Morgunblaðið - 26.08.2009, Blaðsíða 22

– meira fyrir áskrifendur
Fjármál
heimilanna og
einstaklinga
Fáðu þér áskrift á
mbl.is/askrift
Nú hefur aldrei sem fyrr þurft
að huga að fjármálum heimilanna og
einstaklinga, hvað er til ráða, hvað
á að gera og hvað hentar. Þessum
spurningum reynum við að varpa ljósi
á í þessu sérblaði.
Viðskiptablaðs Morgunblaðsins
sem tekur á þessu málefni
í veglegu sérblaði 10. september
næstkomandi
• Hvaða úrræði standa venjulegum heimilum til boða
til að rétta úr kútnum?
• Hvaða leiðir eru færar til að spara í útgjöldum
heimilisins án þess að draga úr lífsgæðum?
• Kunna Íslendingar að fara með peninga
eða kunna þeir ekki að varast gildrurnar?
• Hvaða úrræði eru í boði fyrir þá sem vilja geyma
spariféð sitt?
• Hvaða kostir og gallar eru við það
að lengja í lánum?
Þetta sérblað Viðskiptablaðs Morgunblaðsins er
líklegt til að vera mikið lesið utan síns venjulega
markhóps vegna efnis síns.
Nánari upplýsingar veitir
Sigríður Hvönn Karlsdóttir
569 1134 - 692 1010 - sigridurh@mbl.is
Auglýsendur!
Auglýsingapantarnir eru í síma 569 1134
eða sigridurh@mbl.is til 7. september.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 2009
ÞVÍ VERÐUR ekki
trúað, að „fé-
lagshyggjustjórnin“
ætli ekki að láta aldr-
aða og öryrkja fá sömu
launahækkun (hækkun
lífeyris) eins og laun-
þegar hafa fengið og fá
á þessu ári. ASÍ samdi
við SA um kaup-
hækkun láglaunafólks
á almennum vinnu-
markaði. BSRB samdi við ríkið um
svipaða hækkun á launum opinberra
starfsmanna. Laun hluta verkafólks
hækkuðu um 6750 kr. á mánuði 1.
júlí sl. og ákveðið var að þau hækk-
uðu um sömu upphæð 1. nóvember
nk. en svipuð hækkun á síðan að
koma til framkvæmda næsta ár. Alls
munu laun verkafólks því hækka um
í kringum 20 þús. kr. á mánuði í
þremur áföngum.
Um margra ára skeið hefur það
verið föst venja, að lífeyrisþegar
fengju sömu hækkun á lífeyri sínum
og næmi hækkun á lágmarkslaunum
á almennum markaði. Þannig var
þetta á tímabilinu 1995-2007 á með-
an Sjálfstæðisflokkurinn var í ríkis-
stjórn. Þar áður var það lögbundið,
að lífeyrir hækkaði í samræmi við
hækkun lágmarkslauna. Það hlýtur
því að verða eins nú, þegar tveir „fé-
lagshyggjuflokkar“ eru í fyrsta sinn
við völd í landinu og í hreinum
meirihluta. Þeir geta ekki gert verr
við lífeyrisþega en íhaldsstjórnir
hafa gert.
Leiðrétta verður fyrri
kjaraskerðingu
En það er ekki nóg að hækka líf-
eyri aldraðra og öryrkja í samræmi
við kauphækkun verkafólks. Það
verður einnig að leiðrétta kjör líf-
eyrisþega vegna kjaraskerðingar
þeirra um sl. áramót og 1. júlí sl.
Um áramótin fengu flestir lífeyr-
isþegar aðeins 9,6% hækkun líf-
eyris, þegar verðlagsuppbót átti að
vera tæp 20%. Þá kjaraskerðingu
verður að leiðrétta. Hinn 1. júlí sl.
var aftur höggið í sama knérunn. Þá
voru á ný kjör allra lífeyrisþega
annarra en þeirra lægst launuðu
skert. Aðeins þeir sem voru á „stríp-
uðum bótum“ sluppu.
Skerðing trygg-
ingabóta vegna at-
vinnutekna aldraðra
var stóraukin. Frí-
tekjumark vegna at-
vinnutekna aldraðra,
sem var komið í 100
þús. á mánuði var
lækkað í 40 þús. kr. á
mánuði. Ákveðið var
einnig að skerða
grunnlífeyri vegna
tekna úr lífeyrissjóði
en það hafði ekki verið
gert áður. Grunnlífeyrir hefur alltaf
verið heilagur. Engin ríkisstjórn
hefur snert hann. Það hefur verið
litið svo á, að þegar fólk væri búið að
greiða til almannatrygginga alla
sína starfsævi og væri komið á eft-
irlaun, ætti það a.m.k. rétt á grunn-
lífeyri. Frekari skerðingar voru
ákveðnar á bótum lífeyrisþega 1. júlí
sl. Það er krafa lífeyrisþega, að
kjaraskerðing þeirra 1. júlí verði
afturkölluð.
AGS
Hvers vegna valdi Jóhanna Sig-
urðardóttir forsætisráðherra Árna
Pál Árnason í stól félags- og trygg-
ingamálaráðherra, mann sem aldrei
hafði komið nálægt þeim mála-
flokki? Það vakti mikla undrun
margra. það er nóg af mönnum í
Samfylkingunni sem þekkja vel til
almannatrygginga og velferðarmála.
En þeir menn höfðu taugar til al-
mannatrygginganna og áttu ef til
vill ekki auðvelt með að setja hnífinn
á málaflokkinn og skera hann niður
við trog. Árni Páll Árnason hefði
sómt sér vel sem viðskiptaráðherra
eða iðnaðarráðherra eða jafnvel sem
ráðherra Evrópumála við að stýra
samningaviðræðum okkar við ESB
og inngöngu í sambandið. Hann er
vel heima í þeim málum. En hann
átti ekki að verða félags- og trygg-
ingamálaráðherra. Hvers vegna hef-
ur félags- og tryggingamálaráðu-
neytið gengið fram fyrir skjöldu og
skorið niður almannatryggingar,
lækkað lífeyri aldraðra og öryrkja á
miðju ári? Var ekki talað um að hlífa
velferðarkerfinu? Ætlaði ekki ríkis-
stjórnin að skapa hér norrænt vel-
ferðarþjóðfélag?
Ögmundur Jónasson ráðherra
sagði áður en hann varð ráðherra,
að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefði
oft krafist þess af ríkjum, t.d. í
S-Ameríku og Asíu, að framlög til
almannatrygginga og velferðarmála
væru skorin niður. Hann kvaðst þá
óttast, að eins mundi fara hér. Menn
trúðu þessu ekki þegar Ögmundur
sagði þetta, töldu þetta VG-áróður.
En hvað hefur gerst: Ríkisstjórnin
sagðist mundu hlífa almannatrygg-
ingum og velferðarkerfinu en það
fyrsta sem hún gerði var að skera
þennan þátt niður. Annaðhvort er
ríkisstjórninni ekki sjálfrátt eða þá
að hún tekur við fyrirmælum frá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum.
Það má draga úr bruðli
Af hverju er byrjað á að skera
niður laun aldraðra og öryrkja?
Spara má. Það má leggja ráðherra-
bílunum og láta ráðherrana keyra
sína eigin bíla eins og aðrir þegnar
þjóðfélagsins gera. Það er eðlilegt á
krepputímum. Það væri nóg að hafa
1-2 bíla hjá stjórnarráðinu, sem
grípa mætti til. Það á einnig að láta
ráðherrana greiða hótel og annan
kostnað af dagpeningum sínum en
ekki að senda ríkinu hótelreikn-
ingana. Þannig mætti áfram telja.
Meðan þjóðin er að vinna sig út úr
kreppunni þarf einnig að fækka
sendiráðum verulega. Það er nóg að
hafa eitt sendiráð á Norðurlöndum
um skeið. Mikið er unnt að skera
niður starfsemi ýmissa ríkisstofnana
annarra en almannatrygginga, þar
eð velferðarkerfið þarf að vera í
stakk búið til að sjá vel um fólkið í
landinu á meðan kreppa ríkir og erf-
itt er um vinnu.
Það hefnir sín margfalt, ef við
skerum niður velferðarkerfið á
þessum tímum. Sjúkdómar og
örorka munu þá stóraukast.
Lífeyrisþegar eiga að fá sömu
launahækkun og verkafólk
Eftir Björgvin
Guðmundsson » Af hverju er byrjað á
að skera niður laun
aldraðra og öryrkja?
Það má leggja ráðherra-
bílunum og láta ráð-
herrana keyra sína eigin
bíla …
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
ÞAÐ OLLI mér
nokkrum vonbrigðum
í Kastljósviðtali við
nýjan seðlabanka-
stjóra, að hann skyldi
ekki viðurkenna mis-
tök í vaxtaákvörð-
unum bankans und-
anfarin ár og jafnvel
styðja nýlegar
ákvarðanir. Þar við-
hafði hann sömu
ástæður og bankinn hefur fært
fram, þ.e. að ekki megi taka
áhættu vegna gengis krónunnar
og núverandi verðbólgu. Sú skoð-
un yfirgnæfir að núna hafi stýri-
vextir engin áhrif á gengi krón-
unnar, þótt svo hafi verið fyrir
tveim árum. Að Már skuli taka
undir þá framsetningu Seðlabank-
ans að verðbólga síðustu tólf mán-
aða eigi að hafa einhver áhrif á
vaxtaákvarðanir, er hryggilegt.
Eins og ástandið hefur verið er
augljóst að búast má við lítilli
hækkun, jafnvel lækkun, verðlags
(orð sem oft er betra að nota en
„verðbólga“) á næstu 12 mánuðum
og það er það sem máli skiptir en
ekki verðhækkanir á liðnu ári,
þegar um vaxtaákvarðanir er um
að ræða. Blekkingar Seðlabankans
með verðbólgusjónarmiðunum eru
ámælisverðar, auk
þess sem verðbólgu-
spár bankans hafa
löngum verið hreinn
kjánaskapur. Þótt for-
ráðamenn Seðlabank-
ans geti treyst van-
þekkingu fjölmiðlanna
á verðbólgu og vaxta-
málum, þá er það síð-
ur en svo einhver af-
sökun.
Nú var vissulega
margt skynsamlegt í
því sem Már sagði.
Eins og t.d. að Seðlabankinn hefði
átt að safna gjaldeyri 2006, en
með því hefði verið hægt að vega
upp á móti slæmum áhrifum vaxt-
anna á gengið. Það breytir því
ekki að vaxtaákvarðanir Seðla-
bankans frá 2005 beinlínis orsök-
uðu aukna eftirspurn bæði í
neyslu og fjárfestingu, vegna auk-
innar innspýtingar erlendra pen-
inga (sem eru jú ekki verri en
krónan sem vöxtunum var ætlað
að draga máttinn úr) og þarafleið-
andi verðbólgutilefni, enda þótt
það hafi dregist til 2008 að gengið
félli og verðbólgan færi af stað. Þá
verðbólguskriðu hefðum við þolað,
ef ekki hefði bæst við að nú vildu
hinir erlendu peningar hraða sér
aftur úr landi. Þetta ástand, með
„jöklabréfin“ svokölluðu, er eða
var stóra vandamálið. Seðla-
bankamenn hljóta að hafa vitað að
slíkt vandamál hlyti að koma upp.
Það þýðir ekki að benda á að nú
sé loks kominn tími faglegs seðla-
bankastjóra og láta eins og það
hljóti að vera betra en seta stjórn-
málamanns í slíkum stól. Eins og
Már benti á, þá er mjög mikilvægt
að samræmi sé í ákvörðunum ríkis
og Seðlabanka og þar skorti nokk-
uð á undanfarið. Stjórnmálamað-
urinn á að gera sér grein fyrir að
hann getur ekki haft vit á öllum
ákvörðunum sem honum ber að
taka. Hann verður að afla sér álits
og það hjá fleirum en einum. Því
getur hagfræðingur í stól seðla-
bankasjóra verið hættulegri en
stjórnmálamaður, þ.e. ef hann
gerir sér ekki grein fyrir skorti
sínum á skilningi. Þekking kemur
ekki í veg fyrir skort á skilningi.
Eftir Halldór I.
Elíasson
» Því getur hagfræð-
ingur í stól Seðla-
bankastjóra verið
hættulegri en stjórn-
málamaður, þ.e. ef hann
gerir sér ekki grein fyr-
ir skorti sínum á skiln-
ingi.
Halldór I. Elíasson
Höfundur er stærðfræðingur.
Seðlabankinn