Morgunblaðið - 27.01.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir fjölmennmótmæli áAusturvelli í
síðustu viku til að
krefjast afsagnar
ríkisstjórnarinnar
mættu furðufáir á torgið í gær til
að fagna falli hennar. Kannski er
það vegna þess að það hefur
runnið upp fyrir mörgum að það
sem kemur í staðinn verður ekki
endilega betra en það sem var.
Fráfarandi ríkisstjórn gerði
augljóslega grundvallarmistök í
því að framkvæma ekki strax fyr-
ir jól það sem nú er upplýst að
samkomulag var um milli flokk-
anna; að stokka upp í stjórninni
og gera breytingar á yfirstjórn
Seðlabankans og Fjármálaeft-
irlitsins. Geir H. Haarde, formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, segir í
Morgunblaðinu í dag að ákveðið
hafi verið að bíða með þetta að
beiðni Samfylkingarinnar. En af
hverju féllst Sjálfstæðis-
flokkurinn á að bíða? Krafa um
þessar breytingar var þá þegar
orðin sterk innan raða sjálfstæð-
ismanna sjálfra.
Í síðustu viku fór Samfylkingin
svo á taugum í stjórnarsamstarf-
inu. Þar kom þrennt til; fjarvera
flokksformannsins, mótmælin á
Austurvelli og skoðanakönnun,
sem sýndi fylgishrun flokksins.
Krafa Samfylkingarinnar, sem
stjórnin féll á að lokum – því að
ekki var ágreiningur um annað –
að forysta stjórnarinnar færðist
yfir til hennar, var augljóslega
aðeins sett fram til að sprengja
stjórnina og breiða yfir innri
óeiningu flokksins.
Ólíklegt verður að teljast úr
þessu að hugmyndir um þjóð-
stjórn geti gengið
eftir. Líklegasti
kosturinn á
stjórnarsamstarfi
fram til kosninga
virðist vera vinstri-
stjórn Samfylkingar og Vinstri
grænna, með stuðningi Fram-
sóknarflokksins.
Hvernig ætli samheldnin og
vinnufriðurinn verði í þeirri
stjórn? Mun VG skipta um skoð-
un og fallast á að vinna eftir efna-
hagsáætlun Íslands og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins? Mun VG
skipta um skoðun og hætta við að
hlaupast frá skuldbindingum Ís-
lands í Icesave-málinu? Munu VG
og Samfylkingin ná samstöðu í
Evrópumálum?
Mun slík ríkisstjórn hafa ein-
hvern dug til að taka erfiðar
ákvarðanir? Mun hún halda
áfram óumflýjanlegri vinnu við
niðurskurð ríkisútgjalda? Og er
það ekki blátt áfram hjákátlegt ef
Jóhanna Sigurðardóttir, sem
neitaði að skera niður í sínu ráðu-
neyti við fjárlagagerðina fyrir jól
og hótar yfirleitt að segja af sér
ef hún þarf að spara fé skatt-
greiðenda, verður „verkstjóri“ í
þeim erfiða slag sem er fram-
undan í ríkisfjármálunum?
Minnihlutastjórn verður sett
saman úr tveimur flokkum, sem
eru mjög ósammála um mörg
mál. Þeir munu þurfa að ná sam-
komulagi við þriðja flokkinn til að
koma málum í gegnum þingið.
Allir flokkar eru nú þegar komnir
í kosningabaráttu. Það er alls-
endis óvíst að þetta verði skil-
virkari stjórn á þeim miklu erf-
iðleikatímum, sem nú eru, en sú
sem baðst lausnar í gær.
Mun ný stjórn hafa
dug til að taka erf-
iðar ákvarðanir?}
Tekur betra við?
Ólafur RagnarGrímsson for-
seti skrifaði í gær
nýjan kafla í sögu
embættis síns þegar
hann sagðist mundu
leggja verkefnalista í fjórum lið-
um fyrir formenn stjórnmála-
flokkanna.
Auk þess lýsti Ólafur Ragnar
yfir, rétt eftir að hann hafði beð-
ið Geir H. Haarde að gegna
áfram embætti forsætisráðherra
þar til ný stjórn hefði verið
mynduð, að enginn starfandi for-
sætisráðherra væri í landinu
sem gæti gert tillögu um þing-
rof. Því væri þingrofsvald hjá
forseta Íslands.
Verið getur að ákvæði um
þingrofsréttinn séu ekki skýr, en
er það í raun svo að enginn starf-
andi forsætisráðherra sé í land-
inu?
Það hlýtur að teljast óvenju-
legt, svo ekki sé meira sagt, að
forseti skuli ætla að leggja
næstu ríkisstjórn línurnar og
nánast skrifa fyrir hana stjórn-
arsáttmála. Sumt af því sem þar
kom fram eru sjálfsagðir hlutir
og má búast við að ný ríkisstjórn
komist ekki hjá því að taka á
öðru, en það er ekki í verkahring
forsetans að tryggja að svo
verði. Hefði Ólafur
Ragnar sætt sig við
slíkt hefði hann set-
ið hinum megin við
borðið?
Einnig sagði
Ólafur Ragnar ekki koma til
greina að veita stjórnarmynd-
unarumboð í gærkvöldi.
Hvaðan kemur forsetanum
þetta vald? Ef fyrir liggur að til-
teknir flokkar geti myndað
stjórn og hafi meirihluta á þingi
getur forsetinn hvorki neitað
þeim um stjórnarmyndunar-
umboð fyrr en að ákveðnum tíma
liðnum, né afhent þeim verk-
efnalista eða uppkast að stjórn-
arsáttmála.
Eins og stundum áður stenst
forsetinn ekki freistinguna að
stökkva á tækifæri til að útvíkka
vald sitt og gera embættið póli-
tískara. Hann reynir nú að
þröngva sér inn í það sem hann
telur vera pólitískt tómarúm eft-
ir fall stjórnar Sjálfstæðis-
flokksins og Samfylkingarinnar.
Formenn stjórnmálaflokk-
anna gerðu best í því að leiða
verkefnalista forseta Íslands hjá
sér. Það er þeirra að gera stjórn-
arsáttmála, ekki bóndans á
Bessastöðum.
Verkefnalisti
frá Bessastöðum
í fjórum liðum }
Forseti fellur í freistni
S
amkvæmt Íslenskri orðabók frá
árinu 1996 þýðir orðið lýðskrum:
„skjall, skrum fyrir almenningi eins
og hann vill heyra“. Lýðskrumari
er „stjórnmálamaður sem talar eins
og fólk vill heyra; pólitískur æsingamaður“.
Orðið lýðskrum[ari] hefur tæpast nokkurn
tíma haft jákvæða merkingu; öðru nær. Það er
því undarlegt að í merkingunni felst engu að
síður sú hugmynd að „skrumarinn“ sé vel læs á
vilja og langanir almennings – að öðrum kosti
væri hann varla fær um að „tala eins og fólk
vill heyra“. Spyrja má hvort í þessari skilgrein-
ingu felist hroki gagnvart dómgreind almenn-
ings, eða bara raunsætt mat á því hvers má
vænta þegar ætíð er verið að tala til þver-
summu meðalmennskunnar. Samkvæmt orðs-
ins hljóðan virðist í það minnsta ekki gert ráð
fyrir því að einstaklingarnir, sem mynda „almenning“,
geri miklar kröfur til málflutnings á pólitískum vettvangi.
Framvindan í fréttaflutningi í gær var hröð þegar loks
tók að draga til tíðinda. Svo hröð að ríkisstjórnarsam-
starfinu var nánast slitið í beinni útsendingu. Ef til vill var
það hraðinn sem afhjúpaði það sem margir höfðu orð á er
halla tók af degi; hversu orðfæri stjórnmálamannanna
sem rætt var við breyttist eftir tíðindin af stjórnarslit-
unum, miðað við það sem var örfáum augnablikum fyrir
þau. Samt voru stjórnmálamennirnir að ávarpa sama
fólkið; umbjóðendur sína – almenning í landinu. Kosn-
ingabaráttan var hafin með öllu því innihaldslausa orða-
gjálfri sem henni fylgir.
Sú staðreynd varð enn ljósari á Alþingi
strax í kjölfarið. Þrefið um það hverjum væri
um hvað að kenna hélt áfram í þingsalnum og
síðan í öllum fréttatímum kvöldsins.
Í þessu öllu felst þó undarleg þversögn. Á
þeim óvenjulegu tímum sem við erum nú að
upplifa á Íslandi gæti nefnilega fæst af því
sem flaug á milli stjórnmálamanna eftir
stjórnarslitin með góðu móti flokkast sem lýð-
skrum samkvæmt orðabókarskýringunni –
stjórnmálamennirnir töluðu nefnilega hreint
ekki „eins og fólk vill heyra“ um þessar mund-
ir. Þolinmæði almennings á Íslandi gagnvart
útjöskuðum pólitískum frösum hefur líklega
aldrei verið minni. Ónæmi fyrir hefðbundnu
lýðskrumi hefur vaxið hratt. Þörfin fyrir mál-
efnalega orðræðu, ærleg skoðanaskipti og
skýra valkosti er að sama skapi mikil.
Þeir kjósendur sem nú eru ánægðir með „sinn“ stjórn-
málaflokk eru ótrúlega fáir. Stór hópur fólks gerir ekki
einu sinni ráð fyrir að umræða um brýnustu hagsmuni
hans rúmist innan hefðbundins flokkakerfis. Fólk vill
tryggingu fyrir því að þau boð sem felast í atkvæði þess
komist til skila. Það vill ekki sætta sig við þá óvissu sem
felst í því að leggja lið tilteknum flokki sem síðan gengur
til stjórnarsamstarfs við aðra um eitthvað allt annað en
lagt var upp með í kosningabaráttunni.
Í raun er verið að gera kröfu um að framkvæmd lýð-
ræðisins verði endurskoðuð frá grunni. Það er m.ö.o.
kominn tími til að stöðva „lýðskrumið“ og hefja pólitíska
siðbót, fólkinu í landinu til hugarhægðar. fbi@mbl.is
Fríða Björk
Ingvarsdóttir
Pistill
Skilgreiningar á lýðskrumi
Allt gert til þess að
halda starfsfólki
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ingibjörgu Báru Sveinsdóttur
ingibjorg@mbl.is
S
tyttri vinnuvika vegna
efnahagsvanda, eins og
mögulega blasir nú við hjá
starfsmönnum í tugum
þúsunda breskra fram-
leiðslufyrirtækja, er í raun þegar orð-
in staðreynd hjá ýmsum fyrirtækjum
á Íslandi þótt ekki sé rætt um þriggja
daga vinnuviku eins og í Bretlandi.
„Ég hef ekki heyrt talað um að
stytta vinnuvikuna á þann hátt en
sem betur fer er raunverulega allt í
gangi hjá atvinnurekendum til þess
að halda eins mörgum starfsmönnum
og hægt er þangað til ástandið fer að
lagast aftur,“ segir Ingibjörg R. Guð-
mundsdóttir, varaforseti ASÍ.
Starfshlutfall allra starfsmanna
Ferðaskrifstofu Íslands, sem Úrval-
Útsýn, Sumarferðir og Plúsferðir,
heyra undir var til dæmis lækkað um
50 prósent í nóvember.
„Lækkað starfshlutfall er mjög al-
gengt hjá fyrirtækjum í ferðaþjón-
ustu og þess eru einnig dæmi í fleiri
atvinnugreinum. Það er jafnframt
töluverður samdráttur hjá því fólki
sem var hæst launað og tók meðal
annars mið af launum í bankageir-
anum,“ segir Ingibjörg.
Sífellt fleiri á hlutabætur
Í lok desember voru 600 til 700
skráðir atvinnulausir að hluta á móti
minnkuðu starfshlutfalli í samræmi
við lög um hlutabætur frá því í haust.
Nýjar tölur liggja ekki fyrir en þeim
sem fá hlutabætur hefur fjölgað jafnt
og þétt í janúar, að sögn Karls Sig-
urðssonar, forstöðumanns vinnu-
málasviðs hjá Vinnumálastofnun.
Samkvæmt niðurstöðum könnunar
sem Capacent Gallup gerði fyrir ASÍ
8. til 18. desember höfðu 14 prósent
lent í launalækkun frá bankahruninu
í byrjun október. Starfshlutfall að-
spurðra hafði verið lækkað hjá 7 pró-
sentum.
Karl segir að verið geti að menn
skilji lækkað starfshlutfall með ýms-
um hætti. ,,Mig grunar að menn líti
svo á að starfshlutfall hafi verið lækk-
að missi þeir yfirvinnu. En þá koma
hlutabætur ekki til greina.“
Lögin um hlutabæturnar voru
samþykkt í nóvember síðastliðnum
og gildir ákvæðið um þær til 1. maí
næstkomandi.
,,Ég treysti því að þetta verði það
síðasta sem verði tekið. Það skiptir
svo miklu máli að halda fyrirtækj-
unum gangandi og fólki í starfi, eins
og Bretarnir eru að skipuleggja
núna. Það reyna allir að halda í
starfsfólk með reynslu,“ tekur Ingi-
björg fram.
Áttu von á samdrætti
Hún segir ASÍ hafa átt von á sam-
drætti eftir þensluna og þess vegna
hafi aðildarsamtökin lagt mikla
áherslu á hækkun grunntaxta í und-
anförnum kjarasamningum. „Aðild-
arsamtökin hafa lagt áherslu á taxt-
ana í síðustu samningum. Það reynir
miklu meira á launataxtana við þess-
ar aðstæður. Það gerist alltaf í sam-
drætti.“
Finnbjörn Hermannsson, formað-
ur Samiðnar, segir að um þessar
mundir hafi menn mestar áhyggjur
af komandi mánaðamótum því þá
komi allar uppsagnirnar frá því í nóv-
ember til framkvæmda. „Þá fara
menn á bætur. Í mörgum tilfellum er
ekki um verkefnaleysi að ræða hjá
fyrirtækjunum, heldur fjármögn-
unarvandræði. Stjórnvöld hafa enn
ekki svarað kalli um að komið verði
til móts við fyrirtækin.“
Morgunblaðið/Golli
Samdráttur Í byggingariðnaðinum hefur verið gripið til uppsagna og
starfshlutfall skert vegna skorts á fjármagni til framkvæmda.
Tugþúsundir fyrirtækja í Bretlandi
íhuga nú að skerða starfshlutfall
starfsmanna vegna slæms efna-
hagsástands, að því er breska blað-
ið The Independent greindi frá um
helgina. Stór fyrirtæki eins og JCB,
sem framleiðir vinnuvélar, hafa
þegar stytt vinnuvikuna um einn
dag og íhuga nú að koma á þriggja
daga vinnuviku með aðstoð yfir-
valda versni kreppan.
Framkvæmdastjóri JCB, Matt-
hew Taylor, kveðst hafa ýtt á yf-
irvöld um að koma til móts við
starfsmenn vegna launataps þeirra
verði dregið úr starfshlutfallinu.
The Independent hefur það eftir
embættismönnum að verið sé að
íhuga þennan kost. Þetta komi þó
ekki til framkvæmda alveg í bráð.
Bent er á að þetta fyrirkomulag
gæti kostað milljónir punda. Kostn-
aðurinn yrði þó minni en vegna
aukinna atvinnuleysisbóta.
ÞRIGGJA DAGA
VINNUVIKA
››