Morgunblaðið - 23.08.2009, Qupperneq 34

34 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 2009
www.eirberg.is • 569 3100 • Stórhöfða 25
Fæst í apótekum
Rodalon®
– alhliða hreingerning
og sótthreinsun
• Fyrir baðherbergi og eldhús
• Eyðir lykt úr íþróttafatnaði
• Vinnur gegn myglusveppi
• Fjarlægir óæskilegan gróður
• Eyðir fúkka úr tjöldum
Tilbúið t
il notkun
ar!
Skólasetning Tónlistarskóla Kópavogs
verður í Salnum mánudaginn 24. ágúst kl. 17:00
Nemendur, vinsamlega skilið stundaskrám á skrifstofu skólans.
Skólastjóri.
NÝLEGA sam-
þykkti bæjarstjórn
Kópavogs að skrifa
undir Ólafsvíkuryf-
irlýsinguna svokölluðu
sem varð til á lands-
ráðstefnu staðardag-
skrár árið 2000. Þar
skuldbinda þau sveit-
arfélög sig sem að yf-
irlýsingunni standa til
að fylgja markmiðum
sjálfbærrar þróunar í anda Stað-
ardagskrár 21. Meginmarkmið yf-
irlýsingarinnar er að tryggja lífsgæði
núverandi og komandi kynslóða með
sjálfbærri þróun.
Öll stærri sveitarfélög landsins
undirrituðu yfirlýsinguna strax fyrstu
mánuðina eftir að hún var samþykkt,
en Kópavogur ekki fyrr en núna ný-
verið, níu árum eftir samþykkt henn-
ar. Því ber að fagna hver svo sem
ástæða þess að meirihluti bæj-
arstjórnar hafi verið svo mótfallinn
þessari hugmyndafræði fram til
þessa.
En nú þarf að sýna vilja í verki. Á
náttúruverndaráætlun fyrir árin
2004-2008 er friðun Skerjafjarðar.
Svæðið sem um ræðir nær frá Bala í
suðri út fyrir Álftanes og Gróttu í
norðri. Innan þessa svæðis fellur því
strandlengjan við Kársnes innan
hreppamarka Kópavogs. Innan svæð-
isins eru fjölbreyttar tjarnir, fjörur og
grunnsævi með auðugu lífríki og
plöntum. Fuglalíf er fjölbreytt, þarna
er að finna mikilvæga viðkomustaði
farfugla og búsvæði sjaldgæfra fugla-
tegunda.
Þegar málið var til umræðu í bæj-
arstjórn fyrir skemmstu voru ein-
hverjar efasemdir á lofti er varðar
friðlýsingu Skerjafjarðar. Formaður
umhverfisráðs Kópavogs hefur m.a.
lýst yfir efasemdum sínum og talið
slíka friðlýsingu binda hendur kom-
andi kynslóða er varðar uppbyggingu
á Kársnesi í framtíðinni. Það er vissu-
lega sjónarmið en er það í anda sjálf-
bærrar þróunar?
Það er mín skoðun að við sem búum
á þéttbýlasta svæði landsins, höf-
uðborgarsvæðinu, megum ekki skor-
ast undan þegar kemur að því að friða
náttúruna í okkar næsta nágrenni
þótt svo það hugsanlega vegi að
skammtímasjónarmiðum um upp-
byggingu. Landið okkar
Ísland er sameign okkar
allra. Kópavogsbúar
ferðast auðvitað um
landið og njóta fegurðar
Þingvalla, Ásbyrgis,
Skaftafells og fleiri nátt-
úruperlna sem fyrir
löngu hafa verið frið-
lýstar með öllu. Á þeim
svæðum sem og öðrum
fallegum reitum lands-
ins hefði sjálfsagt mátt
skapa tekjur með lóða-
sölu og uppbyggingu. Engum dettur
þó slíkt í hug í dag, ekki einu sinni
hörðustu malbiksaðdáendum Kópa-
vogs.
Strandlengja Kársnessins er mikil
útivistarperla og sækja Kópavogsbú-
ar sem og aðrir íbúar höfuðborg-
arsvæðisins talsvert þangað. Miklar
deilur hafa staðið undanfarin ár um
framtíðaruppbyggingu þessa svæðis,
m.a. hafa tíðar landfyllingar vestast á
nesinu sem ná yfir fleiri hektara
svæði valdið miklum deilum innan
bæjarstjórnar. Það er ljóst að friðlýs-
ing Skerjarfjarðar mun koma í veg
fyrir frekari landfyllingar á Kársnesi í
framtíðinni sem auðvitað dregur úr
tekjumöguleikum bæjarins vegna
lóðasölu og fasteignaskatts, en með
friðlýsingu munum við varðveita um-
hverfi Kársnessins fyrir okkur sjálf til
að njóta, börn okkar og niðja alla.
Nú þegar gróðahyggjan og pen-
ingaglýjan er á undanhaldi í sam-
félaginu eru fjölmörg tækifæri og
verkefni sem bíða úrlausnar, friðun
Skerjafjarðar er eitt slíkt verkefni.
Það er langt á veg komið en mun ekki
ljúka án þátttöku Kópavogsbæjar. Ég
vænti þess og vona að bæjarstjórn
Kópavogs muni leggja sitt lóð á vog-
arskálarnar og friðlýsa strandlengju
Kársnessins og grunnsævið þar út af,
þótt við verðum kannski af ein-
hverjum krónum og aurum. Sumt
verður einfaldlega ekki metið til fjár!
Friðun
Skerjafjarðar
Eftir Guðríði
Arnardóttur
Guðríður Arnardóttir
» Við megum ekki
skorast undan þegar
kemur að því að friða
náttúruna í okkar næsta
nágrenni ...
Höfundur er oddviti Samfylking-
arinnar í bæjarstjórn Kópavogs.
VIÐ ÍSLEND-
INGAR erum nú að
byrja að ganga í gegn-
um alvarlegar efna-
hagsþrengingar. Rót
þeirra var sú að við
leyfðum eftirlitslausu
fjármálakerfi að
byggja upp risastóra
skýjaborg sýndarfjár-
magns sem yfirgnæfði
fullkomlega þau raun-
verulegu verðmæti, sem þjóðfélag
okkar býr yfir. Skýjaborgin stækk-
aði og stækkaði þegar hlutar hennar
voru settir að veði fyrir kostnaði við
að byggja nýja hluta hennar, án þess
að hinir nýbyggðu hlutar innihéldu
nein verðmæti. En nýju hlutana
mátti samt veðsetja til enn meiri
stækkunar. Þessi saga hlaut að enda
með skelfingu því skýjaborgin var í
eðli sínu einskis virði, gat ekki fram-
leitt nein verðmæti og gufaði upp
þegar að því kom að ekki var hægt
að fá meiri lán til viðhalds og ný-
byggingar. Eftir stendur tap og veð-
setningar raunverðmæta svo sem
húseigna, fiskveiðiheimilda og skatt-
tekna framtíðarinnar.
Heimshrun
Heimsbyggðin mun innan
skamms fylgja okkur Íslendingum
niður í ræsið og e.t.v. soga okkur enn
dýpra í leiðinni. Bandaríkjamenn
ganga sömu leið og við Íslendingar.
Fjármálastarfsemi þeirra er sú
langmesta í heiminum, og eins og við
hafa þeir verið að byggja hana upp á
kostnað annarrar atvinnustarfsemi.
Bretar hafa gengið sömu leið. Ís-
lendingar lærðu þessar kúnstir af
Bandaríkjamönnum og Bretum.
Fjármálaatvinnulífið bandaríska
og einstök fyrirtæki á því sviði eru of
stór til að unnt sé að leyfa þeim að
falla. Sterkir aðilar innan greinar-
innar hafa heljartök á stjórnkerfinu,
afvegaleiða umbætur og koma í veg
fyrir að upplýsingar séu fáanlegar
um raunverulega stöðu lykilstofnana
og fjármálageirans í heild. Skatt-
greiðendur eru látnir greiða fyrir
björgunaraðgerðir og látnir taka
ábyrgð á enn meiri áhættu.
Stærð vandans
Skýjaborgirnar eru
byggðar úr upp-
blásnum blöðrum verð-
bréfa, vafninga og af-
leiðusamninga og
límdar saman með
skuldatryggingum.
Skuldatryggingarnar
eiga að tryggja að eig-
endur skuldabréfa og
vafninga fái greitt fyrir
sín lán. Þær eru lítils til
einskis virði í kreppu
því regluverk vantar til
að tryggja að seljendur
trygginganna hafi bolmagn til að
standa við sína hlið samningsins.
Bandarískir skattgreiðendur eru
nýlega búnir að greiða eða gangast í
ábyrgð fyrir tæplega 25 teradölum
(25 milljón milljónir dala). Auk þess
skulda þeir Kínverjum tvo teradali
og Japönum einn teradal. Hver tera-
dalur, sé honum skipt á hvert
mannsbarn í Bandaríkjunum, jafn-
gildir 400.000 íslenskum krónum.
Þessar skuldir bætast ofan á aðrar
skuldir og skuldbindingar alríkis-
stjórnar Bandaríkjanna, sem eru
mun stærri en þessar tölur. Ofan á
það þarf síðan að bæta skuldum ein-
stakra ríkja, sem mörg eru á heljar-
þröm. Þá þarf að bæta við skuldum
borga, bæja og sveitarfélaga, sem
oft eru mjög illa stödd. Síðan bætast
við skuldir einstaklinganna, sem
mjög margir búa við neikvæða eig-
infjárstöðu. Heildarskuldbindingar,
deilt á hvern einstakling í Banda-
ríkjunum, eru trúlega tæplega 100
milljónir íslenskra króna og fara ört
vaxandi.
Stærri vandi
Í kreppunni er heildartap af af-
leiðum óumflýjanlegt og gríðarstórt.
Það mun auka ofangreindar skuldir.
Enginn veit hver heildarupphæð
þessara pappíra er. Talið er að heild-
arupphæðin í heiminum sé milli 600
og 1.600 teradalir, sem sagt 10 millj-
ónir íslenskra króna á hvert manns-
barn í öllum heiminum eða meira.
Þetta er tíu til þrjátíu sinnum meira
en árleg heimsframleiðsla. Stór hluti
þessara pappíra, sem þykjast vera
verðmæti, þriðjungur, helmingur
eða meira, liggur í bandaríska fjár-
málakerfinu. Það er óhugsandi ann-
að en að stór hluti þessara pappíra
sé í raun einskis virði. Bókhald
heimsins er því í raun ónýtt og
ómarktækt.
Hrun Bandaríkjadals
Bandaríkin geta aldrei greitt og
munu aldrei greiða sínar erlendu
skuldir og bandaríska fjármála-
kerfið mun, í heild sinni, aldrei geta
staðið við sínar skuldbindingar. Svo
virðist sem innstu koppar í búri
bandaríska fjármálakerfisins hafi
ekki áhuga á að leysa úr vandanum í
samvinnu við helstu lánadrottna svo
sem Kínverja. Bandaríkjadalur mun
hrynja á einn eða annan hátt og taka
með sér mestallt fjármálakerfi
heimsins.
Leiðtogar Rússa, Kínverja og
fleiri ríkja héldu fyrr í sumar með
sér fundi í Jekaterinburg í Rúss-
landi. Bandaríkjamönnum og Bret-
um var ekki boðin þátttaka og var
ekki leyft að senda áheyrnarfulltrúa.
Rússar, Kínverjar og fleiri ríki vilja
skipuleggja nýtt fjármálakerfi
heimsins eftir að Bandaríkjadalur
hættir að vera alheimsmynt.
Hvað með Íslendinga?
Verja þarf eignarhald og nýting-
arrétt á okkar auðlindum, fiski-
miðum, orku, vatnsréttindum og
e.t.v. olíu. Ekki má á nokkurn hátt
framselja varanlegan nýtingarrétt
endurnýtanlegra auðlinda, ekki einu
sinni til innlendra aðila.
Breyta þarf sem fyrst sem mestu
af vafasömum pappírsverðmætum,
sem þjóðin á, til dæmis í gegnum
sína lífeyrissjóði, í raunveruleg verð-
mæti, svo sem gull, sem eru einhvers
virði þótt fjármála- og gjaldeyris-
kerfi heimsins hrynji.
Íhuga þarf hvernig unnt sé að
stunda viðskipti við aðrar þjóðir án
Bandaríkjadals.
Eftir Snorra
Agnarsson »Heimskreppan á eft-
ir að dýpka verulega
þegar fjármálakerfi
Bandaríkjanna hrynur.
Íslendingar þurfa að
gera ráðstafanir.
Snorri Agnarsson
Höfundur er prófessor í tölv-
unarfræði við Háskóla Íslands.
Heimur á heljarþröm
HORFUR eru á að
Alþingi samþykki að
binda ríkisábyrgð vegna
svokallaðra Icesave-
samninga við tekjuþró-
un íslenska þjóðarbús-
ins næstu 7-14 ár. Þetta
er ekki ný hugmynd.
Endurgreiðslur náms-
lána frá Lánasjóði ís-
lenskra námsmanna
hafa um áratuga skeið
verið bundnar að hluta við tekjur lán-
þegans á endurgreiðslutímabilinu.
Bretar og Ástralar hafa nýlega tekið
upp svipað fyrirkomulag. Afkomu-
tenging endurgreiðslna hefur ýmsa
kosti umfram hefðbundin lán. Verði
tekjuþróun lántaka tímabundið óhag-
stæð lækka afborganir lánsins og
skerðing ráðstöfunartekna verður
minni en ella hefði orðið. Ávinningur
lánveitandans felst í minni afföllum
vegna greiðsluþrots lántaka. Í fáum
orðum sagt þykja afkomutengd lán
draga úr áhættu lántaka án þess að
auka áhættu lánveitanda að nokkru
marki.
Í kjölfar gjaldeyriskreppu og
bankakreppu síðustu missera hafa
mörg skuldsett heimili lent í erfið-
leikum vegna mikillar greiðslubyrði.
Mikil umræða er um aðgerðir til að
koma þessum heimilum til aðstoðar.
Tillögur um úrbætur eru
allt frá því að fella niður
verulegan hluta skulda
til þess að lengja í lán-
um. Ógerningur er að
fjármagna skuldanið-
urfellingar sem ein-
hverju máli skipta.
Lánalengingar gagnast
sumum. En athuga
mætti hvort ekki sé til-
efni til að notast við af-
komutengingu hluta af
afborgun skuldsettra
heimila.
Til að afkomutengja afborganir þarf
að afla upplýsinga frá skattyfirvöldum.
Skattaupplýsingar eru viðkvæmar.
Skattaupplýsingar verða ofur-
viðkvæmar séu þær tengdar upplýs-
ingum úr upplýsingagrunnum við-
skiptabanka. Því kann að vera
heppilegt að halda afkomutengdum
lánveitingum í sérstakri stofnun. Þar
kæmi tvennt til greina, annars vegar
væri hægt að nota kerfi Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna og stofna hús-
næðislánadeild innan hans, hins vegar
væri hægt að fara í smiðju Breta og
Ástrala og nota skattkerfið til að inn-
heimta afborganir.
Framkvæmdin gæti orðið þessi:
Einstaklingur og viðskiptabanki hans
fara fram á að ákveðinn hluti höf-
uðstóls húsnæðisskuldar verði gerður
að afkomutengdu láni. Þessi hlutur
gæti verið 10-20-30% af höfuðstól eða
jafnvel hærra hlutfall í undantekning-
artilfellum. Húsnæðisdeild LÍN eða
ríkissjóður kaupir kröfuna af lána-
stofnuninni og innheimtir síðan af-
borganir á svipaðan hátt og LÍN inn-
heimtir nú tekjutengdan þátt
afborgana námslána. Binda mætti af-
borgun við hlutfall tekna einstaklings-
ins, eða fara þá leið sem Alþingi hefur
rutt í sambandi við Icesave-ábyrgðina
og binda afborgunina við eitthvert
sambland tekna á greiðsludegi og
tekjuaukningar frá lántökuári til
greiðsluárs.
Væri farin sú leið að innheimta lánin
sem hluta af skattgreiðslum mætti
lækka vaxtakröfuna mjög mikið þar
sem lítil hætta væri á greiðslufalli.
Afkomutenging eftirstöðva húsnæð-
islána hjá mjög skuldsettum heimilum
gæti leyst bráðavanda þessara heimila
og jafnframt dregið úr vaxtabyrði
þeirra. Þessi leið er því hagstæðari
fyrir þessi heimili en lánalenging.
Afkomutengdar endur-
greiðslur húsnæðislána
Eftir Þórólf
Matthíasson » Afkomutenging end-
urgreiðslna gæti
dregið úr vaxtakostnaði
og minnkað hættu á
greiðsluþroti vegna hús-
næðislána.
Þórólfur Matthíasson
Höfundur er prófessor í hagfræði við
hagfræðideild Háskóla Íslands.