Sjómaðurinn - 01.12.1939, Blaðsíða 54

48
SJÓMAÐURINN
meti nýtt, svo sem ýsa, ýsuhausar, lifur, hrogn
og kútmagar, sem einu nafni nefndist slóg,
nema ýsan, enda var hún seld með sérstöku
verði, og þó þarna væri vitanlega um misjafna
stærð ýsunnar að ræða, var hún þó ávallt sama
óviðjafnanlega „Bakkaýsan“ og var seld „holt
og bolt“ eða til uppjafnaðar á 10 — tíu — aura
hver ýsa, eða 20 aura spyrðubandið, liversu stór
sem hún var, enda var hún nijög jöfn að stærð,
og sást naumast smá-ýsa eða nein minni en kurl-
ýsa. Meðalvigt ýsunnar var um 7—8 pund, og
margar eða jafnvel flestar meira, allt að 12
pundum. Venjulegt var, að 9 ýsur liertar færu
i fjórðunginn, og var hann seldur á hálfaaðra
krónu.
Blaut Bakkaýsa var oftust borguð i peningum,
smjöri, tólg og skinnum. Slógið aftur á móti
með ýmsum þeim vörum, er ég áður nefndi, og
þóttu viðskipti hessi háðum aðiljum hagkvæm
og ánægjuleg. Ysuhausar og dúfur voru látnar
í uppbót á viðskiptin og ómælt eftir þörfum,
enda mikið gefið af því og jafnvel enn meira
sent vinum ogkunningjum i sveitinni, sem nokk-
urskonar endurgjald, fyrir góðar viðtökur, svo
og vinagjafir.
Þá hef ég tekið flest það fram, sem „matar-
seðlinum“ við kemur, en hafi ég gleymt ein-
hverju, má vera að ég viki að þvi siðar, til um-
hóta eða leiðréttingar.
Þá er næst að geta um annan úthúnað til vers-
ins, og er þá fyrst að minnast á skinnklæðin.
Sérhver sá, er sjó stundaði á vertiðinni, þurfti
að hafa: 2 leðurbrækur, skinnstakk, sjóskó, sjó-
hatt, tátyllur, tvenn pör af leðurskóm og venju-
lega bryddaða skó „til spari". Skal ég nú lýsa
tilbúningi hvers þessa fyrir sig.
Skinnbrækurnár. Til þeirra voru venjulega
valin væn og stór kálfsskinn, hrosshúðir (þó
ekki lirygglengjan) eða þá sauðskinn, svo væn
og stór sem kostur var á, með kálfsskinni i set-
skauta. Öll voru þessi skinn vel lituð úr eirlegi
eða blásteinsvatni, ýmist rökuð eða rotuð, með
lituðum helmingum i leistana og góðu mið-
seymi, og voru hrækurnar saumaðar með góðu
taalhári, svo vel, að öruggt væri, að þær lækju
ekki. Hemingarnir í leistana eða sólana voru
margbarðir á steini, með grjótsleggju eða hamri,
svo þeir yrðu lungamjúkir og voðfelldir, og því
hægara að mvnda þá eftir fótlagi þess, er Jiota
átti. Stundum var ein slik hrók látin nægja og
sauðskinnabrók til uppbótar eða vara, en það
þótti ekki heppilegt að brókin væri ein, nema
hirðusamir menn ætti hlut að máli, þvi skinn-
klæðin þurftu góða hirðingu og var það mjög
misjafnt, hve menn létu sér annt um hana.
Miðseymið, sem notað var i öll skinnldæði,
var voðfellt sauðskinn, eða jafnvel lambsbjór-
ar; það var sniðið í lengjur og hrett saman með
einu broti hver lengja, í hvert miðseymi voru
hafðar 2 eða 3 lengjur, og hrókin svo saumuð
úthverf. Þegar henni var svo snúið um og lok-
ið var við að sauma hana, komu brotin á lengj-
unum i ljós á rétthverfunni. Nálin, sem saumað
var með, var lík skónál í laginu, en miklu lengri,
með ílöngu auga, og þess gætt, að saumþráður-
inn (úr taglhári) fyllti vel út í augað (auga-
fvlli) og var livert saumfar vel hert, en fyrir
þvi var stungið með saumsýl eða al. Þess var
gætt, að hafa brækurnar hæfilega viðar og há-
ar; væri þær vel hirtar, stóð ekki á þeim vatn,
og vel saumaðar brækur láku ekki. Við hrókar-
saumið var erfiðasl að ganga vel frá liælsaum-
unum og setskautatotunum á hvorri skálm, og
voru því oft valdir til þess góðir „skinnklæða-
menn“ að sauma hrækur.
Það j)ótti vel unnið og sæmilegt afrek, að
sauma einci skinnbrók á dag, og gerðu ])að eigi
aðrir en góðir ,„skinnklæðamenn“. „Gosi gamli",
faðir Sigurðar foringja j)eirra Kambránsmanna,
saumaði Jir jár brælmr á einum degi, herti hann
svo inn úr hinni fyrstu, að hilin flest hrustu und-
an saumþræðinum, og varð j)ví hrókin ónotliæf;
önnur brókin revndist hæfilega hert og nýttist
vel, en við síðustu og þriðju brókina var „Gosi“
þrotinn svo að kröftum, sökum viðureignar sinn-
ar við hinar brækurnar, að hún var óhert með
öllu og hriplek.
Skinnstakkar. í boðanga og bak voru valin
góð sauðskinn, en i ermar þunn ærskinn eða
góð lambskinn, og voru þau öll eir- eða hlá-
steinslituð. Til voru tvenns lconar skinnstakkar:
hempustakkar og laskaskinnstakkar; laskinn var
framhald af erminni og náði i breiðri totu upp
að hálsmálinu. Stundum voru lamhshelgir ein-
ir og heilir hafðir i ermar. Um hálsmálið voru
höfð voðfelld skinn, sem fóru vel að hálsinum.
Fremst á ermunum voru hrosshárslindar, erm-
in hrett saman að framan og henni vafið — oft
hlautri og helkaldri (þ. e. þegar í róðrum stóð)
um beran handlegginn eða úlfliðinn og lindan-
um siðan vafið vandlega um og enda hans hrugð-
ið undir umvafið, en aldrei hnýtt. Var jætta gert
— að vefja um beran úlfliðinn, en ekki pevsuerm-
ina — til þess að síður væri hætt við afrifum.