Morgunblaðið - 27.01.2009, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 2009
Stjórnarslit
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
Ísland hefur undanfarna tvo áratugi
búið við pólitískan stöðugleika. Síð-
asta stjórnarkreppa á Íslandi var árið
1987, en þá var landið án rík-
isstjórnar í rúma tvo mánuði. Henni
lauk með því að þriggja flokka stjórn
Sjálfstæðisflokks, Framsóknarflokks
og Alþýðuflokks var mynduð undir
forystu Þorsteins Pálssonar, þáver-
andi formanns Sjálfstæðisflokksins.
Síðan þá hafa allar ríkisstjórnir verið
myndaðar á fáeinum dögum og allar
hafa þær setið út kjörtímabilið nema
sú sem sprakk í gær.
Stjórnarslit í beinni útsendingu
Stjórn Þorsteins varð skammlíf og
lauk samstarfi hennar á sögulegan
hátt: Í beinni útsendingu á Stöð 2
haustið 1988 eftir að hafa setið í rúmt
ár. „Líkindi með núverandi stjórn og
þeirri sem sat veturinn 1987-1988 eru
þau að hún hrökklast frá völdum eftir
að hafa setið stutt,“ segir Guðni Th.
Jóhannesson sagnfræðingur. Hann
segir þó aðstæður allt aðrar enda hafi
hrun bankanna og fjármálakreppan
sett mark sitt á starf stjórnarinnar
sem féll í gær.
Guðni segir að stjórnarslitin 1988
megi setja í sögulegt samhengi.
„Þriggja flokka stjórnir eiga sér ekki
glæsta sögu á Íslandi. Það segir sig
eiginlega sjálft að það verður erfiðara
að samræma sjónarmið þriggja
flokka en tveggja. Sjálfstæðisflokk-
urinn var auðvitað sá flokkur sem
galt afhroð í kosningum 1987 og því
var alls ekki sjálfsagt að hann yrði sá
flokkur sem leiddi næstu ríkisstjórn,
enda tók 74 daga að mynda stjórn,“
segir Guðni. Eftir að stjórnin var
mynduð gekk Þorsteini Pálssyni illa
að fá þá Steingrím Hermannsson og
Jón Baldvin Hannibalsson til liðs við
sig í mikilvægum málaflokkum. Því
lengur sem þessir erfiðleikar stóðu
því meira freistandi varð að fara aðr-
ar leiðir. Sem varð síðan til þess að
Jón Baldvin og Steingrímur yfirgáfu
Þorstein og mynduðu vinstristjórn
með Alþýðubandalaginu, auk Stefáns
Valgeirssonar, á einni viku.
Guðni segir að það sem sé ólíkt nú-
verandi stjórn og þáverandi sé hið
góða samstarf Ingibjargar og Geirs.
„Í þessari stjórn virðist hafa verið
fullt traust milli formannanna og
virðist hafa verið með ágætum alveg
þangað til í dag [í gær].“
Óvenjuveikur flokkur
Rætur stjórnarkeppunnar sem
varð eftir kosningarnar 1987 lágu
m.a. í því að Sjálfstæðisflokkurinn
var óvenjulega veikur eftir að Albert
Guðmundsson, sem hafði verið knú-
inn til afsagnar sem iðnaðarráðherra
skömmu fyrir kosningar vegna
skattamála, stofnaði Borgaraflokkinn
og hafði af Sjálfstæðisflokknum mikið
fylgi og sex þingmenn.
Stjórn Framsóknarflokks, Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags lenti í
miklum erfiðleikum haustið 1989 og
fékk í kjölfarið Borgaraflokkinn til
liðs við sig. Hún sat síðan til ársins
1991 er ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
tók við völdum en hana mynduðu
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokkur.
22 ár frá stjórnarkreppu
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Skammlíf Steingrímur Hermannsson, Þorsteinn Pálsson og Jón Baldvin Hannibalsson eftir ríkisstjórnarfund 1987.
 Stjórn mynduð 1987 eftir rúmlega tveggja mánaða stjórnarkreppu en sprakk svo í beinni  „Þriggja
flokka stjórnir eiga sér ekki glæsta sögu“  Margt ólíkt með aðstæðum, sérstaklega samband formanna
„Það er ljóst að 1987-1988 ríkti
ekki gott samband milli þessara
þriggja forystumanna, Þor-
steins Pálssonar, Steingríms
Hermannssonar og Jóns Bald-
vins Hannibaldssonar. Harðar
deilur voru um efnahagsmál og
áður en stjórnin sprakk höfðu
verið þreifingar í gangi við Al-
þýðubandalagið,“ segir Ólafur
Þ. Harðarson, prófessor í stjórn-
málafræði. Hann segir að það
sem sé ólíkt með stjórninni sem
nú sitji og þeirri sem sprakk
1988 sé hið góða samband og
traust sem virðist hafa ríkt milli
Ingibjargar og Geirs. „Hins veg-
ar liggur fyrir að fráfarandi
stjórn var komin í mikil vand-
ræði. Hún bjó við miklar óvin-
sældir og talsverður þrýstingur
var kominn á hana upp á síð-
kastið í kjölfar mótmælanna.“
Slæmt samband
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
FORYSTUMENN Samtaka at-
vinnulífsins og Alþýðusambands Ís-
lands segjast treysta því að fyrr en
síðar verði komin starfhæf ríkis-
stjórn sem geti tekið á þeim brýnu
úrlausnarefnum sem blasi við.
Bráðavandi heimila og fyrirtækja
vegna hás vaxtastigs sé meðal þess
sem strax þurfi að taka á.
Halldór Grönvold, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri ASÍ, segir að sam-
bandið hafi einkum lagt áherslu á
tvennt: Að það verði komið til móts
við heimilin með ráðgjöf, einkum
hvað varðar heimili sem eru í
greiðsluvanda, og einnig verði und-
inn bráður bugur að því að styðja líf-
vænleg fyrirtæki til að halda sínum
rekstri gangandi og byggja hann
upp frá því sem nú er. „Við vitum að
hvorki heimili né fyrirtæki rísa undir
25% vöxtum,“ sagði Halldór.
Hann nefnir að hugsanlega þurfi
að setja upp viðreisnarsjóð heimil-
anna og ASÍ hafi bent á að til væru
fjármunir til að aðstoða fólk í miklum
og alvarlegum greiðsluvanda til að
það þurfi ekki að fara í gjaldþrot.
Halldór sagði að þessi hugmynd um
viðreisnarsjóð hefði ekki verið út-
færð, en ljóst væri að fjöldi heimila
stæði ekki undir skuldbindingum.
Spólað í sama farinu
Halldór segist treysta því að
stjórnmálamenn leysi úr þeirri stöðu
sem nú er kominn upp og fyrr en síð-
ar verði komin hér ríkisstjórn sem
ASÍ geti átt samskipti við um þau
mikilvægu og brýnu verkefni sem
bíða úrlausnar. Halldór fagnar því að
reiknað er með kosningum í vor.
„Það var okkar niðurstaða í Al-
þýðusambandinu í síðustu viku að
við værum komin í ákveðna sjálf-
heldu og værum að spóla í sama
farinu og því þyrfti eitthvað að ger-
ast á vettvangi stjórnmálanna.“
Halldór segist treysta því að stjórn-
málamenn taki á sig sína ábyrgð og
tryggi að hlutirnir gangi betur en
undanfarnar vikur og mánuði.
Fullkomin óvissa
„Það er verulegt áhyggjuefni að
landið skuli vera ríkisstjórnarlaust,“
segir Vilhjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri SA. Atvinnulífið kalli
eftir sterkri ríkisstjórn sem geti búið
því starfsskilyrði sem hægt sé að
vinna við. Brýnt sé að greiða úr þeim
bráðavanda sem við sé að glíma og
síðan að byggja upp til lengri tíma.
„Þetta er allt í fullkominni óvissu
meðan ekki er ríkisstjórn í landinu,“
sagði Vilhjálmur.
Hann segir að brýnustu viðfangs-
efnin felist í lækkun vaxta, afnámi
gjaldeyrishafta, nauðsyn á starfhæf-
um bönkum og ýmsum aðgerðum til
að draga úr atvinnuleysi.
„Það þarf að koma strax ný rík-
isstjórn sem er með ákveðna og
skynsamlega stefnu í þessum mál-
um,“ segir Vilhjálmur. Fyrir helgi
setti SA fram atvinnustefnu um
hvernig samtökin telja að atvinnu-
lífið muni þróast í bráð og lengd.
Starfhæfa stjórn strax
 ASÍ vill viðreisnarsjóð til styrktar heimilum í greiðsluvanda
 Fullkomin óvissa meðan ekki er stjórn í landinu að mati SA
Morgunblaðið/Kristinn
Vörn í sókn SA efna til funda þessa dagana til að kynna nýja atvinnustefnu.
Hún er innlegg í umræðu um hvernig hægt er að snúa vörn í sókn.
Í HNOTSKURN
»Í núverandi ástandi verðurað bregðast rétt við þegar
í stað, lágmarka skaðann og
auðvelda nýja uppbyggingu,
segir á heimasíðu SA.
»Miðstjórn Alþýðu-sambandsins kallaði eftir
stjórnarskiptum og kosn-
ingum í síðustu viku.
gær. Hann segist telja að það sama
gildi um Seðlabankann og Fjármála-
eftirlitið, en Jón hefur einnig hætt
störfum í stjórn þess.
Hann segir afsögn sína ekki tengj-
ast stjórnarslitunum í gær. „Ég
skrifaði þetta bréf um leið og ég
skrifaði afsagnarbréf mitt í stjórn
Fjármálaeftirlitsins þannig að þetta
eru algerlega ótengdir hlutir.“
Varamaður Jóns í bankaráði
Seðlabankans er Guðný Hrund
Karlsdóttir. ben@mbl.is
„Ég tel að það
hafi aldrei verið
jafnbrýnt að end-
urvekja traust á
þessum tveimur
mikilvægu stofn-
unum fjármála-
kerfisins, Seðla-
bankanum og
Fjármálaeftirlit-
inu,“ segir Jón
Sigurðsson sem sagði af sér sem
bankaráðsmaður í Seðlabankanum í
Jón Sigurðsson
Sagði sig úr bankaráði
Seðlabanka Íslands
„ÉG ER hér til að fagna eins og aðrir,“ sagði Björk Þorleifsdóttir sem var
meðal þeirra sem slógu í takt fyrir utan Alþingishúsið eftir að ljóst var að
ríkisstjórnin færi frá. „Mér finnst fólk vera að vakna og það er góð þróun,“
bætti hún við og í sama streng tók Friðgeir Einarsson. „Þetta virðist vera
að þokast í rétta átt en björninn er ekki alveg unninn,“ sagði Friðgeir. „Ég
held að flestir hljóti að krefjast nýrra og heiðarlegri tíma í stjórnmálum.“
Miðað við skiltið sem greina má á myndinni eru næstu verkefni: Nýtt lýð-
veldi og flokksstjórnin lögð niður. halla@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn
Stjórnarslitum fagnað í takt