Saga - 1990, Blaðsíða 201

RITFREGNIR
199
að ekki sé laust við að hafið bleikni og bláni á stundum. Par fer saman þaul-
hugsuð notkun lita hvað merkingu varðar og samræmi í litatónum.
Mikilvægari en áferð og samræmi er þó krafan um að kortin séu rétt, skýr
og læsileg og gefi ekki ranghugmyndir. Að ganga úr skugga um að öll kortin
séu rétt krefst meiri lærdóms og tíma en hægt er að ætlast til af einum rit-
dómara. Við yfirborðslega könnun virðist allt vera í sómanum, en hér skal þó
bent á dæmi um nokkur vafasöm kort og nokkrar augljósar villur. Á bls. 18-
19 er forvitnileg kortaröð sem sýnir myndun íslands en varla hafa útlínur
Austfjarða og Vestfjarða verið nákvæmlega eins fyrir tíu milljónum ára og
þær eru nú! Hefði ekki verið eðlilegra að gefa það til kynna með einhverju
móti? Á sömu opnu er kortaröð sem sýnir hvernig Norður-Atlantshafið hef-
ur myndast við gliðnun en breytt er um lit á meginlands- og úthafsskorpunni
á milli blaðsíðna og verður ekki séð að litabreytingin hafi merkingu; hún er
ekki einu sinni til bóta hvað læsileika snertir og þar að auki er misræmi milli
litanotkunarinnar í letrinu á bls. 19. Kortið Landnám í Norðlendingafjórð-
ungi (bls. 42-3) nær yfir rúmlega hálfa opnu en það hefur tekist svo bagalega
til að litirnir hafa ruglast á milli síðna og skýringarnar eiga við bls. 43 en ekki
42. Eitthvað virðist málum blandið með skýringar á kortinu Veldi Ásbirninga
á fyrri hluta 13. aldar (bls. 87). Að lokum vil ég benda á að heldur glannalega
er farið með heimildir á kortinu íbúar á ferkílómetra gróins lands árið 1703
(bls. 185). Þar eru annars vegar notaðar heimildir frá 1703 (manntalið) og
hins vegar um gróður frá síðari hluta þessarar aldar (Tölfræðihandbókin).
Hygg ég að seint verði gengið úr skugga um útbreiðslu gróðurlendis á önd-
verðri 18. öld.
Hvað skýrleika og læsileika snertir eru kortin yfirleitt í góðu lagi en hér og
þar er reynt að koma helst til miklum upplýsingum fyrir miðað við mæli-
kvarða, t.d. á kortunum fjórum á bls. 107 um Sögusvið og sögutíma íslend-
ingasagna. Á sumum kortanna er allmikill texti, t.d. á bls. 151 og 153, og
reynir þá bæði á sjón og þolinmæði lesandans. Letur er yfirleitt smátt en það
kemur ekki verulega að sök nema á kortum með miklum texta og á sumum
kortanna er það illlæsilegt af því að notaðir eru dökkir litir í grunninn (bls.
19, 45) eða að notaður er of ljós litur á letri á lituðum grunni. Þetta á sérstak-
lega við um sjó og vötn þar sem blátt letur er notað á bláum grunni og prent-
ast ekki einu sinni alltaf vel (bls. 39, 155).
Það er ekki auðhlaupaverk að skrifa stutt og greinargott yfirlit um mikið og
naargbrotið efni en höfundarnir hafa sloppið sæmilega frá því. Það er ekki
mikið flug yfir textanum en hann er yfirleitt lipur og læsilegur og batnar eftir
því sem á líður. Erfiðast hefur gengíð með erlenda efnið. Þar er framsetning-
ln á stundum svo ágripskennd að hún verður merkingarlítil eða merkingar-
laus eins og þessi undarlega klausa á bls.27 þegar fjallað er um hið svokallaða
--mnra landnám" í Austur-Noregi: „Kjarnafjölskyldan var að koma í staðinn
fyrir stórfjölskylduna. Jafnframt losnaði um ættarböndin. Samfélagið auðg-
aðist, járnnotkun jókst og byggðin færðist hærra upp í hlíðarnar austan-
fjalls." Um Noreg á 14. öld segir á bls. 111. „Stórveldi sem byggði á frum-
stæðri tækni járnaldarbænda í verslun og hernaði gat ekki átt sér langa líf-