Sjómaðurinn - 01.12.1939, Blaðsíða 36

30
SJÓMAÐURINN
þung, þá eru það ekki nærri öll herskip, sem
hafa liana. Bezt og mest varin eru hin stóru
orustuskip, sem stundum hafa liátt upp í hálfs
meters ]>ykkar stálplötur á hliðunum, Aftur á
móti eru skijí eins og tundurspillar og ýms minni
skij), alls ekkert varin, hvorki á hliðum nc öðr-
um stöðum.
Varnir gegn tundurskeytum og tundurduflum
eru í höfuðatriðum tvenns konar: annað hvort
þannig, að hindra skeytin eða duflin i að ná
til skipsins, eða að hjarga skipinu frá frekari
evðileggingu, eftir að þau hafa liitt skipið og
sprengt skemmdir í það.
Fyrst eftir að tundurskeytin komu til sögunn-
ar, voru notuð svokölluð lundurskeytanet til þess
að hægja ])eini frá skipinu. Þessi net voru úr
stálvir og strengd allt í kring um skipið i ca.
10 m. fjarlægð frá ])vi. En þessi úthúnaður var
þungur og óhentugur, því hann var aðeins hægt
að nota, ])egar skipin lágu fyrir akkeri, og auk
þess þurfti ekki annað en að setja eins konar
skæri eða klippur framan á tundurskeytin, til
þess að þau slvppu í gegn um netið. Þessi að-
ferð er því að mestu horfin úr sögunni nú, og
eina ráðið til þess að forðast skeytin, er að
víkja úr leið fvrir þeim.
Tundurduflunum er aftur á móti hetra að
hægja frá sér. Fyrst var það gert á þann hátt,
að allt að 10 m. löng stöng var sett fram úr
stefni skipsins niðri í sjónum. Síðan voru tveir
vírstrengir festir við enda stangarinnar, en á
hinum enda viranna voru hlerar, sem skáru út
frá skipinu, sinn á hvort borðið, er skipið sigldi
áfram. Vírarnir mynduðu þá eins konar < fyr-
ir framan skipið, og hægðu þeim tundurdufl-
um frá, sem urðu á vegi þess.
En sökum þess, að ekki var hægt að fara
nema með nokkra mílna liraða með þessum út-
búnaði, og stöngin var oft til óþæginda, t. d. i
höfnum, þá er þessi aðferð y^firleitt ekki notuð
meira. í stað hennar eru nú mest notaðir svo-
nefndir „paravanes“. Mismunurinn á þessum
tveimur aðferðum er aðallega í því fólginn, að
með hinni síðarnefndu er virstrengjunum fest
l)eint á stefni skipsins niðri í sjónum, og í stað
hlera eru notuð eins konar flotholt (nefnd „pa-
ravanes“), er að lögun likjast tundurskeytum.
Þessi flotliolt skera út frá skipinu, eins og
hlerarnir, en hafa aidí þess sérstök tæki, sem
halda þeim á því dýpi, sem óskað er. Framan
á þeim eru líka eins konar hnífar eða klippur,
sem skera sundur legufæri tundurduflanna, sem
verða fyrir skipinu. Við það fljóta duflin upp,
svo hægt er að eyðileggja þau.
Þessi síðarnefnda aðferð er ekki álitin alveg
eins trygg eins og hin, en sökum þess að hægt
er að fara með mjög miklum hraða með „para-
vanus“ úti, þá er liún samt oftast talin öllu
heppilegri.
Ef tundurskeyti eða tundurdufl hitta skip, þá
orsakar sprengingin venjulegast svo miklar
skemmdir á botni og hliðum, að sjór fossar inn
undir eins. Þar sem oftast er ómögulegt að
stöðva lekann, með því að byrgja gatið, verður
því eina ráðið til þess að hjarga skipinu, að
hafa það deilt i svo marga vatnsþétta hluta, að
einn eða fleiri megi fyllast af sjó, án þess að
skipið, sökkvi. Af þessum ástæðum eru lierskip
nútímans deild í óteljandi valnsþétt rúm, og
revnslan hefur sýnt, hæði i heimsstyrjöldinni og
])að, sem af er liðið ])essari, að aldrei vcrður
of mikið af því gert.
Hvað viðvikur eiturgasi, þá þekkjast ekki
nema tvær varnir gegn því um horð í skipum,
nefnilega annað hvort að nota gasgrímur, eða
þá að hafast við í loftþéttum vistarverum. En
báðar aðferðirnar hafa sína kosti og ókosti: að
loka heilu skipi loftþétt, kostar mikinn og trygg-
an úthúnað, en að nota gasgrímu gerir mönn-
um erfiðara fyrir um alla vinnu. Venjulegast
er því haldið meðalveginn, og báðar aðferðirn-
ar hafðar um hönd í sama skipi.
Undanfarinn áratug hefur um fátt verið meira
rætt, en hið stórkostlega liernaðargildi flugvéla,
og hve lítilfjörlegar varnirnar væru gegn þeim,
enda voru þær það allt fram á síðustu ár, en
mega nú teljast mjög sæmilegar í hlutfalli við
aðrar varnir.
Um borð í herskipum eru þessar varnir að-
eins tvennar. f fyrsta lagi eru notaðar hrað-
skeytar loftvarnabyssur, til þess að revna að
skjóta árásarflugvélina niður, eða að minsta
kosti að liindra hana i að komast í gott skot-
færi við skipið. Byssur þessar eru nú altaf stærri
eða minni vélbyssur.
I öðru lagi er vörnin gegn sprengikúlunum
sjálfum, sem eingöngu hyggist á þvi, að hafa
efri þilför skipsins úr eins þykku og sterku stáli
og mögulegt er. Nýrri herskip hafa þannig stund-
um alt að 20 cm. þykt þilfar.
í þessu sambandi má líka geta þess, hve erfitt
l)að yfirleitt er að hitta herskij) með sprengi-
kúlum frá flugvél. Skipin eru lítil að sjá, hátt
úr lofti, og eru sjaldan kyr né halda beinni