Frjáls verslun - 01.02.2002, Blaðsíða 54

ORRAHRÍDIN í KRINGUM LflNDSSÍMANN
hins vegar verið að stjórn Símans hefði samþykkt samhljóða að
stjórnarformaðurinn væri að hluta til starfandi stjórnarfor-
maður og þæði laun sem slíkur þótt vinnan tengdist að mestu
einkavæðingu og sölu hlutabréfa í fyrirtækinu. Forstjórar ættu
til dæmis aldrei að geta beðið stjórnarformenn sína um slíka
vinnu framhjá stjórnum fyrirtækja og ætla að greiða þeim sér-
staklega fyrir, því forstjóri ákveður ekki vinnu og laun stjórnar-
manna.
Endurskoðendur leggja á það mikla áherslu að innan
fyrirtækja séu tveir sem skrifi upp á reikninga og að bókari og
gjaldkeri megi ekki vera sami maðurinn.
Af ráðgjafavinnu stjórnarformanns Símans má læra þá
stjórnunarreglu að önnur vinna einstakra stjórnarmanna en
hefðbundin stjórnarstörf ætti að vera sem minnst fyrir fyrir-
tækið - og aldrei nema stjórnin óski sérstaklega eftir því. Reikn-
ingarnir eiga sömuleiðis að berast til stjórnar til samþykktar og
undirskriftar - og hvergi annað; það er hún sem óskar eftir
vinnunni. Einstakir stjórnarmenn eiga alltaf erfiðara með að
sinna eftirlitsskyldu sinni gagnvart daglegum stjórnendum
fyrirtækis ef þeir eru sjálfir í sérlaunaðri vinnu innandyra, jafn-
vel fyrir forstjórann og aðra stjórnendur.
Stundum geta menn hreinlega goldið fyrir það í viðskiptum
að taka að sér setu í stjórn almenningshlutafélags, t.d. hafi þeir
unnið mikið fyrir viðkomandi fyrirtæki áður en þeir settust í
stjórnina. Eftir að í stjórn er komið getur sú vinna orðið
tortryggileg í augum annarra hluthafa og annarra stjórnar-
manna. Engu að síður hefur það verið alþekkt erlendis sem og
í íslensku viðskiptalífi að fyrirtæki kaupi í öðrum fyrirtækjum
til að tryggja sér viðskipti við þau og hefur það verið kallað að
kaupa sér viðskiptasambönd. Þessi umræða getur því verið
svolítið öfugsnúin. Aðalatriðið er hins vegar að upplýsingarnar
um viðskiptin sé á vitorði stjórnar og annarra hluthafa. Œí
Góð lexía: Endurskoðendur leggja áherslu á að það eigi
að vera nákvæmnisatriði hverjir skrifa upp á reikninga í
fyrirtækjum. Reikninga fyrir persónulega vinnu stjórnar-
manna í fyrirtækjum ætti stjórnin ein að samþykkja.
6Hver eiga völd
fasteignasala
að vera?
(Völd einkavæðingarnefndar)
Völd einkavæðingarnefndar og afksiptasemi náðu langt út
fyrir það sem eðlilegt getur talist við stjórnun Lands-
símans. Hlutverk einkavæðingarnefndar er að einkavæða
rikisfyrirtæki og hefur vinna hennar eðlilega mest beinst að
sölu Landssímans á undanförnum árum þótt viðskiptalífið
horfi einnig mjög til þess að einkavæðingu ríkisbankanna
tveggja, Landsbankans og Búnaðarbankans, verði hraðað. A
vissan hátt má líkja einkavæðingarnefnd við fasteignasala sem
kemur með ábendingar um verð eignarinnar, kemur
viðskiptum á og undirbýr sölu viðkomandi eignar af kostgæfni.
Meira ætti hlutverk einkavæðingarnefndar ekki að vera. Það
er svo sem í lagi að fasteignasali komi með ábendingar um að
sniðugt geti verið að flikka upp á eignina áður en hún sé sett í
sölu og gera hana þannig hugsanlega verðmeiri, t.d. með kaup-
um á hlutum í nýjum fyrirtækjum, laga reksturinn og þess
háttar. En ábendingar fasteignasalans geta aldrei orðið annað
en ábendingar til eigandans. Telja verður því afar sérkennilegt
að hún og ráðgjafinn í London hafi haft svo mikið að segja um
það að forstjóra Símans hafi verið sagt upp, en þess var sérstak-
lega getið í fréttatilkynningunni sem gefin var út af þvi tilefni -
og hvað þá eftir að söluferlið var hafið, 16% hlutur til almenn-
ings og 8% til fagljárfesta. Að vísu misheppnaðist sú sala, svo
dræmar voru undirtektirnar. En það var sama, fólk var byrjað
að kaupa og var í góðri trú um að forstjórinn stæði sig í sfykk-
inu og stjórnun Símans væri í lagi. Orrahríðin í kringum
Þórarin og uppsögn hans varð ekki fyrr en í öðrum áfanga söl-
unnar - við undirbúninginn á sölu 25% hlutar til kjölfestuijár-
festis - og kom öllum í opna skjöldu. Almenningi, sem hafði
fjárfest í fyrsta útboðinu, fannst komið aftan að sér og hefur
stór hluti hans skilað bréfunum til baka, en upp á þann kost var
réttilega boðið. Einkavæðingarnefnd heyrir undir forsætisráð-
herra og hefur líklegast í krafti þess talið sig hafa haft meiri
völd en eðlilegt getur talist. GQ
Góð lexía: Ábendingar fasteignasala við sölu fyrirtækja
geta verið góðar og vel þegnar, en þær verða aldrei annað
en ábendingar og þá eingöngu áður en eignir eru settar í
sölu. Raunar bera fasteignasalar ábyrgð á því að eignum sé
rétt lýst fyrir kaupendum.
Að hafa trú á
vörunni sem
verið er að selja
(Ásakanir Hreins Loftssonar)
Ummæli Hreins Loftssonar um Landssímann í Viðskipta-
blaðinu eftir að hann hætti sem formaður einkavæðingar-
nefndar verða lengi í minnum höfð. Ekki vegna þess að
allir séu sammála um að hann hafi farið með rangt mál eða sagt
einhverja vitleysu heldur fyrst og fremst vegna þess að þau
voru óviðeigandi með öllu af manni í hans stöðu og tímasetn-
ingin var afleit. I umræddu viðtali sagði hann að Landssíman-
um hefði verið illa stjórnað áður en að einkavæðingunni kom,
áætlanagerð og stefnumörkun hefði verið í molum, stjórnin
hefði verið afar veik og auk þess með rangar áherslur. Síðast
en ekki síst hefði fyrirtækið verið rekið eins og hlutabréfasjóð-
ur þar sem lítillar skynsemi hefði verið gætt í mörgum Jjárfest-
inganna. Auk þess sagðist hann margoft hafa bent á að það
væri tæplega rétt að standa í slíkum hlutaJjárkaupum af hálfu
fyrirtækis í ríkiseigu sem til stæði að selja, nær væri að laga til
í rekstrinum.
54