Morgunblaðið - 26.08.2009, Blaðsíða 30

30 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 2009
Stór að líkamsburð-
um og stórhuga að öllu
leyti, hugprúður og
vinfastur; Grétar Már Sigurðsson
var eins og mannlýsing úr Íslend-
ingasögunum. Þegar hann tók af
skarið og gekk til verka fannst
manni oft sem himinn og jörð færu á
hreyfingu. Í honum fóru saman af-
burða dómgreind, gríðarleg ákveðni
og mikill skilningur á fólki. Þess
vegna var hann samningamaður af
Guðs náð, því honum var jafnt lagið
að greina og nýta veikleika viðsemj-
enda sinna og að setja sig í þeirra
spor og mæta sanngjörnum sjónar-
miðum þeirra. Það er sérstök ógæfa
þessarar þjóðar að kraftar hans skuli
ekki nýtast á þeim örlagatímum sem
við nú lifum, þegar okkar besta fólks
er þörf til að vinna Íslandi rétt álit og
sess meðal annarra þjóða.
Við urðum nánir vinir í upphafi
míns stutta embættisferils. Enginn
hefur haft meiri áhrif á mig né lagt
mér betra til skilnings á sjálfum mér.
Við erum öll þannig gerð að við telj-
um okkur vita takmörk getu okkar
og treystum okkur því sjaldnast til
að feta ótroðna slóð – teljum okkur
vita að fyrir ofan okkur sé glerþak
sem takmarki getu okkar til að vaxa.
Grétar Már lifði eftir annarri sýn.
„Þú getur allt sem aðrir geta ef þú
leggur bara jafn hart eða harðar að
þér og ert tilbúinn að eyða jafn mikl-
um tíma eða meiri og þeir í verk-
efnið,“ sagði hann við mig, eina
kvöldstund þegar ég örvænti yfir
þekkingarleysi til að leysa úr til-
teknu verkefni. Skyndilega varð
ekkert ómögulegt og ekkert utan við
mörk þess sem ungur maður taldi sig
geta gert. Þessi sýn hans skýrir öðru
fremur vinsældir hans meðal sam-
starfsmanna: Hann gaf öllum tæki-
færi til nýrra sigra og opnaði öllum
leið til nýrra afreka. Enginn var úti-
lokaður vegna mistaka gærdagsins.
Allir voru metnir í ljósi vilja og getu
til að brjóta ný lönd.
Grétar Már var vandaður og var-
kár embættismaður, en bjó jafn-
framt yfir gríðarlegri hugmynda-
auðgi og frumleika. Hann var alltaf
tilbúinn að hafa nýja sýn á vandamál
og verkefni og vissi fátt skemmti-
legra en að takast á hendur flókin
verkefni og þá helst þau sem oft
hafði áður verið reynt að leysa. Hann
var mikill vinnuþjarkur og skildi
mikilvægi þess að helga sig alger-
lega flóknu úrlausnarefni ef árangur
ætti að nást. Þessi eldmóður og
vinnugleði var smitandi og laðaði
aðra með. Enginn taldi eftir sér lang-
ar vinnustundir í slíkum hópi.
Hann varð trúnaðarvinur minn
um alla hluti jafnt í starfi og leik og
frá okkar fyrstu kynnum hef ég enga
ákvörðun tekið sem nokkru nemur,
án ráða frá honum. Samvera og sam-
tal var honum sem næring og hann
var alltaf til reiðu og ósínkur á tíma
sinn. Eftir lifa í minningunni öll þau
góðu ráð sem fúslega voru veitt í
gríðarlöngum símtölum eða samtöl-
um.
Grétar Már var mikil félagsvera
og naut náins sambands við sína
stóru og samheldnu fjölskyldu og
fjölskyldu Dóru. Dóra og dæturnar
þrjár voru hans bestu félagar og vel-
ferð þeirra var honum efst í huga.
Hugur okkar Sigrúnar er nú hjá
þeim öllum og við biðjum þess að
góður Guð verndi þau og blessi
minningu þessa góða drengs.
Árni Páll Árnason.
Við fráfall Grétars Más Sigurðs-
sonar, langt um aldur fram, hefur ut-
anríkisþjónustan misst einn af mátt-
arstólpum sínum í blóma lífsins. Allt
er gangur til grafar, segir máltækið
Grétar Már Sigurðsson
✝ Grétar Már Sig-urðsson fæddist í
Reykjavík 15. apríl
1959. Hann lést á
Landspítalanum við
Hringbraut 7. ágúst
síðastliðinn og var út-
för hans gerð frá
Hallgrímskirkju 18.
ágúst.
Meira: mbl.is/minningar
réttilega, en gangur
Grétar Más var alltof
stuttur, margt ógert
þótt miklu hafi hann
afkastað. Fyrir það
ber okkur sem eftir
stöndum að þakka.
Það mildar söknuðinn
og góðar minningar
hrannast upp.
Þáverandi utanrík-
isráðherra, Matthías
Á. Mathiesen, fól mér
að fara fyrir hópi
starfsmanna utanrík-
isráðuneytisins sem
undirbúa skyldi utanríkisráðherra-
fund NATO í Reykjavík 11.-12. júní
1987 af Íslands hálfu. Í hópnum var
Grétar Már, nýkominn til starfa,
sem alltaf var boðinn og búinn að
taka að sér mál til úrlausnar. Minn-
isstæð svör hans voru iðulega efn-
islega þessi: Ekki hafa áhyggjur, ég
sé um þetta og læt þig fylgjast með.
Það varð enda raunin, að allt sem
hann tók að sér stóð eins og stafur á
bók. Og mikil var gleði okkar þegar
samstarfsaðilarnir í alþjóðastarfsliði
NATO kvöddu með þeim orðum að
fundurinn hefði verið einn af þremur
best undirbúnu vorfundum ráð-
herranna í manna minnum. Síðar
minntumst við oft þessa annasama
tíma á léttan hátt, t.d. þess að allir í
hópnum báru dag sem nótt fyrir
fundinn þunga og stóra símakassa,
undanfara GSM. Þegar við þessi
fyrstu nánu kynni voru einkenni
Grétars Más mér ljós. Hann var
metnaðarfullur liðsmaður í fámennri
sveit íslenskra diplómata, lagði sig
fram um að kynna sér málin vel og
finna lausnir. Með árunum fékk
hann sífellt aukna ábyrgð og manna-
forráð, í New York, Reykjavík,
Brussel og Genf og loks sem ráðu-
neytisstjóri. Öllum samstarfsmönn-
um hans var ljóst að hann gerði mikl-
ar kröfur til þeirra, en alltaf þó
mestar til sín sjálfs. Metnaður hans
fyrir hönd íslenskrar þjóðar var
djúpstæður.
Þegar við Anna heimsóttum þau
Dóru í New York, á fyrsta „póstin-
um“ þeirra, gleymi ég aldrei þegar
Grétar Már sagði á góðri stundu að
þetta starf væri svo áhugavert og
skemmtilegt að það lægi við að menn
ættu að vinna það kauplaust! Svip-
aðan pól í hæðina tók hann iðulega í
gríni síðar á starfsferlinum, en var
ávallt í raun mjög vakandi fyrir
bættum kjörum og sérstökum að-
stæðum flutningsskyldra starfs-
manna utanríkisþjónustunnar og
ekki síst fjölskyldna þeirra. Alla tíð
tók Dóra þátt í starfi og leik með
Grétari Má. Kynntist ég henni raun-
ar fyrst er hún sat í tímum hjá mér í
MR í „den“. Ekki leyndi Grétar Már
ást sinni á konunum á heimilinu,
Dóru og dætrunum þremur.
Margar gagnkvæmar heimsóknir
okkar á ýmsa „pósta“ koma upp í
huga og ylja nú að leiðarlokum. Sú
síðasta var er Grétar Már kom til
New York á sl. ári þar sem við stóð-
um í kosningabaráttunni fyrir sæti í
öryggisráðinu. Þar átti hann marga
fundi með sendiherrum hjá SÞ og
var afar ötull baráttumaður í því
máli, bæði þar og heima í ráðuneyt-
inu. Hann hafði ætlað sér að vera
með okkur í NY á lokavikum barátt-
unnar fyrir kosningarnar 17. októ-
ber sl. en komst ekki vegna annarrar
og óvæntrar baráttu við mein sem nú
hefur lagt hann að velli.
Elsku Dóra, dætur og fjölskyldan
öll: Við Anna biðjum góðan Guð að
gefa ykkur styrk á sorgarstundum
og kveðjum nú vin og samstarfs-
mann sem mun lifa í verkum sínum.
Blessuð sé minning Grétars Más
Sigurðssonar.
Hjálmar W. Hannesson.
Ég heyrði fyrst andlátsfregn
Grétars Más míns góða vinar þegar
ég stóð fyrir utan utanríkisráðuneyt-
ið föstudagsmorguninn þann 7.
ágúst, í þann mund sem verið var að
draga íslenska fánann að húni í hálfa
stöng. Þá var liðið meira en ár síðan
við höfðum hist síðast. Eftir að ég
kom heim í frí vorum við í símasam-
bandi, eftir því þrek hans leyfði, en
endurfundunum var af gömlum vana
slegið á frest eins og gengur og ger-
ist. Það er svo sem ekki nýtt að sú
hugsun sé jafnan efst í huga að það
sé nógur tíminn, ef það er ekki hægt
að koma því við í þessari viku þá er
hægt að fresta því þangað til í næstu
viku. Það var ekki fyrr en við vorum
komnir á fullorðinsár sem við kynnt-
umst og náinn og góður vinskapur
kviknaði hjá okkur Grétari Má og
eiginkonum okkar Guðrúnu og Dóru,
þegar við vorum samtíða í New York
og Washington D.C. árið 1988. Það
var eiginlega í gegnum löng símtöl
sem kynnin hófust hjá okkur Grétar
Má en hann hafði þann hæfileika að
geta talað við alla um nánast hvað
sem var, hann var opinn og glaðvær
persónuleiki sem gustaði af, hafði
skoðanir á öllu og var snöggur að
taka ákvarðanir. Þannig hélst eigin-
lega samband okkar þessi rúmu tutt-
ugu ár, samversustundirnar voru
frekar stopular vegna starfa okkar
hér heima á Íslandi og erlendis, en
síminn var notaður til að fylla í eyð-
urnar. Hin síðari ár gátu liðið vikur
eða jafnvel mánuðir milli þess sem
við töluðumst við en það skipti ekki
máli, þráðurinn var á einhvern hátt
alltaf óslitinn þegar hann var tekinn
upp að nýju, það var eins og við höfð-
um talað saman deginum áður. Grét-
ar Már var mikill keppnismaður og
ef hann fékk áhuga á einhverju til-
teknu sviði þá var lagt ofurkapp á að
vera bestur hvort sem það laut að
starfinu eða áhugamálum svo sem
vínum, matreiðslu eða veiðum. Hann
var stór og mikill maður sem hafði
sterka nærveru og persónuleika sem
fyllti upp í þau herbergi og sali sem
hann var í og honum lá alla jafna hátt
rómur þannig að ekki fór á milli mála
að hann væri á staðnum. Hann hafði
þróað skopskyn og ef einhver at-
hugasemd féll að því þá hljómaði frá
honum hár og hvellur hlátur sem,
eins og margt annað í tengslum við
Grétar Má, heyrðist langar leiðir.
Grétar Már hafði þá gæfu til að bera
að kynnast henni Dóru sinni
snemma á lífsleiðinni og saman eign-
uðust þau þrjár yndislegar dætur,
þær Margréti Maríu, Hildi Gyðu og
Kristínu Birnu. Vinur minn Grétar
Már féll frá langt, langt fyrir aldur
fram og svo sviplega að mann setur
hljóðan og undrast þetta gangverk
lífsins. Á allt of stuttri ævi kom hann
svo mörgu í verk. Grétar Már var
þeirrar gerðar að ef hann dreymdi
um eitthvað þá hætti hann ekki fyrr
en hann hafði látið þann draum ræt-
ast og eftir hann situr meira en
margur annar skilur eftir sig á lengri
ævi. Okkur Guðrúnu er á þessari
stundu orða vant og við biðjum góð-
ann Guð að sefa sorg Dóru, dætr-
anna og fjölskyldunnar. Grétar Már
var góður maður og vinur og megi
góður Guð varðveita minningu hans.
Stefán Lárus Stefánsson, Guðrún
Bryndís Harðardóttir.
Meira: mbl.is/minningar
Örlögin spinna mismunandi vef í
lífi mannanna. Þegar ég stóð á þeim
tímamótum, um miðjan áttunda ára-
tuginn á liðinni öld, að taka ákvörðun
um hvert skyldi stefna í lífinu var
óvissan mikil. Spurningarnar voru
margar en svörin fá. Leiðarvísirinn
svolítið óljós. Það var ekki fyrr en
undir lok ágústmánaðar að ég ákvað
að leita inngöngu í Menntaskólann á
Ísafirði og var það aðeins fyrir vel-
vilja Jóns Baldvins Hannibalssonar
að það gekk eftir. Nokkrir strákar úr
Kópavoginum höfðu tekið álíka
ákvörðun og í þeim hópi var Grétar
Már Sigurðsson, fjallmyndarlegur,
stór og sterklegur ungur maður sem
gustaði af. Með okkur tókst mikill
vinskapur strax á fyrstu dögum okk-
ar vestur á Ísafirði þetta örlagaríka
haust. Þó svo ég hafi komið frá litlu
þorpi vestan af Snæfellsnesi þar sem
fábreytnin réð ríkjum en Grétar úr
borginni var það engin hindrun,
enda Grétar mikill sveitamaður inn
við beinið eins og síðar átti eftir að
koma í ljós. Þessi mikli og góði vin-
skapur hafur haldist óslitið í rúm 35
ár og aldrei skuggi fallið á.
Gott innsæi Grétars kom fljótt í
ljós og dettur mér oft í hug atvik sem
átti sér stað þegar við vorum að hefja
skólagönguna vestur á Ísafirði. Við
bjuggum á heimavist skólans en vor-
um ekki allskostar sáttir við prótó-
kollinn sem þar ríkti. Ekki vorum við
heldur sáttir við kostinn sem í boði
var í mötuneyti skólans. Of mikið um
soðningu og of lítið um hamborgara,
við vorum jú 16 ára. Við áttuðum
okkur fljótlega á því að það var óger-
legt að breyta þeim reglum sem um
heimavistina giltu og hættum því að
reyna slíkt. En okkur var frjálst að
leita á önnur mið varðandi kost. Því
varð úr að Grétar, ég og Stefán Sig-
urvaldason, æskuvinur Grétars úr
Kópavogi, leituðum eftir því við hinn
landskunna vert Benna á Mánakaffi
að gerast kostgangarar hjá honum.
Það var auðsótt og við mættum gal-
vaskir til að líta á aðstæður og til að
ganga frá málinu. Vertinn Benni fór
með okkur um allt hús og sýndi okk-
ur herlegheitin og leist okkur vel á.
Og ekki minnkaði áhuginn þegar við
sáum matseðlana á borðunum; ham-
borgarar, grillaðir kjúklingar,
franskar og fleira góðgæti. Hvað gat
16 ára unglingur óskað sér frekar?
Þetta var ákveðið! Um leið og búið
var að handsala samkomulagið leit
Grétar ákveðið í augun á Benna og
sagði „Ég vil að þú vitir Benni að ég
er með heiftarlegt ofnæmi fyrir
salti.“ Með þetta kvaddi Benni og við
Stefán litum í forundran á Grétar og
spurðum einum rómi hvað þetta út-
spil hefði átt að þýða. „Sáuð þið ekki
saltkjötstunnurnar og saltfisksball-
ana inn á lagernum,“ svaraði Grétar.
Síðar kom á daginn að hann hafði
lesið rétt í aðstæður og metið stöð-
una rétt og bætt inn ákvæði í samn-
inginn samkvæmt því. Mikilvægur
kostur þá sem nú. Meðan við Stefán
borðuðum saltkjöt eða saltfisk í ann-
að hvert mál valdi Grétar sér góm-
sætan rétt af matseðlinum.
Grétar var greiðvikinn og hjálp-
samur eins og hann á kyn til, mátu-
lega sérvitur, vinfastur og velviljað-
ur. Hann var einn sinnar gerðar og
eykur það enn mikla eftirsjá og
söknuð.
Grétar er kært kvaddur og sárt
saknað.
Við Erla færum Dóru, Margréti
Maríu, Hildi Gyðu, Kristínu Birnu og
öðrum ástvinum okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Emil Emilsson.
Það er enginn ósnortinn sem naut
þeirrar gæfu að eiga Grétar Má að
vini. Hann er syrgður en lifir áfram í
hjörtum okkar sem fengum að kynn-
ast einstökum manni. Þá standa eftir
minningar um ótal góðar samveru-
stundir jafnt í meðbyr sem mótbyr.
Einn af mörgum mannkostum Grét-
ars Más var mikið örlæti og þá ekki
einungis í eiginlegum skilningi.
Hann gaf af sér með svo mörgum
hætti. Rausnin fólst ekki síst í því að
deila með okkur lífsgleðinni og lífs-
orkunni. Stundir með honum voru
ávallt skemmtilegar og skapandi.
Grétar Már lét sér annt um velferð
annarra og var mjög ráðagóður vin-
um sínum. Ráðin sjálf vörðuðu oftast
dagsins önn en eftir stendur að þau
byggðust á skynsemi, réttsýni og
óvanalegri tilfinningagreind. Ráð-
gjöfin endurspeglaði einnig viðleitni
til að forðast gagnslausan ágreining
og vilja til úrlausnar ef eitthvað fór
úrskeiðis. Grétar Már réð öðrum
heilt í samræmi við heiðarleg lífs-
gildi. Þau réðu einnig afstöðu hans til
sjúkdómsins og leit hans að bata.
Á örlagatímum hefði skipt miklu
fyrir land og þjóð og geta áfram reitt
sig á þessa sérstöku eiginleika Grét-
ars Más. Andlát hans var ótímabært
og hann átti margt eftir óunnið og
óreynt. Þrátt fyrir það hefur hann
sett okkur fyrirmynd í svo mörgu.
Við sem eftir lifum og látum okkur
annt um minningu hans getum best
staðið vörð um hana með því að hafa
áfram í heiðri þau gildi sem hann
taldi mikilvæg.
Dóra og dæturnar voru tilgangur-
inn í lífi Grétars Más. Við vottum
þeim, móður hans, systkinum og öðr-
um ættingjum okkar dýpstu samúð.
Sturla Sigurjónsson,
Hannes Heimisson,
Þórir Ibsen.
Ég kynntist Grétari fyrir utan
Kársnesskóla þegar við vorum tólf
ára. Hann stóð fyrir utan girðinguna
og þorði ekki inn á skólalóð. Hann
var nýr í hverfinu, þekkti engan og
vissi ekki hvernig hann ætti að haga
sér. Ég gekk til hans, kynnti mig og
spurði hvort hann væri að flytja í
hverfið. „Já,“ sagði hann. Hann var
að flytja í vesturbæinn, af Hlíðarveg-
inum á Þinghólsbrautina. Ég spurði
hvort hann vildi ekki koma með mér
heim. Við urðum óaðskiljanlegir.
Hann var heimagangur hjá mér og
ég hjá honum. Borðuðum við gjarna
á báðum stöðum, fyrst heima hjá
mér, svo heima hjá honum.
Með Grétari kynntist ég Gunna
dúu og urðum við allir þrír bestu vin-
ir. Við fórum í sjómann. Grétar var
bestur í hægri, ég í vinstri. Þeir
fengu sér Suzuki, Gunni græna
súkku, Grétar rauða. Gunni þeysti í
burtu. Súkka Grétars bilaði. Við fór-
um í sundfélagið. Inngönguskilyrðin
voru ströng. Við æfðum stíft, tvisvar
á dag, náðum prófinu og syntum þar
í kjölfar Gyðu. Þá fyrst hófst lífið.
Það var gaman. Við Grétar hlustuð-
um á Woman from Tokyo og Major
Tom og púuðum Tiparillo, tefldum
og stilltum saman strengina með því
að lesa hvor annars hugsanir. Okkur
varð betur ágengt en við hugðum því
löngu síðar, þegar við völdum okkur
maka, voru eiginkonur okkar jafn-
aldrar uppá dag, þó ekki tvíburar.
Við Grétar áttum vel saman. Báðir
vorum við miklir ömmudrengir.
Amma mín bjó heima og var vinsæl
meðal strákanna. Hann var ljósið
hennar Möggu. Þangað komum við
oft. Þar var gott að vera.
Það er sárt að horfa á eftir sínum
besta vini en stærst er sorgin hjá
Gyðu, Dóru og dætrum þeirra Grét-
ars og systkinum hans.
Okkar dýpstu samúðarkveðjur til
ykkar allra.
Megi Guð geyma góðan dreng og
veita ykkur styrk.
Jóhannes Hraunfjörð Karlsson
og Ólöf Pétursdóttir.
Það er sárt að sjá á eftir öflugum
einstaklingi og góðum vini svo langt
um aldur fram. Kallið kom og ekkert
fékk hindrað það sem við stöndum
nú andspænis. Hópurinn er stór sem
syrgir frábæran félaga og samstarfs-
mann. Sorgin er þó mest hjá eftirlif-
andi eiginkonu og dætrum sem ég
votta dýpstu samúð.
Ég hitti Grétar Má Sigurðsson í
fyrsta skipti í Brussel þegar alda-
mótin voru handan við hornið og
sendinefnd þingmanna fór í kynnis-
ferð til Evrópu. Mér er minnisstætt
hve viðmót Grétars var hlýtt og nær-
vera hans þægileg. Hann var á þess-
um tíma varafastafulltrúi hjá Fasta-
nefnd Íslands gagnvart
Evrópusambandinu og gjörþekkti
allar hliðar mála. Síðan gegndi hann
starfi aðstoðarframkvæmdastjóra
EFTA þar til hann var skipaður
sendiherra árið 2001 og gerðist skrif-
stofustjóri viðskiptaskrifstofu ráðu-
neytisins.
Síðan þetta átti sér stað hefur
mikið vatn runnið til sjávar og stórar
ákvarðanir verið teknar. Framundan
eru viðræður um aðild að umdeildu
samstarfi Evrópuþjóða. Augljóst er
að hlutverk Grétars hefði orðið stórt
í þeirri mikilvægu vinnu sem við
stöndum nú frammi fyrir. En þannig
verður það ekki. Hann hefur verið
kallaður á veg æðri máttarvalda.
Ég er þakklát Grétari fyrir það
einstaka samstarf sem við áttum í ut-
anríkisráðuneytinu. Alhliða þekking
hans á utanríkismálum og einstakir
mannkostir gerðu mér valið á honum
sem ráðuneytisstjóra auðvelt. Ein-
lægur áhugi hans á að tengja utan-
ríkisþjónustuna atvinnulífinu í rík-
ara mæli réð þar einnig miklu um.
Grétar gegndi starfi ráðuneytis-
stjóra með prýði þar til hann varð að
játa sig sigraðan af gestinum óboðna
sem heggur svo grimmdarlega og
spyr einskis. Það var ekki háttur
Grétars að gefast upp enda hafði
hann barist hetjulega og af bjartsýni
við illvígan sjúkdóm þar til yfir lauk.
Guð blessi minninguna um Grétar
Má Sigurðsson.
Valgerður Sverrisdóttir.
 Fleiri minningargreinar um Grét-
ar Már Sigurðsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.