Morgunblaðið - 23.08.2009, Qupperneq 43

Minningar 43
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 2009
Góður samstarfs-
maður og vinur, Guð-
mundur Svavar Jóns-
son, er nú allur. Ég
kynntist honum sumarið 1975 er ég
á námsárum vann á Hafrannsókna-
stofnuninni. Strax þá varð mér ljóst
hvílíkur öðlingur, öndvegis starfs-
maður og brunnur fróðleiks Guð-
mundur var. Þegar ég síðan árið
1981 kom heim frá námi og hóf
störf á Hafrannsóknastofnuninni
varð Guðmundur einn minn nánasti
samstarfsmaður. Fyrir ungan vís-
indamann var í upphafi stafsferils
ómetanlegt að geta leitað í smiðju
Guðmundar varðandi margvísleg
vandamál og úrlausnarefni tengd
rannsóknastarfinu. Í löngu sam-
starfi sem síðan fylgdi man ég ekki
eftir að okkur hafi orðið sundur-
orða og þar bar aldrei skugga á.
Guðmundur greindist með berkla
sem ungur maður og var þá lagður
inn á Vífilsstaðaspítala. Þar gekkst
hann undir langa og erfiða meðferð
en náði að lokum þeim bata sem
þess tíma lækningar gátu veitt. Á
Vífilsstöðum kynntist Guðmundur
kærri eiginkonu sinni, Sigríði Guð-
rúnu Sveinsdóttur, sem lést árið
2004. Skömmu eftir að Guðmundir
útskrifaðist frá Vífilsstöðum réð
hann sig sem rannsóknamann við
áturannsóknir með Ingvari Hall-
grímssyni á fiskideild atvinnudeild-
ar Háskólans (forvera Hafrann-
sóknastofnunarinnar) og þar
starfaði hann þangað til kom að
starfslokum vegna aldurs haustið
2001. Þrátt fyrir að bera mestan
hluta ævinnar líkamleg ör berkla-
veikinnar man ég aldrei eftir að
hafa heyrt Guðmund kveinka sér
eða að hann vikist undan erfiðum
og krefjandi verkefnum.
Vegna hæfileika og þekkingar
var starfssvið Guðmundar á Haf-
rannsóknastofnuninni í raun mun
víðtækara en það sem laut að rann-
sóknum á dýrasvifi. Fyrir daga
tölvutækni voru t.d. öll kort og línu-
rit handgerð. Guðmundur var mjög
fær teiknari og því leituðu sam-
starfsmenn oft til hans varðandi
gerð mynda og línurita í tengslum
við birtingar greina í blöð og vís-
indarit. Þá tók Guðmundur í gegn-
um árin þátt í margvíslegum rann-
sóknaleiðöngrum stofnunarinnar,
m.a. þeim sem tengdust rækju,
humri, uppsjávarfiskum og sjórann-
sóknum. Loks má nefna að Guð-
mundur gegndi mikilvægum hlut-
verkum fyrir hönd stofnunarinnar
við undirbúning smíðalýsinga og
eftirlit með smíðum á rannsókna-
skipunum Bjarna Sæmundssyni og
Árna Friðrikssyni (hinum nýja).
Guðmundur var traustur, hógvær
og prúðmenni á allan hátt. Hann
var greiðvikinn við alla sem til hans
leituðu, úrræðagóður, fjölhæfur og
vandvirkur. Það var íslenskum haf-
rannsóknum mikið lán að Guð-
mundur réðst til starfa hjá fiski-
deildinni og ég veit að ég mæli fyrir
munn allra samstarfsmanna þegar
ég þakka honum ævistarfið og vin-
áttuna. Einkasyninum Hafþóri og
fjölskyldu hans sendi ég innilegar
samúðarkveðjur á sorgarstundu.
Ólafur S. Ástþórsson.
Kæri bróðir.
Góður maður er fallinn frá. Heið-
arleiki og hjálpsemi voru aðals-
merki Svavars bróður míns.
Mig langar í nokkrum fátækleg-
um orðum að kveðja þig og þakka
þér alla þá miklu aðstoð sem ég
fékk hjá þér áratugum saman. Þú
Guðmundur Svavar
Jónsson
✝ Guðmundur Svav-ar Jónsson fædd-
ist í Reykjavík 11.
október 1931. Hann
varð bráðkvaddur á
heimili sínu á Laug-
arvatni 7. ágúst síð-
astliðinn og fór útför
hans fram frá Skál-
holtskirkju 14. ágúst.
varst elstur okkar
bræðra og með þér
sannaðist svo sannar-
lega málshátturinn
„ber er hver að baki,
nema sér bróður
eigi“.
Ég, konan mín og
börnin mín munum
minnast þín með hlý-
hug og þakka þér alla
hjálpsemina.
Kæri Hafþór, Sigga
og börn, votta ykkur
innilegustu samúð.
Þinn bróðir,
Þorgrímur.
Nú er fallinn frá góður SÍBS-
félagi og vinur, Guðmundur Svavar
Jónsson. Hann var einn þeirra
mörgu sem veiktust af berklum
sem ungur maður, var trúr þeirri
hugsjón sem frumkvöðlar SÍBS
mörkuðu og hafði að leiðarljósi
kjörorð sambandsins: „Að styðja
sjúka til sjálfsbjargar“. Guðmundur
Svavar vann mikið og óeigingjarnt
starf í þágu SÍBS allt til hinsta
dags, bæði á vettvangi Reykjavík-
urdeildar SÍBS (nú Berklavarnar)
og á vegum SÍBS. Hann var fulltrúi
á þingum SÍBS, sat í stjórn sam-
bandsins árin 1962-1974 og aftur
árin 2000-2004. Hann var fulltrúi í
uppstillingarnefnd til stjórnarkjörs
SÍBS frá árinu 2000 auk þess að
eiga sæti í ýmsum nefndum og ráð-
um. Guðmundur Svavar var for-
maður Berklavarnar.
Ég kom til starfa hjá SÍBS árið
2001 þar sem ég kynntist Guð-
mundi Svavari. Fljótlega tókst með
okkur vinátta og fyrir það vil ég
þakka. Sérstaklega er minnisstæð
heimsókn mín á heimili hans á
Laugarvatni þar sem hann undi
hag sínum vel í nágrenni við son
sinn og hans fjölskyldu. Guðmund-
ur Svavar var mannkostamaður
sem hafði einlægan áhuga á starfi
og framgangi SÍBS. Hann hafði ró-
legt yfirbragð en var fylginn sér og
gat verið fastur fyrir. Hann var
gjarnan glettinn en ávallt á kær-
leiksríkan hátt. Hann hafði þann
mikilvæga eiginleika að: „Horfa á
glasið sem hálffullt en leita leiða til
að fylla það“. M.ö.o. sjá jákvæðar
hliðar mála og leitast við að gera
enn betur. Þessir eiginleikar eru
sérstaklega dýrmætir þegar unnið
er að hagsmunum fólks og komu
sér vel í fjölþættu starfi hans í
þágu SÍBS og gerðu það jafnframt
að verkum að fólki leið vel í návist
hans.
Ósjaldan hringdum við starfs-
menn SÍBS í Guðmund Svavar og
var hann jafnan fús til að gefa ráð
og ef með þurfti að mæta á fundi í
SÍBS-húsinu. Hann taldi það ekki
eftir sér þó að hann byggi síðustu
árin á Laugarvatni. Hann var þann-
ig stöðugt hvetjandi og tilbúinn til
að leggja hönd á plóg og leggjast á
árarnar í þágu SÍBS. Ég vil að lok-
um f.h. stjórnar og starfsfólks
SÍBS þakka Guðmundi Svavari far-
sæl störf í þágu SÍBS um leið og
við vottum fjölskyldu og ástvinum
hans innilega samúð. Guð blessi
minningu Guðmundar Svavars
Jónssonar.
F.h. stjórnar og starfsfólks SÍBS,
Helgi Hróðmarsson, framkv.stj.
„Gæti verið að ykkur vantaði
blæösp?“ sagði Guðmundur Svavar
fyrir nokkrum árum þegar hann
var að virða fyrir sér trjágróðurinn
við gamlan sumarbústað í Lækj-
arbotnum. Að sjálfsögðu var það
rétt hjá honum að engin blæösp var
í annars allfjölbreyttum íslenskum
gróðri við bústaðinn. Ekki leið á
löngu áður en Guðmundur kom aft-
ur í heimsókn og hafði þá meðferðis
tvo blæasparteinunga. „Þetta eru
nú bara rótarskot sem ég kem með
frá Vífilsstöðum. Það er aldrei að
vita nema þeir eigi eftir að dafna
vel hérna.“ Guðmundur hafði vitað
af blæöspinni við Vífilsstaði enda
gerkunnugur staðnum. Þar hafði
hann verið vistmaður, náð allgóðri
heilsu og kynnst tryggum lífsföru-
naut sínum. Teinungarnir voru
gróðursettir í skjólgóðum reit fyrir
neðan blágresis- og lyngbrekku.
Þannig var Guðmundur öll 40 ár-
in sem við unnum saman á Haf-
rannsóknastofnun, athugull, raun-
góður og hógvær í allri sinni miklu
ljúfmennsku. Margan síldarleitar-
leiðangurinn fórum við saman á
gamla Ægi. Þá annaðist hann átu-
rannsóknirnar, mældi og greindi
tegundirnar og gerði útbreiðslu- og
aldurskort yfir helstu átusvæðin.
Þetta ásamt sjórannsóknum var sá
grunnur sem gerði okkur kleift að
veita síldveiðiflotanum haldgóða
vitneskju um væntanlegar ætis-
göngur og þar með veiðilíkur á síld-
armiðunum. Fljótlega eftir að hann
kom til starfa á Hafrannsóknastofn-
un kom í ljós að hann hafði ótrúleg-
an skilning og þekkingu á mörgu
þótt það tengdist ekki því fræða-
sviði sem hann stundaði.
Þegar smíði tveggja fyrstu ís-
lensku rannsóknaskipanna var und-
irbúin á sjöunda áratug síðustu ald-
ar varð Guðmundur helsta
hjálparhella þeirra sem sáu um
verkið. Þá kom sér vel hve drátt-
hagur hann var og fljótur að koma
flóknum hugmyndum á blað, fyrst
skissu og síðan vinnuteikningu.
Þrjátíu árum síðar var ákveðið að
smíða nýtt rannsóknaskip. Eitt
allra fyrsta verk smíðanefndarinnar
var að ráða Guðmund ritara og
framkvæmdastjóra nefndarinnar
meðan á undirbúningsvinnu stóð.
Þegar að sjálfri smíðinni kom var
honum falið að hafa umsjón með
henni fyrir hönd Hafrannsókna-
stofnunar og sjávarútvegsráðuneyt-
isins.
Þetta umfangsmikla verk tók
hann að sér þrátt fyrir erfiðar
heimilisaðstæður. Sigríður kona
hans var heilsutæp og fjarvistirnar
reyndu ekki síður á hana. Langar
flugferðir alla leið til Chile voru
líka lýjandi fyrir þennan hávaxna
mann sem vegna þrengsla í vél-
unum varð að standa klukkustund-
um saman. Og í skipasmíðastöðinni
reyndi æði oft á lagni hans og þol-
inmæði. Þrátt fyrir erfiðleikana
leysti Guðmundur þetta verkefni
frábærlega vel, kominn hátt á sjö-
tugsaldur.
Það eru mikil forréttindi að hafa
átt slíkan öðling að samstarfsmanni
og vini. Blæaspirnar tvær dafna
eins og Guðmundur spáði og eru
yndislegir minnisvarðar um hann
og Sigríði.
Jakob Jakobsson.
Síðvetrar 1961 vantaði aðstoðar-
mann við svifrannsóknir (áturann-
sóknir) á Hafrannsóknastofnuninni
og sótti m.a. um það 31 árs gamall
maður, er lengi hafði verið á spítala
en var nú útskrifaður. Hafði hann
séð um bókasafn spítalans og hafði
afbragðs meðmæli frá læknum þar
á bæ. Eftir vangaveltur var ákveðið
að ráða mann þennan. Hann hét
Guðmundur Svavar Jónsson. Átu-
rannsóknirnar hafði undirritaður
með höndum og leist ekkert ofvel á
að kenna unga manninum að
þekkja aragrúa örsmárra svifdýra
sem skoða varð í smásjá vegna
smæðar og er þetta seinlegt þol-
inmæðisverk, og ekki batnar það, ef
unnið er á skipi í veltingi á hafi úti.
Fljótt kom í ljós, að í þessu efni
voru allar áhyggjur óþarfar. Nýi
aðstoðarmaðurinn var mjög áhuga-
samur, bráðgreindur, vandvirkur
og verklaginn. Vorið 1962 var hann
með í vorleiðangri Hafrannsókna-
stofnunarinnar, sem farinn var áður
en síldveiðar hófust og síðan áfram
í síldarleitinni flest þau ár sem sú
leit var við lýði. Guðmundur var
mjög eftirsóttur til allrar rann-
sóknavinnu á sjó og sóttust starfs-
bræður mínir mjög eftir því að fá
hann með sér í leiðangra. Sjóferð-
um Guðmundar fjölgaði mjög er
rækjurannsóknir hófust upp úr
1950, bæði á úthafi og innfjarða, og
þætti nú sá aðbúnaður óhæfur er
þá var algengur.
Er farið var að huga að smíði
rannsóknaskipsins Bjarna Sæ-
mundssonar starfaði Guðmundur
löngum við þann undirbúning hér
heima. Er smíði skipsins stóð yfir í
Þýskalandi 1970, var hann einn
okkar er hafði eftirlit með smíðinni.
Öll þau verk er Guðmundur hafði
unnið á stofnuninni höfðu farið hon-
um vel úr hendi, ekki hvað síst
tæknilegs eðlis, og var honum því
falið að taka þátt í undirbúnings-
vinnu við hönnun rannsóknaskips-
ins Árna Friðrikssonar.
Er Guðmundur lauk störfum sín-
um á Hafrannsóknastofnuninni
fluttust þau hjón að Laugarvatni,
en þar bjó einkasonur þeirra og
fjölskylda hans. Þótt Guðmundur
væri fluttur þangað sat hann áfram
í stjórn SÍBS um tíma, en þau hjón
voru mjög tengd þeim samtökum.
Guðmundur var mjög barngóður
maður og eiga dætur mínar margar
góðar minningar um hann frá
æskudögum sínum. Á lífsleiðinni
kynnast menn ýmsu fólki er verður
mönnum mismunandi minnisstætt.
Sumir verða mönnum mjög nánir
sakir óvenjulegra mannkosta og
fölskvalausrar vináttu. Maður slíkr-
ar gerðar var Guðmundur Svavar
Jónsson. Hans er sárt saknað.
Ingvar Hallgrímsson.
Guðmundur Svavar Jónsson, vin-
ur okkar og félagi og samstarfs-
maður um margra ára skeið, er fall-
inn frá. Við félagarnir í gömlu
Berklavörn, elsta félagi innan
SÍBS-samtakanna, erum harmi
lostnir og sárum söknuði.
Með Guðmundi Svavari hverfur
afreksmaður á svo mörgum sviðum
að undrum sætir. Betri leiðtoga
gátum við ekki óskað okkur fé-
lagarnir í Berklavörn. Ungur að
aldri háði hann harða baráttu við
berklaveikina. Með þoli og þraut-
seigju fór hann með sigur af hólmi,
þó líkamlega skertur en ekki and-
lega. Áhugi hans dofnaði aldrei og
vilji hans var sterkur. Þetta tvennt
dugði honum til farsæls lífs í þágu
lands og þjóðar.
Konu sinni Sigríði Sveinsdóttur
kynntist hann á sjúkdómsárum sín-
um. Þau stóðu saman og studdu
hvort annað til afreka. Hún var
ekki síður kvenskörungur en hann
afreksmaður því bæði unnu þau af
heilum hug að sameiginlegum
áhugamálum.
Guðmundur Svavar vann á Haf-
rannsóknastofnuninni við hvers
konar vísindastörf og að síðustu var
hann verkefnisstjóri við byggingu
hafrannsóknaskipanna „Árna Frið-
rikssonar“ og „Bjarna Sæmunds-
sonar.“ Við þau störf dvaldi hann í
Chile um árabil.
En störfin sem hann vann fyrir
samtökin okkar, SÍBS, eru ótalin.
Þótt undarlegt megi virðast áttu
berklasjúklingar fáa að á þeim ár-
um sem sjúkdómurinn lagði flesta
að velli. Enginn vildi lána berkla-
sjúklingum húsnæði og þeir urðu
að sætta sig við hreysi. Enginn
vildi veita þeim vinnu við hæfi, þeg-
ar þeir útskrifuðust af berklahæl-
unum. Þeir fengu í besta falli störf
sem þeir réðu ekki við svo þeir
komu aftur og aftur inn á hælin,
oftast til að deyja.
Þá urðu SÍBS-samtökin til. Guð-
mundur Svavar var virkur þátttak-
andi frá upphafi. Afreksverk hans
og þjáningarsystkina eru þjóðinni
ljósust með tilkomu Reykjalundar,
Múlalundar og Múlabæjar. Allt eru
þetta stofnanir sem skila þjóðþrifa-
störfum.
Auk þess að nýta orku sína og
hæfileika í þágu samfélagsins
reyndist Guðmundur Svavar okkur
Berklavarnarfélögum gleðigjafi á
góðum stundum.
Allar Jónsmessuhátíðarferðirnar
eru ógleymanlegar. Þeim ferðum
stjórnaði Guðmundur Svavar af
mikilli snilli. Farið var á fallega og
oft fræga staði. Síðasta ferðin var
um Suðurland. Öll sú fegurð og
fræðsla sem við nutum var með ein-
dæmum. Þá lék Guðmundur Svavar
á als oddi. Hljóður var hann og al-
varlegur þegar við gengum öll sam-
an að Urriðafossi. Hvílík fegurð!
Hvílíkt afl og orka! Á heimleiðinni
bauð Guðmundur Svavar til veislu á
Eyrarbakka. Þar mælti hann til
okkar þakklætis- og hvatningarorð-
um. Mér fannst hann vera að
kveðja og kannski var hann að því.
Löngu og ströngu lífi er lokið.
Við félagarnir í Berklavörn send-
um öllum afkomendum Guðmundar
Svavars einlægar samúðarkveðjur.
Rannveig Löve.
Elsku Fríða mín,
Það er erfitt að átta
sig á að þú ert ekki
lengur hér á meðal
okkar.
Við kynntumst á Sólheimum fyrir
rúmum 52 árum, þegar ég fór að
vinna þar. Og þú, dóttir Sesselju,
komst að sjálfsögðu oft þangað með
þína fjölskyldu. Næstu ár vorum við
oft samtíða þar og urðum miklar
vinkonur. Við sátum oft saman með
handavinnu ef tími gafst til. Þú
sagðir að ég hefði kennt þér að
draga upp snið úr Burda-blöðum, en
ég veit ekki hvor kenndi hvorri
hvað, við vorum báðar að læra, eins
og að prjóna upp úr erlendum blöð-
Hólmfríður Sigmunds
✝ Hólmfríður Sig-munds fæddist í
Görðum í Gerða-
hreppi 15. febrúar
1932. Hún lést á Land-
spítalanum við Hring-
braut 6. ágúst sl. og
fór útför hennar fram
frá Kópavogskirkju
17. ágúst.
um o.m.fl. Samvera
okkar spannaði mörg
ár með hléum, en við
héldum alltaf góðu
sambandi og fylgd-
umst með fjölskyldum
hvor annarrar alla tíð.
Þú hafðir mjög
ákveðnar skoðanir á
hlutunum og hikaðir
ekki við að láta þær í
ljós. Sérstaklega þeg-
ar Óli og Margit voru
hér á landi og fengu
eitt sinn saltfisk að
borða, að eigin ósk, og
seinna bjúgu. Fríðu minni var nú
slétt sama um hvað þau vildu. Því
„svona gerir maður ekki“, þetta er
ekki mannamatur!
Þú varst afskaplega listræn og
fallegt heimili ykkar Sigga bar þess
glöggt vitni. Ég sakna þín sárt,
elsku vinkona, og allra símtalanna í
gegnum tíðina, það síðasta daginn
áður enn þú veiktist.
Elsku Siggi, Sessý, Einar,
Magga, Elva, Stjáni, Simbi og fjöl-
skyldur
Ég votta ykkur innilega samúð,
og megi minning um yndislega
konu, sem elskaði sína stórfjöl-
skyldu af öllu hjarta, veita ykkur
huggun í sorginni.
Steina Einarsdóttir.
Nokkur orð til að minnast mætrar
konu og nágranna til margra ára.
Hún var kjördóttir Sesselju Sig-
mundsdóttur á Sólheimum í Gríms-
nesi. Ég kynntist staðnum sem
Lionsmaður og byrjaði að starfa þar
árið 1969 með klúbbfélögum. Það
kom fljótt í ljós að helstu bakhjarlar
Sesselju voru hjónin Hólmfríður og
Sigurður. Þegar Sesselja féll frá í
október árið 1974 var það mikið áfall
fyrir íbúa Sólheima og lán að þau
Hólmfríður og Sigurður tóku að sér
daglegan rekstur því engir aðrir
gátu hjálpað íbúum Sólheima eins
vel á þessari sorgarstundu.
Þau hjón sáu um Sólheima fram á
sumarið 1975. Hólmfríður sat í full-
trúaráði Sólheima í mörg ár. Eldri
íbúar spyrja mig oft um Hólmfríði
því þau vissu að við bjuggum í sömu
götu lengi vel.
Ég flyt Hólmfríði og fjölskyldu
hennar innilegar þakkir frá íbúum
og stjórnendum Sólheima og votta
Sigurði og fjölskyldu dýpstu samúð.
Tómas Grétar Ólason.