Morgunblaðið - 27.01.2009, Blaðsíða 28

28 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 2009
✝ Andrés Kol-beinsson fæddist
á Þorvaldsstöðum í
Hvítársíðu 7. sept-
ember 1919. Hann
lést á Vífilsstöðum
15. janúar síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Kolbeinn Guð-
mundsson, bóndi og
járnsmiður á Þor-
valdsstöðum og síð-
an lengst í Stóra-
Ási, f. 21.9. 1882, d.
9.5. 1958, og Helga
Jónsdóttir hús-
freyja, f. 26.2. 1885, d. 30.7. 1960.
Systkini Andrésar eru Magnús
bóndi, f. 14.7. 1921, d. 5.12. 2005,
Þorgerður húsfreyja, f. 8.3. 1924,
Helgi bifvélavirki, f. 22.5. 1927,
og Steinunn húsfreyja, f. 20.11.
1928.
Andrés kvæntist Beryl Joy Tre-
vor (f. Tongue), f. 20. 9. 1927. Þau
skildu. Börn þeirra: 1) Kolbeinn,
f. 5.8. 1949. K 1. Marta Gunn-
arsdóttir, f. 15. nóvember 1949.
Þau skildu. Börn þeirra: a) Andr-
és Páll f. 25.11. 1970. Sambýlis-
kona var Þórunn le Sage de Fon-
tenay. Börn þeirra eru: Gabríel
Jóhann og Kristófer. Sambýlis-
þeirra er Iðunn Nótt.
Andrés kvæntist Hrafnhildi
Pedersen, f. 28.7. 1940. Þau
skildu. Dóttir þeirra: 3) Hildur
Kolbrún f. 29.3. 1963.
Andrés átti heima á Þorvalds-
stöðum fyrstu fimm ár ævinnar
eða þar til foreldrar hans fluttust
að Stóra-Ási 1924, þar sem hann
ólst upp. Hann gekk í Héraðsskól-
ann í Reykholti 1937 til 1939.
Stundaði rafvirkja- og tónlist-
arnám í Reykjavík. Hann nam
óbóleik við The Royal College of
Music í Manchester 1944 til 1947.
Stofnfélagi Sinfóníuhljómsveitar
Íslands þar sem hann lék á óbó í
nær þrjá áratugi. Síðan stundaði
hann nótnaskriftir, bæði fyrir
hljómsveitina og aðra og vann
jafnframt við tónlistarkennslu.
Meðfram þessu stundaði Andrés
alla tíð ljósmyndun af ástríðu. Eft-
ir hann liggur stórt safn ómet-
anlegra ljósmynda. Andrés
ánafnaði Ljósmyndasafni Reykja-
víkur filmusafn sitt árið 2006 sem
var alls 4.600 myndir og hélt safn-
ið sýningu á verkum hans í júní
það ár. Síðustu tvö og hálft ár æv-
innar dvaldi hann á Vífilsstöðum
þar sem hann naut góðs aðbún-
aðar.
Útför Andrésar verður gerð frá
Áskirkju í dag og hefst kl. 13.
Jarðsett verður í Stóra-Áss-
kirkjugarði í Borgarfirði.
kona Andrésar Páls
er Auður Björk Ein-
arsdóttir. b) Helga
Björg, f. 14.3. 1972,
gift Jóni Inga Ingi-
mundarsyni. Börn
þeirra eru Þórður
Ingi og Trausti Freyr.
K 2. Katrín Ósk-
arsdóttir, f. 22.5.
1953. Þau skildu.
Börn þeirra: c) Rík-
harður Grétar, f.
15.11. 1980, Börn
hans eru: Aþena Arna
og Indíana Ósk. d) Ív-
ar Örn, f. 26.12. 1982. Börn hans
eru: Isis Helga og Eiður Örn. e)
Rebekka, f. 8.1. 1988, í sambúð
með Magnúsi Haraldssyni. K 3.
Gerður Guðjónsdóttir, f. 6.11.
1970. Þau skildu. Börn þeirra: f)
Amanda Ösp, f. 6.1. 1992, og g)
Kolbrún Ósk, f. 11.1. 1995. K 4.
Tehun Terfasa Dube, f. 25.7. 1979.
Sonur þeirra: h) Tómas Andrés, f.
25.5. 2001. 2) Susan Helga, f. 22.9.
1951. M. Gordon Peter Kincla, f.
23.5. 1947. Börn þeirra eru a)
Sara Joanne, f. 30.8. 1976, gift
Sam Abbott. b) Dylan James Pet-
er, f. 30.12. 1978, kvæntur Vegu
Rós Guðmundsdóttur. Dóttir
Mig langar að deila með ykkur
nokkrum minningum um Andrés
afa minn sem mér finnst svo lýsandi
fyrir hversu lifandi og ótrúlega
hress hann var.
Afi var mikill te unnandi og
fannst mér alltaf gaman að kíkja á
hann með hinar ýmsu tegundir fyrir
hann að prufa. Hitaði hann þá vatn-
ið í teið í skaftpotti á eldavélinni og
þegar ég fór að forvitnast yfir því af
hverju hann gerði það, kom í ljós að
hann átti ekki hraðsuðuketil.
Svo ég ákvað að koma honum á
óvart í einni heimsókninni og gaf
honum lítinn hraðsuðuketil. Stökk
þá afi til og skellti lítra af vatni í
ketilinn og líka í skaftpottinn og
þegar ég fór að velta fyrir mér af
hverju hann væri að hita í báðum
áhöldunum sagði hann að hann vildi
bara sjá hvort væri fyrra til að
sjóða lítrann. Við gátum svo hlegið
yfir því að suðan kom svo upp á ná-
kvæmlega sama tíma í katlinum og í
pottinum.
Eitt skiptið sem ég heimsótti
hann í Austurbrúninni var hann
nýbúinn að kaupa sér bíl. Þar sem
hann vissi að þetta var nú langt frá
því að vera glænýr bíll þá keypti
hann sér líka bók um það hvernig
ætti að gera við bílinn. Þetta fannst
mér þvílík snilld að láta sér detta í
hug. Hann var þarna ríflega sjötug-
ur og lét það ekki vaxa sér í augum
að fara bara í það sjálfur að laga
bílinn með bókina að vopni.
Þegar ég hugsa til afa þá sé ég
hann fyrir mér umkringdan bókum,
grúskandi í þeim og með vinalega
brosið sitt. Ég minnist hans með
hlýju og þakklæti og vona að hann
hafi það gott þarna hinum megin.
Helga Björg Kolbeinsdóttir.
Andrés Kolbeinsson, móðurbróðir
okkar, er látinn 89 ára að aldri.
Hann var elstur systkinanna frá
Stóra-Ási. Eftir lifa Þorgerður,
móðir okkar, Helgi og Steinunn, en
Magnús lést fyrir fáum árum. Addi
frændi var ekki sterkbyggður mað-
ur og lítt til erfiðisvinnu fallinn,
enda hneigðist hugurinn snemma að
tónlist og öðrum listgreinum.
Skömmu eftir að hann fluttist til
Reykjavíkur hóf hann tónlistarnám
hjá Victori Urbancic sem hvatti
hann til að læra á óbó. Stundaði
Addi óbónám í Manchester í Eng-
landi frá 1944 til 1947. Hann spilaði
síðan með Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands frá stofnun hennar árið 1950
fram til 1977. Samhliða vann hann
við tónlistarkennslu og nótnaskrif,
en hann þótti skrifa nótur listavel.
Ljósmyndun vakti snemma áhuga
hans en Addi var sjálfmenntaður í
því fagi. Hann hafði afar gott auga
fyrir myndbyggingu og einstakan
hæfileika til að fanga þá stemningu
sem myndefnið bauð upp á. Eftir
hann liggur mikill fjöldi ljósmynda
sem lýsa vexti Reykjavíkur úr bæ í
borg og lífi íbúanna, ekki síst lista-
mannanna, sem í borginni lifðu og
störfuðu. Þessar einstöku myndir
Adda eru nú varðveittar á Ljós-
myndasafni Reykjavíkur og í gegn-
um þær geta komandi kynslóðir
kynnst Reykjavík þess tíma. Árið
2006 stóð Ljósmyndasafnið fyrir
sýningu á myndum hans og vakti sú
sýning mikla athygli. Í kjölfarið var
Andrés tilnefndur til heiðursverð-
launa Myndstefs 2006.
Addi frændi hafði óþrjótandi
áhuga á mönnum og málefnum allt
fram til síðasta dags. Hann var haf-
sjór fróðleiks um fjölbreyttustu
málefni, hvort sem það var tónlist,
saga, heimspeki eða tungumál.
Ljósmyndaáhuganum hélt hann alla
tíð, tók mikið af myndum og fylgd-
ist grannt með tækninýjungum, átti
stafrænar myndavélar og vann
myndir sínar í tölvu. Hann naut
þess að hafa bækurnar sínar og
myndavélarnar við hlið sér síðustu
árin á Vífilsstöðum, þar sem vel fór
um hann og honum var sinnt af al-
úð.
Addi fylgdist vel með því sem
frændfólkið hans tók sér fyrir hend-
ur og einkum hafði hann gaman af
því að heyra ferðasögur af erlendri
grundu. Þá rifjaði hann gjarnan
upp minningar frá sínum eigin
ferðalögum og ekki stóð á því að
hann myndi nöfn og staðhætti á
slóðum sem hann hafði heimsótt
mörgum áratugum fyrr. Unga fólk-
ið í fjölskyldunni laðaðist að honum
því hann var einstaklega skemmti-
legur viðmælandi og óþreytandi við
að miðla af sínum fróðleik. Þrátt
fyrir að aldurinn færðist yfir og lík-
aminn væri ekki sterkbyggður, þá
gafst hugurinn aldrei upp og ekki
skorti hugmyndirnar um eitt og
annað sem hann vildi taka sér fyrir
hendur.
Í sýningarskrá ljósmyndasýning-
arinnar segir Addi að hann hafi vilj-
að „… láta ljósgeisla strjúka flötinn
þannig að áferðin kæmi fram“.
Ljósgeisli Adda hefur nú strokið
flötinn í hinsta sinn, en áferðin lifir
áfram. Við þökkum honum sam-
fylgdina, sem og fróðleikinn og feg-
urðina sem hann færði okkur í
formi tónlistar og ljósmynda.
Systkinum Adda, börnum hans
og barnabörnum færum við okkar
innilegustu samúðarkveðjur.
Guðrún Helga, Heiðveig,
Kristján, Kolbeinn, Hallveig
og fjölskyldur.
Föðurbróðir minn og nafni Andr-
és Kolbeinsson hefur kvatt, kominn
vel á nítugasta aldursár. Kraftar
hins veikburða líkama voru þá end-
anlega þrotnir. Andlegt atgervi var
hins vegar óbugað allt til hinstu
stundar.
Margar eftirminnilegustu stund-
irnar frá uppvaxtarárunum heima í
Stóra-Ási eru tengdar sumarheim-
sóknum ættingja og vina. Þaðan eru
fyrstu minningarnar um hann nafna
minn. Mættur í hlað á sólbjörtum
degi, akandi á franskri bifreið af
Panhard-gerð, með myndavélina
um hálsinn. Kominn í hina árvissu
heimsókn til æskustöðvanna. Létt-
stígur gekk hann um tún og móa,
festandi á filmu hluti sem þá þóttu
einskis virði, en eru nú fyrir okkur,
sem eftir lifum, ómetanleg verð-
mæti.
Mér fannst þessi frændi minn sí-
fellt forvitnilegri maður. Á kirkju-
loftinu í Stóra-Ási lágu eftir hann
haganlega gerðar orðabækur, frá
því er hann sem unglingur stúd-
eraði framandi tungumál. Sú ástríða
náði tökum á honum ungum manni
og fylgdi honum alla tíð. Rússneska,
esperantó og ítalska voru meðal
tungumála sem honum voru töm.
Hann var sjálfmenntaður tungu-
mála„expert“.
Hann hélt til tónlistarnáms í
miðju stríði og heim kominn þrem-
ur árum seinna tók hann svo þátt í
stofnun Sinfóníuhljómsveitarinnar.
Þar blés hann síðan í óbóið sitt í
nær þrjá áratugi.
Hann nafni minn var bóhem af
guðs náð og sótti kaffihús reglulega.
Hann lifði dálítið fyrir líðandi stund
og sökkti sér djúpt ofan í áhugamál
sín. Bókasafn hans endurspeglaði
þetta. Þar gat að líta bókmenntir
allt frá Tolstoy til ritraða um bif-
reiðar. Það var hins vegar fjarri
honum að eltast við veraldleg gæði
og því varð hann aldrei ríkur í við-
tekinni merkingu þess orðs.
Á meðan hljóðfæraleikur var at-
vinna nafna míns lengst af, var ljós-
myndunin ástríða hans. Hann hóf
snemma að taka myndir. Það eru
ekki síst myndirnar mörgu sem
hann tók af æskuslóðum okkar um
og eftir miðja síðustu öld sem munu
halda nafni hans á lofti. Þær eru
fyrir okkur sem eftir lifum ómet-
anlegur fjársjóður. Það skal hér
fúslega viðurkennt að ýmsum innan
fjölskyldunnar fannst lítt um þessa
ástríðu hans. Er ég ekki frá því að
honum hafi sárnað það. Hæfileiki
hans á þessu sviði var sannarlega
ekki metinn að verðleikum fyrr en
safn hans komst til Ljósmyndasafns
Reykjavíkur. Á þeim bæ gerðu
menn sér strax grein fyrir að þar
var mikill hæfileikamaður á ferð.
Það sést best á þeim frábæru rit-
dómum sem komu í blöðum í kjöl-
farið á sýningu á verkum hans sem
haldin var í safninu sumarið 2006.
Nafni minn var því ekki endanlega
uppgötvaður sem listamaður fyrr
en hann var kominn vel á níræð-
isaldur.
Saddur lífdaga hefur hann nú
fengið hvíldina. Addi frændi fær nú
skýra ósk sína uppfyllta þegar hann
verður lagður til hinstu hvílu í
kirkjugarðinum heima í Stóra-Ási. Í
suðvesturhorni garðsins skyldi leg-
stæði hans verða, í návist foreldra
og bróður, sem næst þeim stað þar
sem hann sleit barnsskónum. Hann
er því kominn aftur heim eftir langa
ferð.
Með þakklæti fyrir áralangan
vinskap sem aldrei bar skugga á.
Andrés Magnússon.
Við Andrés Kolbeinsson vorum
ekki mjög skyldir, ég held að faðir
minn og hann hafi verið þremenn-
ingar, en hins vegar taldi ég til
frændskapar við hann umfram þau
ættarbönd sem tengdu okkur. Það
var einfaldlega vegna þess að mað-
ur var stoltur af því að eiga Andrés
að frænda.
Við Andrés kynntumst þegar ég
var ennþá á unglingsaldri, fyrst á
Mokka og síðar á þeim stað sem
kallaðist Stúdentakjallarinn. Andr-
és hafði hlýtt og gamansamt við-
mót, ætli megi ekki segja að hann
hafi verið ungur í anda því ekki
fann ég aldursmun á okkur.
Ástæðan var ekki síst sú að
Andrés var áhugamaður um ólíkleg-
ustu hluti. Hann og faðir minn
pældu stundum í því hvernig hefði
farið ef þeir hefðu fæðst nokkrum
kynslóðum fyrr og þeir hefðu orðið
kotbændur í Borgarfirði. Báðir
héldu því fram að þeir hefðu orðið
lélegir búmenn. Ég dreg það ekki í
efa.
Andrés – sem fór suður til
Reykjavíkur í stríðinu að læra
hljóðfæraleik og síðan til Englands
– hefði ábyggilega ekki verið með
hugann við búskap. Hann var
áhugamaður um ljósmyndun,
tungumál, stjörnuspeki, tækni alls
konar, bíla og fleiri hluti sem ég
kann ekki að nefna, fyrir utan að
vera tónlistarmaður og afburða góð-
ur nótnaskrifari.
Ég þakka honum fyrir frænd-
skapinn.
Egill Helgason.
Það var árið 1999 að Andrés Kol-
beinsson afhenti Ljósmyndasafni
Reykjavíkur myndasafn sitt. Fljót-
lega í ljós að þarna var ekkert
venjulegt safn mynda á ferð. Andr-
és var sérstaklega snjall og hæfi-
leikaríkur ljósmyndari og hafði ekki
aðeins afburða auga fyrir birtu,
formum og myndbyggingu, heldur
tókst honum að mynda það helsta
sem var að gerast í kringum ís-
lenska listamenn á sjötta og sjö-
unda áratug síðustu aldar. Hvort
sem það tengdist hönnun, leiklist,
myndlist, arkitektúr eða listamönn-
unum sjálfum. Þetta eru einstakar
myndir sem hafa ótvírætt fagur-
fræðilegt gildi, sem og sögulegt.
Andrés Kolbeinsson var ákaflega
hæverskur maður og lítið fyrir að
flíka hæfileikum sínum. Hann var
líka kallaður huldumaðurinn í ís-
lenskri ljósmyndasögu þegar Ljós-
myndasafn Reykjavíkur setti saman
yfirlitsýningu á verkum hans sum-
arið 2006. Og það var fyrst þá sem
fólk áttaði sig almennilega á því
hversu mikill hæfileikamaður var
þarna á ferðinni.
Það var gaman að ræða við Andr-
és og fá hann í heimsókn á Ljós-
myndasafnið, hann var lítillátur en
heillandi maður og mjög ánægjulegt
að heyra frásagnir hans af uppvaxt-
arárunum og umhverfinu á Stóra-
Ási. Það var líka aðdáunarvert að
sjá að hann lét heilsuleysið síðustu
árin ekki trufla sig þegar kom að
listsköpuninni. Hann fylgdist með
því nýjasta, myndaði á stafræna
myndavél, fór í stuttar ferðir með
myndavélina og fangaði það nán-
asta í umhverfi sínu. Andrés var
listamaður fram í fingurgóma og
markaði skýr spor í íslenska ljós-
myndasögu. Allt líf hans var sköpun
og hann lætur eftir sig fjársjóð sem
ekki fyrnist.
Við á Ljósmyndasafni Reykjavík-
ur erum afar þakklát fyrir að hafa
fengið að kynnast Andrési Kol-
beinssyni og færum fjölskyldu hans
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
María Karen Sigurðardóttir,
safnstjóri Ljósmyndasafns
Reykjavíkur.
Andrés Kolbeinsson óbóleikari er
fallinn frá eftir stranga glímu við
Elli kerlingu. Hann tókst á við hana
af því æðruleysi sem hans var hátt-
ur að fást við ágjafir í lífsins ólgu-
sjó. Hann var fæddur Borgfirðingur
og vildi æ hag sveitar sinnar mikinn
sem er háttur þeirra er meta upp-
runa sinn mikils. Eflaust hefur þó
snemma komið í ljós að Andrés yrði
ekki ruðningsmaður nýræktar né
bústólpi í sveit. Áhugasvið hans
beindist í aðrar áttir. Eftir flutning
á mölina hóf hann nám við Tónlist-
arskólann í Reykjavík og eftir
tveggja ára nám við þá stofnun lá
leiðin, ásamt tveimur öðrum full-
hugum, þeim Árna Björnssyni tón-
skáldi og flautuleikara og Agli Jóns-
syni klarinettleikara, til stríðshrjáðs
sigurvegara seinni heimsstyrjaldar.
Þar hófu þessir frumkvöðlar nám
við Royal Manchester College of
Music og var Andrés svo lánsamur
að njóta handleiðslu eins merkasta
óbóleikara seinni tíma, Evelyn Rot-
hwell, seinna Lady Barbirolli. Eftir
heimkomuna hófst svo lífsbaráttan
hörð og ströng, leikur í hljómsveit
sem var í rauninni ekki til en var þó
fyrir þrautseigju fárra manna
ódrepandi líkt og þjóðsagan. Við
stofnun Sinfóníuhljómsveitar Ís-
lands var Andrés Kolbeinsson ráð-
inn óbóleikari og var þar þá kominn
fyrsti óbóleikari þeirrar stofnunar
og um leið fyrsti Íslendingurinn
sem hafði óbóleik að aðalstarfi. Því
starfi gegndi hann allt til ársins
1977. Eftir það helgaði hann sig
tónlistarkennslu og nótnaskrift,
sem þykir óvenjulega listileg, að
ógleymdum fjölmörgum áhugamál-
um. Mætti með sanni segja að hann
hafi verið margra manna maki er
kom að þessum hugðarefnum. Ef-
laust ber þar þó hæst frábæran ár-
angur hans á sviði ljósmyndunar en
um árabil þóttu fáir standast hon-
um snúning er kom að þessari þá
nýju listgrein. Var hann til dæmis
lengi vel fenginn til að skrá í ljós-
myndum leiksýningar Leikfélags
Reykjavíkur og eru í því safni ótal
gimsteinar fólgnir. Skemmst er að
minnast mikillar yfirlitssýningar
sem Ljósmyndasafn Reykjavíkur
gekkst fyrir honum til heiðurs.
Með Andrési Kolbeinssyni er
genginn heiðursmaður í þess orðs
Andrés Kolbeinsson