Morgunblaðið - 20.02.2009, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Stjórnarflokk-arnir hafakynnt drög
að frumvarpi um
breytingar á kosn-
ingalöggjöfinni í
þingflokkum. Þar er gert ráð
fyrir því að flokkarnir geti
boðið kjósendum sínum upp á
persónukjör, það er að ann-
aðhvort verði föst uppröðun á
listum þeirra eða óraðað og
kjósandinn ákveði röð fram-
bjóðendanna. Samkvæmt
þessu yrði eftir sem áður um
listakosningu að ræða.
Allar breytingar, sem til
þess eru fallnar að auka áhrif
kjósenda, eru af hinu góða og
afleitt að þau tækifæri, sem
framfarir í tækni á und-
anförnum árum hafa gefið til
að innleiða beint og milliliða-
laust lýðræði, skuli ekki hafa
verið nýtt.
Ef hægt er að sýna fram á
að þessi breyting sé til þess
fallin að hygla einum flokki
umfram annan á hún vitaskuld
engan rétt á sér. Kjósandinn
fengi ákveðið frelsi gæti hann
raðað á lista á sínum for-
sendum. Segja má að þá færi
prófkjörið fram um leið og
kosningarnar. Þetta gæti
vissulega komið flokkunum í
vanda. Til dæmis gæti óraðað-
ur listi stangast á við markmið
um að auka þátt kvenna í póli-
tík. Í það minnsta hefur því
verið haldið fram að karlar
reynist koma betur út úr próf-
kjörum en konur. Eins gætu
heilu byggð-
arlögin orðið út-
undan í stórum og
dreifbýlum kjör-
dæmum. Þessi
vandamál eiga
hins vegar ekkert síður við um
prófkjör.
Þær breytingar sem hér um
ræðir virðast vera þess eðlis
að þær varði ekki stjórn-
arskrá. Rök þess efnis að tím-
inn sé of naumur eiga ekki við
af þeirri einföldu ástæðu að
flokkunum yrði í sjálfsvald
sett hvort þeir röðuðu á lista
eða ekki.
Það er hins vegar grund-
vallaratriði að ekki verði of
flókið að ganga að kjörborðinu
og kjörseðillinn einfaldur
þannig að ekki skapist hætta á
að kjósendur geri atkvæði sitt
ógilt af vangá. Sömuleiðis
verða reglurnar að vera skýr-
ar þannig að ekki komi upp
vandræði í talningu eða mis-
ræmi milli kjördæma.
En duga þessar breytingar
til að uppfylla kröfur almenn-
ings? Það verður að teljast
hæpið. Miklu víðtækari end-
urskoðunar er þörf og þar
verður meðal annars að takast
á við spurningar um það
hvernig best verði staðið að
því að taka upp beint lýðræði
og hversu víðtækt það eigi að
vera. Sú staðreynd að víðtæk-
ari endurskoðunar sé þörf á
hins vegar ekki að standa í
vegi fyrir þessum breyt-
ingum.
Mismuni breytingin
ekki flokkunum á
hún rétt á sér.}
Í átt til persónukjörs
Á forsíðu Morg-unblaðsins í
gær var frétt und-
ir fyrirsögninni
Forsetaviðtal olli
skjálfta.
Í fréttinni er því lýst hvers
konar uppnámi ummæli sem
höfð voru eftir Ólafi Ragnari
Grímssyni, forseta Íslands, í
FT-Deutschland hinn 10. febr-
úar sl. ollu í þýska stjórnkerf-
inu.
Í fréttinni er greint frá því
að Ólafur Davíðsson, sendi-
herra í Þýskalandi, hafi gert
grein fyrir málinu á fundi í
þýska utanríkisráðuneytinu
11. febrúar sl.
„Fundinn sátu fulltrúar ut-
anríkis- og fjármálaráðu-
neytis. Á fundinum kom fram
að bæði fjármála- og utanrík-
isráðuneyti Þýskalands hefðu
fengið fjöldann allan af sím-
hringingum og skeytasend-
ingum frá áhyggjufullum við-
skiptavinum Kaupthing Edge
þar sem þeir kröfðust þess að
þýsk stjórnvöld aðhefðust eitt-
hvað í málinu.“
Í ljósi þess fjaðrafoks sem
orð forsetans í hinu virta dag-
blaði FT-Deutsch-
land ollu í Þýska-
landi, sem hann
segir hafa verið
rangtúlkuð, eru
orð Árna Þórs Sig-
urðssonar, formanns utanrík-
ismálanefndar, óskiljanleg.
Hann sagði eftir að utanrík-
ismálanefnd hafði fundað um
málið að ummæli forsetans í
þýskum fjölmiðlum hefðu ver-
ið rangtúlkuð og málinu væri
lokið af hálfu nefndarinnar og
ráðuneytis.
Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir, varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins, sem á sæti í
utanríkismálanefnd sagði á
hinn bóginn að afloknum fund-
inum að ummæli forsetans
hefðu verið mjög óheppileg og
gæfu tilefni til þess að hlut-
verk forseta Íslands væri end-
urskoðað.
Í ljósi endurtekinna og
óheppilegra uppákoma á veg-
um forsetans er endurskoðun
á hlutverki forseta Íslands
jafntímabær og endurskoðun
á stjórnarskránni, hlutverki
framkvæmdavaldsins og lög-
gjafans.
Óheppilegar uppá-
komur eru tilefni til
endurskoðunar}
Hlutverk forseta Íslands
V
ið Íslendingar erum aðeins rúm-
lega 300 þúsund og búum í til-
tölulega stóru og auðugu landi
með fossum og jarðvarma. Allt í
kringum okkur eru gjöful fiski-
mið. Ef við lítum á þessar auðlindir sem
eign okkar má segja að hver Íslendingur sé
gríðarlega auðugur. Miklu ríkari en hver
einstaklingur á meginlandi Evrópu eða í
Ameríku. Ef við myndum varpa hug-
myndum okkar um sanngirni og réttlæti
fyrir borð gæti Ísland verið í flokki með
Dubai eða Katar. Herraþjóð sem lifði í vel-
lystingum og léti erlenda þræla strita í
verksmiðjum. Kannski er frábært að við
séum ekki þannig. Við erum tiltölulega
venjulegt fólk sem malar sitt korn mislangt frá jörð-
inni. Á tímabili leit út fyrir að hér hefði myndast
stéttarleg elíta þeirra sem létu aðra um að strokka en
hirtu svo smjörið. Ég trúði þessu meira að segja sjálf-
ur. Ég hélt að loksins væri spádómur minn um Ísland
sem forréttindaríki að rætast. Ég hélt að venjulegum
Íslendingi yrðu umbunað fyrir að hafa þolað leiðinlegt
veður og einangrun norður í hafi. Að loksins yrðu Ís-
lendingar erfðaprinsar auðæfanna. Vaxtatekjubörn
sem flygju um heiminn á fyrsta farrými og keyptu
fótboltalið að gamni sínu. Við getum vel verið svoleiðis
ef við viljum. En það myndi kosta fórnir. Lykilatriðið
er að þekkja sjálfan sig. Íslendingar hafa lifað í blekk-
ingu um eigið þjóðskipulag.
Íslendingar monta sig oft af opnu og
skilvirku þjóðskipulagi, góðum „in-
frastrúktúr“ eins og það er kallað á máli
kapítalista. Frjáls fjölmiðlun, gott mennta-
kerfi, samgöngur, óspillt stjórnsýsla, virkt
lýðræði o.s.frv. Nú sjáum við að þetta er
allt saman rétt en ekki nema að hálfu leyti.
Dagblöðin prenta fréttir en gera það með
svo litlum broddi að fólk les frekar ópíumið
á öftustu síðunum. Íslenskir háskólamenn
sinna kennslunni aðeins sem hlutastarfi því
þeim finnst líka gaman að reka fyrirtæki
og kaupa verðbréf. Vegakerfið okkar er
háð því úr hvaða hreppi samgöngu-
ráðherrann er og stjórnmálaflokkar, sem
eru reistir á grundvelli úreltrar evrópskrar
stéttahugmyndafræði, spinna lýðræðisleikrit með
nógu spennandi söguþræði til að enginn telji sig svik-
inn. Samkeppni á neytendamarkaði er ekkert meira
en orð í lokaðri lagabók uppi í hillu.
Við búum á landi þar sem við höfum til hálfs opið
þjóðskipulag að hætti stórra vestrænna ríkja í bland
við ættbálkaeinræði olíulandanna á Arabíuskaganum.
Nú þurfum við að ákveða okkur. Hvort viljum við opið
og sanngjarnt þjóðskipulag með þeim fórnum sem því
fylgir (til dæmis að rödd kverúlanta eins og pistlahöf-
undar fái að hljóma) eða skilvirkt bak-klórsveldi sem
gæti jafnvel gert okkur auðugri. Ekkert hálfkák. Eng-
in þriðja leið. Nógu mikil er blekkingin. Við verðum
að velja. bergur.ebbi.benediktsson@gmail.com
Bergur Ebbi
Pistill
Við verðum að velja
Kauptaxtarnir grípa
launafólk í fallinu
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
E
fnahagskreppan hefur
þegar orðið til þess að
stórir hópar launafólks
hafa mátt sætta sig við
launalækkanir. Könn-
un Capacent fyrir ASÍ í desember
leiddi í ljós að þá höfðu 14% þeirra
sem eru í launaðri vinnu lent í beinni
launalækkun eftir að hrunið hófst. Sú
spurning hefur vaknað hvort áhersla
stórra verkalýðssambanda á umliðn-
um árum á svokölluð markaðslaun,
sé nú að koma í bakið á launafólki,
þegar fyrirtækin berjast í bökkum.
Munum sigla út úr þessu
Markaðslaun skila launþeganum
hærri launum en taxtakaup en þetta
er í reynd fyrirkomulag þar sem
vinnuveitandi og starfsmaður semja
milliliðalaust um laun í stað þess að
festa kaupið við tiltekna launataxta.
Verslunarmenn og iðnaðarmenn
hafa margir notið markaðslauna en
Starfsgreinasambandið farið aðrar
leiðir og samið um kauptaxtakerfi
fyrir sitt fólk. „Það var umræða á
sínum tíma um hvort við ættum að
halda í taxtakerfið. VR valdi þá leið
að vera eingöngu með tvo launa-
flokka en við í Starfsgreinasamband-
inu höfnuðum því og héldum launa-
taxtakerfi okkar, sem mörgum þótti
skammarlega lágt. Launataxtakerfið
er grundvöllur reglulegra launa
launafólks. Við höfum alltaf viljað
halda í þetta kerfi sem ákveðna lág-
marksviðmiðun,“ segir Skúli Thor-
oddsen, framkvæmdastjóri SGS.
Hann bendir á að í efnahagshruninu
eigi launafólk enga aðra vörn en um-
samda taxta. Þeir sem lækki mest
séu þeir sem voru með hæstu mark-
aðslaunin. „Þá er til staðar örygg-
isnetið sem grípur menn í fallinu. Við
þökkum okkar sæla að hafa þetta ör-
yggisnet, gólfið sem menn komast
ekki niður úr.“ Gunnar Páll Pálsson,
formaður VR, segir ljóst að menn
muni ekki sækja sér miklar kaup-
hækkanir við núverandi aðstæður
umfram það sem kveðið er á um í
gildandi kjarasamningum. Hann er
þó ekki þeirrar skoðunar að mark-
aðslaunakerfið heyri sögunni til.
„Það er mín trú að við munum sigla
út úr þessu og þá mun reyna aftur á
þetta en það geta liðið nokkur ár áð-
ur en að því kemur,“ segir hann.
Páll Punnar vill ekki taka undir að
markaðslaunakerfið sé að koma í
bakið á launafólki um þessar mundir.
Þó megi vera að laun sem samið hef-
ur verið um milli launþega og at-
vinnurekenda skv. markaðs-
launakerfinu séu að síga niður þessa
dagana en VR félögin séu með samn-
ingsbundin lágmarkslaun svipað og
önnur sambönd í ASÍ.
46% kaupmáttaraukning
Gunnar Páll segir markaðslaunin
hafa skilað ótvíræðum ávinningi fyrir
VR-fólk. Kaupmáttur þess hafi auk-
ist um 46% á seinustu tíu árum á
sama tíma og kaupmáttur launa-
vísitölunnar hækkaði um 22%.
Þorbjörn Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Samiðnar, tekur í
svipaðan streng. ,,Við höfum búið við
markaðslaunakerfið lengi og höfum
eingöngu samið um lágmarkslaun.
Síðustu 3-4 ár hefur verið allmikið bil
á milli taxtalauna og markaðslauna.
Ég er sannræður um að markaðs-
launakerfið er ekki komið niður í
kauptaxtakerfið. Hinsvegar hefur
þeim fjölgað sem eru komnir niður
að gólfinu frá því sem áður var.“
Hann segir taxtana mikils virði fyrir
launafólk í árferðinu nú.
Morgunblaðið/RAX
Kjör Stéttarfélög standa vörð um kauptaxta í kreppunni en sérfræðingar
ASÍ spá því að kaupmáttur launa muni rýrna um 7% á þessu ári.
„Hlutverk verkalýðshreyfing-
arinnar er að vernda það sem hægt
er og standa vörð um ákveðin
grundvallarlágmarksréttinni,“ seg-
ir Skúli Thoroddsen, fram-
kvæmdastjóri SGS.
En þó verkalýðshreyfingin standi
vörð um kauptaxtakerfið á vinnu-
markaði er ljóst að lægstu taxtar
eru svo lágir að þeir ná ekki lág-
marksfjárhæð atvinnuleysisbóta.
Innan verkalýðshreyfingarinnar
leggja menn nú kapp á að gengið
verði í að hækka lágmarkstekjur
svo þær verði ekki lægri en at-
vinnuleysisbætur. Forsvarsmenn
atvinnurekenda hafa ekki tekið
þeim hugmyndum illa.
Í dag eru atvinnuleysisbætur um
það bil 15 þúsund kr. hærri en
lægstu taxtar. Bæturnar hafa
hækkað umtalsvert á allra seinustu
árum samanborið við þróun lægstu
kauptaxa.
LAUNIN UPP
AÐ BÓTUM
››