Morgunblaðið - 27.01.2009, Blaðsíða 23

E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
3
6
6
7
9
Pantaðu ráðgjöf á landsbanki.is,
í útibúinu þínu eða í síma 410 4000.
F J Á R M Á L H E I M I L I S I N S
STÖÐUMAT | HEIMILISBÓKHALD | RÁÐGJÖF
• Greiðslujöfnun
• Lengja lánstíma
• Skuldbreyta vanskilum
• Fresta afborgunum vegna
sölutregðu
• Fresta greiðslu afborgana
og vaxta
VIÐ FÖRUM MEÐ ÞÉR YFIR MÖGULEG ÚRRÆÐI
N
B
I
h
f.
(L
a
n
d
s
b
a
n
k
in
n
),
k
t.
4
7
10
0
8
-2
0
8
0
,
A
u
s
tu
rs
tr
æ
ti
11
,
15
5
R
e
y
k
ja
v
ík
.
Umræðan 23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 2009
TIL ársins 1992 var
í gildi samningur á
milli tannréttinga-
sérfræðinga og Trygg-
ingastofnunar ríkisins
(TR, nú Sjúkratrygg-
inga Íslands – SÍ) um
endurgreiðslu á tann-
réttingum. Samning-
urinn náði til flestra
tryggðra sjúklinga með bit- og tann-
skekkjur og var verulegur hluti af
kostnaði við tannréttinguna greiddur
af TR. Árið 1992 var samningum
sagt upp, þar sem tannréttinga-
sérfræðingar sáu sér ekki fært að
reka stofur sínar á þeim fjárhags-
legu forsendum sem TR gaf sér. Það
þýddi að þeir sjúklingar sem þurftu
á tannréttingum að halda fengu um
tíma ekkert endurgreitt. Eftir nokk-
urt þóf var styrk komið á, sem í
fyrstu var 100 þúsund, en var hækk-
aður í 150 þúsund 1. maí 2002. Hefði
sá styrkur verið vísitölutengdur og
fylgt eðlilegu verðlagi væri hann yfir
220 þúsund krónur í dag (m.v. vísi-
tölu neysluverðs – Hagstofa Íslands).
Styrkurinn fæst greiddur ef tann-
réttingameðferð með föstum tækjum
hefst fyrir 21 árs aldur.
Tannréttingameðferð tekur að
meðaltali þrjú ár. Kostnaður er mis-
munandi eftir umfangi meðferð-
arinnar, en algengur kostnaður er
600-900 þúsund. Tann- og bit-
skekkjur erfast mjög gjarnan innan
fjölskyldna. Það er því töluverður
kostnaður sem leggst á fjölskyldur
þegar börn þurfa á tannréttingum að
halda, sérstaklega ef um fleiri en
einn einstakling er að ræða. Styrk-
urinn í dag er að mestu
óháður alvarleika bit-
og tannskekkjunnar og
er í langflestum til-
fellum einungis 150 þús-
und krónur. Enginn
styrkur er veittur til
forvarna. Þegar um al-
varlegri tilfelli er að
ræða, t.d. hjá sjúkling-
um með klofinn góm og
skarð í vör, er algengt
að TR greiði um 350
þúsund krónur upp í heildarkostnað
meðferðar.
Heilbrigðisráðherra hefur státað
sig opinberlega af því að hafa rík-
isvætt tannréttingar. Staðreyndin í
því máli er að tannréttingasérfræð-
ingur var ráðinn í 10% ráðgjafastöðu
við Landspítalann. Á Landspít-
alanum er til tannlæknastóll, en eng-
in önnur tæki eða tól til tannréttinga,
enda stóð ekki til að rétta tennur
sjúklinga innan spítalans, heldur var
einungis um ráðgjöf sérfræðings í
teymisvinnu að ræða. Það er deg-
inum ljósara að 10% staða sérfræð-
ings dugar engan veginn til sinna
þessum sjúklingum sem þurfa langa,
tímafreka og flókna tannréttinga-
meðferð í tengslum við aðra sér-
hæfða þjónustu. Þetta eiga bæði heil-
brigðisráðherra og forráðamenn
spítalans að vita, en hamra samt á
því að þjónusta við þennan sjúklinga-
hóp hafi verið stórlega bætt. For-
eldrar þessara barna hafa hins vegar
enn ekki orðið vör við það á nokkurn
hátt. Hér er klárlega um blekkingu
að ræða og væri viturlegra fyrir ráð-
herra heilbrigðismála að halda slíku
fyrir sig í stað þess að spóka sig á
nýju fötum keisarans í viðtali Morg-
unblaðsins laugardaginn 13. sept-
ember sl.
Málum er því miður þannig háttað
í dag að efnaminni fjölskyldur hafa
ekki efni á að senda börn sín í tann-
réttingameðferð; hvað þá ef mörg
börn innan sömu fjölskyldu þurfa á
tannréttingu að halda. Oftast fæðast
börn með bitskekkjur/tannskekkjur
og lítið sem ekkert við þeim að gera.
Í langflestum tilvikum er því um
meðfæddan galla að ræða og lítið
sem foreldrar geta gert til að koma í
veg fyrir skaðann. Lækniskostnaður
vegna annarra meðfæddra galla hjá
börnum og unglingum fæst hins veg-
ar nær alltaf endurgreiddur úr op-
inberum sjóðum.
Styrkur hins opinbera hefur hlut-
fallslega lækkað með árunum og
ekki er búist við því að hann hækki í
bráð. Það er ljóst að foreldrar þeirra
barna sem þurfa á tannréttinga-
meðferð að halda munu ekki taka því
fagnandi ef skera á niður í þessum
málaflokki, þar sem í raun hefur ver-
ið skorið skipulega niður síðastliðin
16 ár. Hækkun styrksins er háð
ákvörðun Alþingis um fjárveitingu.
Það er því pólitísk ákvörðun að verja
fé til málaflokksins.
Kristín Heim-
isdóttir skrifar um
tannréttingar
Kristín Heimisdóttir
»Hér er klárlega um
blekkingu að ræða
og væri viturlegra fyrir
ráðherra heilbrigð-
ismála að halda slíku
fyrir sig í stað þess að
spóka sig á nýju fötum
keisarans …
Höfundur er formaður
Tannréttingafélags Íslands.
Svona er þetta bara
TRAUST er nauð-
synlegt í rekstri
banka. Í þingræðu í
desember lýsti við-
skiptaráðherra
ástandi bankamála
með orðunum „að
gríðarlegt vantraust
væri í gangi og ótrú-
legasti orðrómur væði uppi um
starfsemi bankanna“. Slík staða
er óviðunandi fyrir ríkisstjórn,
bankana og þjóðina.
Gagnsæi og jafnræði
að leiðarljósi
Lykilatriði í endurreisn trú-
verðugleika bankanna er að úr-
vinnsla erfiðra lánamála sé
gagnsæ og að jafnræðis sé gætt.
Bankar þurfa að taka erfiðar
ákvarðanir og fyrirtæki og fjöl-
skyldur munu þurfa að þola
ágjöf. Krafan um gagnsæi og
jafnræði mun verða öðrum kröf-
um ofar.
Í þingræðunni fjallaði ráðherra
um að ríkisbankarnir væru hver í
sínu lagi að vinna að verklags-
reglum sem ætlað er endurvekja
traust og skila gagnsæju og opnu
ferli við úrlausn lánamála. Glitnir
birti skömmu síðar „Leiðbein-
andi vinnuramma og úrlausnir
fyrir fyrirtæki í tímabundnum
erfiðleikum.“ Skjal Glitnis er
gott innlegg og samkvæmt því er
Lundúnaleiðin sú aðferðafræði
sem ríkisbankarnir þrír munu
fylgja. Miðað við reynslu erlendis
frá má gera ráð fyrir að notkun
Lundúnaleiðarinnar muni auka
traust og auka möguleika á sem
mestum endurheimtum verð-
mæta í endurreisnarferlinu.
Sanngirni og stuðningur
við fyrirtæki í vanda
Lundúnaleiðin er ólögfestur
rammi sem samtök breskra fjár-
málafyrirtækja og Englands-
banki gáfu út á áttunda áratugn-
um um úrlausn vanda fyrirtækja
í fjárhagslegum erfiðleikum. Hún
reyndist vel á því samdrátt-
arskeiði og hefur síðan verið not-
uð á Bretlandi og víðar. Stefnt er
að hámörkun verðmæta, lág-
mörkun útlánataps og verndun
starfa. Leiðin tekur tillit til þess
að enginn kröfuhafi er eyland og
taka verður tillit til áhrifa að-
gerða á möguleika hagkerfisins
til þess að viðhalda fram-
leiðslugetu til framtíðar. Samtök
breskra fjármálafyrirtækja lýsa
leiðinni á eftirfarandi hátt:
1. Bankar skulu vinna saman
að björgun fyrirtækja í fjárhags-
vanda og taka ákvarðanir á
grunni tilhlýðilegra fyrirliggjandi
gagna.
2. Styrkur leiðarinnar er
sveigjanleiki enda er um að ræða
vinnuramma frekar en regluverk.
Viðskiptalegir hagsmunir og
sanngirni skulu ráða við úrlausn
mála.
3. Englandsbanki hvetur til
samstarfs kröfuhafa og er sátta-
semjari í deiluefnum milli þeirra.
Bankinn hvetur kröfuhafa til
sanngirni og stuðnings enda er
fjárhagsvandi fyrirtækja oft
kominn til vegna ríflegrar lána-
fyrirgreiðslu í fortíð.
4. Óformleg greiðslustöðvun er
grundvallaratriði. Kröfuhafar
samþykkja að grípa ekki til að
aðgerða gagnvart skuldara eða
styrkja stöðu sína innan kröfu-
hafahóps á kostnað annarra með
tilliti til endurgreiðslu krafna eða
trygginga. Með þessu má nýta
tíma til gagnaöflunar og meta
rekstrarhæfi. Sérstaklega er
fjallað um end-
urheimtur innan
kröfuhafahóps komi
til afskrifta.
5. Bankar skulu
styðja fyrirtæki og
kynna sér starfsemi
þeirra til hlítar. Gefa
skal fyrirtækjum
tíma til að taka
ígrundaðar ákvarð-
anir er varða framtíð
þeirra. Hin óformlega
greiðslustöðvun skal
leiða til þess að
kröfuhafar skulu vera betur
staddir að afloknu ferlinu en við
gjaldþrot og verðmæti tapist
ekki umfram það sem annars
hefði orðið.
6. Gerð er ítarleg skoðun óháðs
endurskoðanda á rekstrarhæfi.
Eftirliti með rekstri í óformlegri
greiðslustöðvun er komið á.
7. Lausafjárstaða er styrkt
með framlagi kröfuhafahóps í
samræmi við hlutdeild (pro rata),
sérstökum tryggingum til tiltek-
inna kröfuhafa og ráðstöfun fjár-
muna úr eignasölu með tilliti til
forgangsraðar krafna.
8. Ef fleiri en einn banki er í
hópi kröfuhafa er einn skipaður
forsvarsaðili. Eftir atvikum koma
þeir sér saman um að skipa
kröfuhafanefnd. Forsvarsaðili
tekur á atriðum sem snerta
kröfuhafa innbyrðis og stýrir
samningaviðræðum við fyrirtæki
í endurfjármögnun og end-
urskipulagningu. Kröfuhafar
skráðra félaga gæta að því að
koma í veg fyrir innherjasvik eða
aðra markaðsmisnotkun.
9. Það er grundvallaratriði
Lundúnaleiðarinnar að hver lán-
veitandi skuli beita eigin dóm-
greind og hagsmunamati. Hann
skal engu að síður vera raunsær
og gera sér grein fyrir áhrifum
gjörða sinna á stöðu annarra
kröfuhafa. Hafa skal skilning á
heildarhagsmunum en ekki semja
um heimtur sér í hag sem eru
ósanngjarnar fyrir aðra kröfu-
hafa.
Hlutverk hins opinbera
Notkun Lundúnaleiðarinnar er
jákvætt skref. Sé henni beitt að
fullu felur það í sér virkari þátt-
töku hins opinbera og Samtaka
fjármálafyrirtækja (SFF) en
ætla má af skjali Glitnis. Með
þátttöku SFF má tryggja að
Lundúnaleiðin verði sá rammi
sem allir bankar vinni eftir en
ekki einungis ríkisbankarnir.
Æskilegt er að opinber aðili, til
dæmis Seðlabankinn, gegni svip-
uðu hlutverki hér á landi og
Englandsbanki í Bretlandi sem
sáttasemjari við úrlausn deilu-
efna milli kröfuhafa. Þá væri
þátttaka hluthafans, ríkisins,
mun virkari og í anda orða ráð-
herra í áðurnefndri ræðu. Með
hliðsjón af því vantrausti sem nú
ríkir er öruggt að samræmdur
vinnurammi frá hinu opinbera
eykur trúverðugleika og traust
til allra banka umfram reglur
sem bankarnir setja sér sjálfir. Á
því er svo sannarlega þörf.
Úrlausn fjárhags-
vanda fyrirtækja
Björgvin Ingi
Ólafsson kemur
með tillögur um
endurreisn trú-
verðugleika bank-
anna
Björgvin
Ingi Ólafsson
»Kröfuhafar eru
hvattir til sann-
girni og stuðnings
enda fjárhagsvandi
fyrirtækja oft kominn
til vegna ríflegrar
lánafyrirgreiðslu á
fyrri tíð.
Björgvin Ingi Ólafsson,
hagfræðingur og framkvæmdastjóri
Strada Partners ehf.