Morgunblaðið - 26.08.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Afborganir afíbúðalán-um hafa
snarhækkað í
beinu framhaldi af
bankahruninu og gildir þá
einu hvort um er að ræða lán,
sem miðuð eru við erlenda
mynt, eða verðtryggð lán.
Greiðslurnar af þessum lánum
eru ekki í neinu samhengi
lengur við þær forsendur, sem
gefnar voru þegar þau voru
tekin. Bankarnir eru hins veg-
ar algjörlega varðir gagnvart
hinum brostnu forsendum.
Lántakendurnir, sem oft voru
hvattir til þess að taka lánin af
sérfræðingum bankanna, með-
al annars til að endur-
fjármagna gömul lán, til dæm-
is með myntkörfuláni, eru
berskjaldaðir í hamförunum.
Nú sitja þeir uppi með afleið-
ingarnar af að hafa hlustað á
sérfræðinga bankanna, sem
reyndar eru farnir á hausinn,
en rukka eftir sem áður lánin á
nýrri kennitölu.
Ýmsar hugmyndir hafa
komið upp um það hvernig
koma megi til móts við þá, sem
skulda húsnæðislán. Sigurður
G. Guðjónsson hæstaréttar-
lögmaður hefur sett fram þá
hugmynd að lántakendur
greiði einfaldlega af lánum
sínum samkvæmt upphaflegri
greiðsluáætlun og láti bönkum
það eftir að sækja rétt sinn
fyrir dómstólum til frekari
greiðslna. Í þessu væri fólgin
ákveðin sanngirni gagnvart
lántakandanum vegna þess að
augljóst er að kjör hans hafa
ekki batnað á undanförnum
mánuðum. Þvert á móti hefur
kaupmáttur krónunnar al-
mennt rýrnað um 20 af hundr-
aði auk þess sem laun hafa
verið lækkuð um fimm til tíu af
hundraði hjá þorra lands-
manna. Við slíkar aðstæður
getur verið nógu erfitt að láta
enda ná saman þótt ekki bæt-
ist við tvöföldun afborgana af
húsnæðislánum. Þó er hæpið
fyrir almenna lánþega að
fylgja einhliða ráðum Sigurðar
vegna þeirrar óvissu, sem því
fylgdi.
Lilja Mósesdóttir, þingmað-
ur Vinstri grænna, hefur sett
fram þá hugmynd að gefa
skuldurum kost á því að skila
einfaldlega lyklinum að íbúð
sinni eða húsi og myndi bank-
inn þá ekki eiga frekari kröfu
á hendur skuldaranum. Það
yrði þá verkefni bankans að fá
sem best verð fyrir eignina,
sem hann á sínum tíma veitti
lán gegn. Með þeim hætti axl-
aði bankinn hluta af ábyrgð-
inni og áhættunni vegna lán-
veitingarinnar.
Sá, sem situr eftir hús-
næðislaus með skuldafjall á
herðunum, er í býsna von-
lausri stöðu. Nógu slæmt er að
missa þakið ofan
af höfði sér, en þá
er þó hægt að
byrja að nýju með
hreint blað. Það
yrði vísir að hvatningu í sam-
félagi, sem þarf á öllum til-
tækum krafti að halda til að ná
vopnum sínum.
Afskriftir skulda eru við-
kvæmt mál, ekki síst þegar
þær fela í sér mismunun borg-
aranna. Þegar ákveðið var að
bæta tjón þeirra, sem áttu fé í
peningamarkaðssjóðum, átti
sér stað ákveðin mismunun
vegna þess að það var ekki
eina tapið sem borgarar lands-
ins urðu fyrir, en þó var ákveð-
ið að allir skattgreiðendur
skyldu hlaupa undir bagga
með þessum tiltekna hópi.
Mismununin vegna pen-
ingamarkaðssjóðanna á ekki
að vera ávísun á frekari mis-
munun. Það er eðlilegt að al-
menningur spyrji sig hvers
vegna eigi að hjálpa mestu
glönnunum, en ekki þeim, sem
sýndu ráðdeild í góðærinu.
Vissulega þarf að hafa í huga
að stór hluti þeirra, sem nú
eru í hvað erfiðastri stöðu, er
ungt fólk, sem fór inn á hús-
næðismarkaðinn á versta
tíma. Verð á húsnæði var
svimandi hátt og ætlaði fólk
sér á annað borð að eignast
þak yfir höfuðið þurfti það að
taka gríðarlega há lán. En þeir
eru einnig margir, sem fóru
langt fram úr sjálfum sér í lífs-
gæðakapphlaupinu og spenntu
bogann allt of hátt.
Eins og Lilja Mósesdóttir
bendir á í Morgunblaðinu í
gær hafa allir skuldarar orðið
fyrir kjararýrnun, eigna-
rýrnun og aukinni skuldabyrði
langt umfram það sem gerst
hefur í nágrannalöndunum.
Ástæðan fyrir því hvað staðan
er miklu verri hér er að mestu
leyti hrun íslensku bankanna
og húsnæðisútlánastefna
þeirra er hluti af því. Bank-
arnir eiga því að hluta til sök á
hremmingum sinna gömlu við-
skiptavina og því eðlilegt að
spurt sé hvers vegna þeir eigi
ekki að bera hluta af ábyrgð-
inni þótt þeir séu aftur komnir
í eigu ríkisins og eigi að heita
nýir. Svo má ekki gleyma því
að þótt Íbúðalánasjóður hafi
ekki farið á höfuðið hafa af-
borgarnir viðskiptavina hans
hækkað ekkert síður en
þeirra, sem tóku húnæðislán
hjá bönkunum.
Lykilatriðið er hins vegar að
sú staða má ekki koma upp að
hægt sé að segja að þeir séu
verðlaunaðir, sem gerðust
sekir um mesta glannaskap-
inn, og hinum refsað, sem í
raun sýndu mestu skynsemina
og geta því áfram staðið í skil-
um þótt afborganirnar hafi
hækkað upp úr öllu valdi.
Lausn á vanda
skuldara má ekki
leiða til mismununar}
Húsnæðislánaklemman
M
ér fannst við ekki spila nógu vel
í seinni hálfleiknum og svo féll
allt þeirra megin í dómgæsl-
unni. Það má vel endurskoða
það að vera með kvendómara í
svona úrslitakeppni. Fullt af skrítnum atriðum
féll Frökkunum í hag en svona er þetta bara.“
Þessi ummæli voru höfðu eftir einni af
„stelpunum okkar“, Hólmfríði Magnúsdóttur, í
Morgunblaðinu á mánudag. Hún var sem sagt
ósátt við dómgæsluna í fyrsta leik íslenska liðs-
ins í Evrópukeppninni í Finnlandi og var raun-
ar ekki ein um það. Og ástæða slakrar dóm-
gæslu skín í gegn: Dómarinn var kona sem og
aðstoðardómararnir tveir.
Hvernig landsliðskonu í knattspyrnu dettur í
hug að láta svona út úr sér er með miklum ólík-
indum. Hólmfríður Magnúsdóttur nýtur þess
að vera fastur leikmaður í liðinu sem á hug og hjarta þjóð-
arinnar um þessar mundir. Liðinu sem hefur náð miklu
betri árangri en karlalandsliðið hefur nokkru sinni náð og
hefur nú náð þeim mikla áfanga að keppa í úrslitakeppni
stórmóts.
Árangur stelpnanna okkar hefur orðið til þess að allar
úrtöluraddir um kvennaknattspyrnu eru þagnaðar. Þær
eru frábærir íþróttamenn. Þar er hin harðsækna Hólm-
fríður sannarlega engin undantekning og skallamarkið
hennar gegn Frökkum var enn ein fjöðrin í hattinn.
Eftir að Hólmfríður lét þessi ummæli falla hafa ýmsir
komið henni til varnar, til dæmis í útvarpi. Þar hefur m.a.
heyrst að hún hafi í raun verið að vísa til þess
að ekki væru til nógu margir reyndir kven-
dómarar sem réðu við stórverkefni á borð við
Evrópumót.
Ef Hólmfríður er að kvarta undan reynslu-
leysi dómara hefur hún auðvitað fullan rétt á
því, hvors kynsins sem þeir eru. Kannski er að-
aldómarinn í leiknum við Frakka, Natalia Av-
donchenko, reynslulaus, þótt hún sé elsti dóm-
ari keppninnar og hafi m.a. dæmt í
undankeppni EM, Evrópukeppni meistaraliða,
heimsmeistarakeppnum yngri liða og náð
þeim árangri á síðasta ári að vera valin besti
knattspyrnudómari Rússlands.
Það er hins vegar með ólíkindum að leik-
maður íslenska kvennalandsliðsins skuli al-
hæfa um kvendómara með þeim hætti sem
felst í orðum Hólmfríðar. Hefur hún ekki feng-
ið sig fullsadda á alhæfingum um kvenfólk og fótbolta?
Gerir hún sér ekki grein fyrir hversu sterk fyrirmynd hún
er öllum stelpunum sem vita að stelpur geta allt? Áttar
hún sig ekki á að litlu stelpurnar vita þetta vegna þess að
hún, Margrét Lára, Katrínarnar, Ólína, Sara, Guðrún Sól-
ey, Edda, Dóra María, Erna Björk, Þóra og allar hinar
hafa sannað það?
Stelpurnar okkar í landsliðinu eru ein ástæða þess að á
mínu heimili eru átta ára systur brennandi af fótbolta-
áhuga, æfa oft í viku og vilja verða eins og fyrirmyndirnar.
Slíkar fyrirmyndir verða að gera sér grein fyrir að þær
bera mikla ábyrgð. rsv@mbl.is
Ragnhildur
Sverrisdóttir
Pistill
Knattspyrna og kvendómarar
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
S
purningalisti fram-
kvæmdastjórnar ESB
vegna aðildarumsóknar
Íslands hefur ekki enn
borist en eftir sem áður
er hafin vinna í utanríkisráðuneytinu
og fleiri ráðuneytum að undirbúningi
að því að semja svörin. Skv. heim-
ildum Morgunblaðsins verður þetta
verkefni sett í algjöran forgang á
næstu vikum og mánuðum í ráðu-
neytum og ríkisstofnunum og öðrum
verkefnum ýtt til hliðar ef þörf kref-
ur.
Þótt listinn hafi ekki borist með
formlegum hætti hafa menn hug-
myndir um hvers má vænta, byggja
það á reynslu annarra ríkja og eru
þegar farnir að hefjast handa.
Olli Rehn, sem fer með stækkun-
armál framkvæmdastjórnar ESB, af-
henti forsætisráðherra Svartfjalla-
lands í júlí sl. spurningalista vegna
aðildarumsóknar þess. Var það gert
við sérstaka athöfn og listinn taldi á
þriðja þúsund spurningar. Ekki er
vitað hvenær sambærilegur spurn-
ingapakki berst Íslendingum, hvort
þær verða afhentar með formlegri
viðhöfn eða sendar í pósti en Rehn er
væntanlegur í heimsókn til Íslands í
byrjun september í venjubundna
heimsókn til umsóknarríkis.
Spurningarnar ná yfir nánast allt
milli himins og jarðar á sviði efna-
hagsmála, stjórnskipunar, stjórn-
sýslu, dómsmála og réttarfars,
mannréttinda, frelsis fjölmiðla, virð-
ingar fyrir minnihlutahópum, mark-
aðshagkerfisins, sem og um getu
landsins til að standast samkeppnis-
þrýsting og markaðsöfl.
Krafist verður mjög ítarlegra
svara við hverri spurningu. Þegar
búið er að svara öllum spurningunum
skrifar framkvæmdastjórnin álit sitt
sem sent verður leiðtogaráði Evr-
ópusambandsins. Þótt ekki fáist það
staðfest mun vera litið svo á að svörin
þurfi að liggja fyrir á haustmánuðum
ef ná á því takmarki að skýrslan um
umsókn Íslands verði lögð fyrir leið-
togafundinn í desember, sem gæti þá
ákveðið að hefja skuli formlegar að-
ildarviðræður.
Fjölga þarf starfsmönnum í þýð-
ingardeild utanríkisráðuneytisins
vegna mikillar vinnu við þýðingar
sem framundan er og hefur þegar
verð auglýst eftir starfsfólki. Ekki
stendur hins vegar til að fjölga
starfsfólki ráðuneytisins að öðru leyti
því nýta á allan þann starfskraft sem
fyrir er. Þó er reiknað með tilflutn-
ingi á milli starfa innan stjórnkerf-
isins meðan á verkefninu stendur.
Hefur verið litið svo á að þessi
vinna sé um margt sambærileg
samningaviðræðunum um Evrópska
efnahagssvæðið á sínum tíma en þá
þurfti aðeins að bæta við örfáum
starfsmönnum í utanríkisráðuneyt-
inu en engin fjölgun átti sér stað af
þeim sökum í öðrum ráðuneytum.
En aðildarumsóknin hefur einnig í
för með sér að Íslendingar fá tæki-
færi til starfa hjá Evrópusamband-
inu í tengslum við undirbúninginn og
væntanlegar aðildarviðræður. Skv.
upplýsingum innan stjórnkerfisins
liggur fyrir að ESB telji sig þurfa að
ráða nokkurn fjölda starfsmanna
vegna umsóknar Íslands, ekki síst
þýðendur. Þá er reiknað með að ESB
setji upp sendiskrifstofu hér.
Búa sig undir spurn-
ingaflóðið frá ESB
Morgunblaðið/Ómar
Fyrsta skrefið Össur Skarphéðinsson og Jóhanna Sigurðardóttir ánægð er
þingið samþykkti ESB-tillöguna. Mikill vinna er nú hafin í stjórnkerfinu.
Ráðuneyti og ríkisstofnanir búa
sig undir að svara fjölda mjög ít-
arlegra spurninga ESB vegna að-
ildarumsóknar Íslands. Stækk-
unarstjóri ESB kynnir sér stöðu
mála hér í byrjun september.
Stjórnvöld í Svartfjallalandi,
sem sótt hefur um aðild að ESB,
fengu í hendur lista með 2.178
spurningum framkvæmda-
stjórnar sambandsins í seinasta
mánuði. Fylltu þær 368 blaðsíð-
ur. Skv. fréttum af undirbúningi
aðildarviðræðna Svartfellinga
og ESB er gert ráð fyrir að þar í
landi þurfi um eitt þúsund
starfsmenn til að svara öllum
spurningunum. Verður þeim
skipt niður í 35 vinnuhópa, einn
hóp fyrir hvern kafla í löggjöf
ESB en samið er um hvern
þeirra fyrir sig. Þá kemur fram
að sé tekið mið af reynslu ann-
arra umsóknarríkja, einkum
Króatíu og Makedóníu, megi
ætla að líða muni 14 til 16 mán-
uðir þar til endanlegt mat fram-
kvæmdastjórnar ESB á umsókn-
inni og svörunum liggur fyrir.
Íbúar Svartfjallalands eru um
620 þúsund talsins. Þótt e.t.v.
sé ólíku saman að jafna við Ís-
land, sem á aðild að EES og hef-
ur innleitt stóran hluta af reglu-
verki ESB, má engu að síður
búast við að íslensk stjórnvöld
fái langan spurningalista og að
krafist verði nákvæmra upplýs-
inga.
Þúsund starfsmenn