Saga - 1990, Blaðsíða 193

RITFREGNIR
191
Allt er þetta rangt, Hansamenn voru ekki við Lófót á 12. öld en hins vegar
sóttu Vestfalir, Pjóðverjar frá Rínarhéruðum, skreið til Björgvinjar. Það var
ekki farið að sigla fyrir Jótlandsskaga fyrr en um 1250 og upp úr því fóru
Þjóðverjar eða Hansamenn frá Eystrasaltslöndum að sigla til Björgvinjar. Þá
segir:
Hins vegar dvínaði kornrækt mjög í Noregi og innlent korn dugði
ekki lengur til að fæða aukinn fólksfjölda í landinu. í stað skreiðar
fluttu Hansamenn Norðmönnum einkum korn í brauð, grauta, og
öl. . .
Árið 1967 sýndi Kire Lunden fram á það að Þjóðverjar fluttu ekki meira korn
til Noregs frá Eystrasaltssvæðinu að jafnaði á shl. 14. aldar en sem nægði til
að brauðfæða 4.000-7.000 manns. Hér er farið eftir tollskýrslum í Lýbíku og
verður að geta að verslun Þjóðverja er talin hafa verið í miklum blóma á
umræddum tíma.
Arnved Nedkvitne fór vandlega í gegnum enskar tollskýrslur frá upphafi 14.
aldar og komst að því að megnið af norskri skreið sem flutt var úr landi muni
hafa farið til Englands og var flutt þangað af Þjóðverjum, Englendingum og
Norðmönnum. Þjóðverjar fluttu ma. korn frá Eystrasaltslöndum til Noregs,
skreið þaðan til Englands og síðan klæði og fleira frá Englandi til Eystrasalts-
landa. Norðmenn fluttu sjálfir korn frá Englandi en þeir gáfust upp á þessum
siglingum upp úrl320. Ég vil ekki rekja þetta lengra en nefni aðeins að Björn
Þorsteinsson kynntist Nedkvitne og rannsóknum hans en hefur ekki gefið
sér tíma til að endurskoða skrif sín. Hefði þurft að endursemja skrif Björns
algjörlega um Hansasambandið og Norðmenn en það hefði auðvitað verið
bæði erfitt og vanþakklátt.24
Fullyrt er að kornflutningar Hansamanna og skreiðarkaup hafi valdið að
Norðmenn gátu farið að flytja korn til íslands til að kaupa fyrir það skreið og
þetta hafi valdið byltingu í verslun íslendinga „og allnokkrum umskiptum í
atvinnuháttum" (bls. 174). Það er þá væntanlega átt við hina fáu auðmenn
sem talið er að miðað hafi útgerð sína við útflutning. Hins vegar er auðséð að
fiskveiðar voru orðnar umfangsmiklar á íslandi áður en útflutningur skreiðar
hófst að marki og hann er því varla skýring á auknum fiskveiðum (bls. 173).
Ein helsta heimild um mikilvægi skreiðarútflutnings er margfræg skreiðar-
verðstafla Þorkels Jóhannessonar en hún er mjög varasöm (bls. 174). En þótt
hún væri rétt í aðalatriðum, er ekki þar með sagt að útflutningur hafi valdið
mestu um hækkað verð á skreið. Athugandi er hvort innlend eftirspurn hafi
ekki valdið meiru um.
24 Vitnað er til úreltra rita eftir Porkel Jóhannesson og Andreas Holmsen um Norð-
menn og Hansasambandið. Nýjustu rannsóknar- og yfirlitsrit um efnið, mér
kunn, eru: Arnved Nedkvitne, Utenrikshandelen fra det Vestafjelske Norge 1100-1600
(1983). Þetta fjölrit er til á Háskólabókasafni. Knut Helle, Bergen bys historieI (1982).
Loks er að nefna mjög aðgengilegt yfirlit í ritinu Kjapstad og rikssentrum. (Onsdags-
kvelder i Bryggens Museum II, 1986).