hvorki í almenningshlutafélagi né opinberu fyrirtæki.
Gleymið ekki þessari lexíu: Þegar enginn fær raunverulega að
vita út á hvað stórmál ganga, eins og uppsögn á forstjóra hjá
stóru opinberu fyrirtæki (raunar níunda stærsta fyrirtæki lands-
ins), hvað þá forstjóra sem er þjóðsagnapersóna, þá eru slík mál
enn galopin og undir þeim kraumar, þ.e. ljölmiðlar og almenning-
ur trúa ekki öðru en að eitthvað gruggugt hafi verið í gangi sem
ekki þoli dagsljósið.
Af uppsögn Þórarins má þetta læra: Ef þið útskýrið ekki upp-
sögn á forstjóra og leggið allt málið á borðið, þar sem þið felið
ekkert, þá fyrst byija íjölmiðlar að grafa og spyijast fyrir - og mun-
ið; þeir komast aHtaf að ástæðunni fyrr eða síðar. Þjóð veit þá þrír
50