Morgunblaðið - 12.12.2009, Qupperneq 40

40 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 2009
ÞAÐ ER ekki hægt
að sitja þegjandi undir
þeirri heimskulegu og
náttúrufjandsamlegu
ákvörðun Svandísar
umhverfisráðherra að
svipta sveitarfélögin
fjárstuðningi vegna
refaveiða.
Í átta til níu aldir
hafa forfeður okkar
reynt að halda refav-
arginum í skefjum. Á seinni hluta síð-
ustu aldar fór þó að brydda á und-
anhaldi og asnastrik löggjafarvaldsins
færðust í aukana. Dregið var úr fjár-
stuðningi ríkisins við refaveiðar,
grenjavinnslu var hætt á miðhálend-
inu, veiðistjórar urðu að hafa líffræði-
menntun en hætt var að leggja
áherslu á að þeir væru reyndir veiði-
menn og hæfir uppfræðarar á því
sviði. Refir í þjóðgörðum og frið-
löndum urðu síðan að heilögum kúm,
með geigvænlegum afleiðingum fyrir
nærliggjandi svæði.
Veruleikafirring
Ég tek fram að ég hef verið mikill
aðdáandi umhverfisráðherra sem
efnilegs stjórnmálamanns og jafnvel
framtíðarleiðtoga í okkar flokki. Því
eru þau vinnubrögð og sú fáfræði sem
í þessari ákvörðun felst mér mikil von-
brigði. Ekki var leitað til Jóns land-
búnaðarráðh., Ásmundar á Lamb-
eyrum, Steingríms eða Atla
Gíslasonar, formanns landbún-
aðarnefndar Alþingis, eða stjórna
þeirra hagsmunasamtaka sem hér
eiga hlut að og hefðu auðveldlega
forðað umhverfisráðherra frá þessum
slysförum. Svandísi er trúað fyrir að
vernda náttúru landsins, svo sem
fuglalíf, en er gert að spara og heggur
þá þar sem síst skyldi.
Nú veit ég vel að fjöldi þétt-
býlisfólks er svo veruleikafirrtur að
líta á refinn sem lítið, meinlaust og
huggulegt dýr sem vondir menn of-
sækja að ósekju. En við sem höfum
fundið greni, tilsýndar gráleit af göml-
um beinum og ganglimum nýdrepinna
lamba, erum annarrar skoðunar. Það
er ekkert huggulegt við
ref sem draslar blóð-
ugum lambsparti heim á
greni sitt eða lifandi
kind sem snoppan er
brudd af upp að augum.
Ég hef talið á annan tug
þrastarunga út úr gininu
á ref, skotnum við greni
og séð umtalsverðu kríu-
varpi gereytt á þrem til
fjórum nóttum. Engin
æður á fastalandinu get-
ur núorðið klakið út ung-
um nema byssumaður standi vakt all-
an sólarhringinn.
Skaðleg skilaboð
Sú fjárhæð sem Svandís vill
„spara“ er þó ekki aðalatriði þessa
máls heldur þau skilaboð sem hún
sendir sveitarfélögunum með þessum
gjörningi. Umhverfisráðuneytið telur
ekki lengur mikilvægt að halda refa-
stofninum niðri, segja sveitarstjórn-
armenn. Við skulum spara þarna líka.
Nú þegar hafa Súðavíkurhreppur og
Borgarbyggð dregið uppgjafarfána
að húni og mitt sveitarfélag, Stranda-
byggð, hefur ekki efni á að borga okk-
ur, ráðnum skyttum, nema fyrir tíu
vetrarveidd skott. Og víst er að okk-
ur, nokkrum hundruðum refabana,
finnst nú sem við skjögrum um með
rýting Svandísar á kafi í bakinu.
En eins og þessi harmsaga um af-
glöp umhverfisráðherra væri nú ekki
nóg kemur prófessor Páll Her-
steinsson í Morgunblaðinu 24. nóv-
ember og telur að refastofninn hafi tí-
faldast á síðustu þrjátíu árum, semsé,
undir veiðistjórnarhandarjaðri hans
sjálfs, síðan Ásbjarnar Dagbjarts-
sonar, og loks Áka Ármanns Jóns-
sonar. Hvað þessir höfðingjar voru að
taka kaup fyrir á sínum starfsferli
sem veiðistjórar væri fróðlegt að vita.
Og prófessor Páll, óumdeildur æðsti-
prestur refavina, heldur því fram að
þessir níu þúsund refir sem hafa bæst
við stofninn hafi engin áhrif á fuglalíf,
sama þótt þeir lifi að stærstum hluta á
fuglum, eggjum þeirra og ungum. Nú
er það svo að engar teljandi rann-
sóknir liggja fyrir á mófuglastofnum
svo mér sé kunnugt en hér vestra eru
áhrif hins ríkisvædda Hornstranda-
refs alveg skelfileg.
Eftir því sem nær dregur dauða
lambinu leggst þögnin yfir. Refurinn
hefur lagt undir sig víðáttumiklar
spildur í fuglabjörgunum og sól-
skríkjur og steindeplar sem verpa þar
sem tófa kemst yfirleitt ekki að eru
hætt að láta í sér heyra. Hér á Vest-
fjörðum er uppsveifla á rjúpu varla
merkjanleg því þær sem sleppa frá ár-
vissum skotliðum umhverfisráðh. sjá
tófurnar að norðan um að uppræta
fyrir vorið. Umhverfisráðh. verður því
að banna rjúpnaveiðar hér á Vest-
fjörðum nokkur næstu haust og láta
um leið ráðast gegn Hornstrand-
arefnum.
Sparnaðarráð
Ég hef fullan skilning á að Svandís
þurfi að spara. En umhverfisráðu-
neytið hefur á örfáum árum bólgnað
út og margfaldast að starfs-
mannafjölda, líkt og gorkúlur á
mykjuhaug í vorhlýindum. Sem sauð-
fjárbóndi veit ég að það er alltaf mis-
jafn sauður í mörgu fé. Ein slík upp-
sögn þar gæfi meiri raunsparnað en
niðurfelling refastyrks.
Sjálf hefur Svandís 4,5 millj. til eig-
in ráðstöfunar, Mega þær ekki fjúka?
Hvað með 228,1 millj. til ýmissa verk-
efna, svo sem að leggja Jökulfirði
sunnanverða, Snæfjallaströnd og
Kaldalón undir refinn, eins og nú er
stefnt að á bak við okkur heimafólk og
hagsmunaaðila. Og væri stórtjón fólg-
ið í því að nýstofnaður Vatnajök-
ulsþjóðgarður fengi ekki alveg allar
þær 323,8 millj. sem honum er ætlað á
næsta ári?
Að lokum, Svandís, er hér ein
spurning sem mér og mörgum öðrum
náttúruunnendum þætti nokkurs um
vert að fá svar við: Tókst þú ein þá
ákvörðun sem er tilefni þessarar
greinar eða leitaðirðu til ráðgjafa, og
þá hverra? Á Nýja-Íslandi á allt að
vera uppi á borðinu, það hefur þú sjálf
sagt og nú er að standa við stóru orð-
in.
Vargavænn um-
hverfisráðherra
Eftir Indriða
Aðalsteinsson
Indriði Aðalsteinsson
» Það er ekkert
huggulegt við ref
sem draslar blóðugum
lambsparti heim á greni
sitt eða lifandi kind sem
snoppan er brudd af upp
að augum.
Höfundur er bóndi á Skjaldfönn
v/Djúp og náttúruverndarmaður.
SVO VIRÐIST sem
stór hópur fólks trúi
því, að fleiri álver séu
forsenda atvinnu-
uppbyggingar og
bættra lífskjara á Ís-
landi, jafnvel helsta
leiðin út úr kreppust-
andi því sem nú ríkir.
Áliðnaður og stóriðja
eru orðin að eins kon-
ar trúarbrögðum í
hugum þessa fólks.
Þegar svo er komið, að menn sjá
fá önnur úrræði en leita á náðir
erlendra auðhringja með uppbygg-
ingu atvinnulífs á Íslandi, þunga-
iðnaðar að sovéskri fyrirmynd, þá
er eitthvað bogið við hlutina. Þá
ber það vott um vantrú á innlendri
atvinnuuppbyggingu. Þá er þetta
orðin eins konar ál-nauðhyggja,
sem ég vil nefna svo. Nauðhyggja
þessi birtist sem annað hvort stór-
iðja eða ekki neitt, annað hvort
fleiri álver og hagvöxtur eða kyrr-
staða og hnignun. Annað hvort efl-
ing byggðar með stóriðju eða upp-
gjöf og byggðaflótti. En málið er
ekki svona einfalt. Stóriðja skapar
tiltölulega fá störf miðað við til-
kostnað, hvert starf er dýrt og
arðsemi hennar lítil, jafnvel þótt
hún fái raforku á spottprís, miðað
við það sem hinn almenni neytandi
í landinu þarf að greiða. Hún skil-
ar ekki nægjanlegri arðsemi.
Leiða má sterk rök að því, að
stóriðjan og umræða um hana hafi
beinlínis dregið mátt úr annarri
atvinnuuppbyggingu á lands-
byggðinni síðustu árin. Menn hafa
haldið að sér höndum og beðið eft-
ir stóra vinningnum. Verstur er þó
umhverfisþáttur stóriðjunnar. Ál-
iðnaður krefst mikillar orkunotk-
unar, stórvirkjana og eyðilegg-
ingar óspilltrar náttúru, eins og
dæmið er deginum ljósara af
Kárahnjúkaævintýrinu. Áliðnaði
fylgir mikil mengun, sem stóriðju-
fyrirtækin reyna að gera sem allra
minnst úr. Ál framleitt hér á landi
með „hreinni“ endurnýjanlegri
vatnsorku, eins og stundum heyr-
ist sagt, er því í besta falli blekk-
ing, til þess er fórnarkostnaður
virkjananna of mikill. En ál-
nauðhyggjan hefur áfram sem
aldrei fyrr. Annað hvort álver eða
auðn. Álver í Helguvík, stækkun í
Straumsvík, álver á Bakka. Þessi
söngur er kyrjaður áfram, þótt
menn sjái nú, hver áhrifin hafa
orðið á Austurlandi, þar sem
fólksfjölgun hefur engan veginn
orðið í samræmi við væntingar og
íbúðir standa auðar og óseldar í
hundraðatali, sem Íbúðalánasjóður
situr nú uppi með. Það er búið að
spila þessa álplötu of lengi, hún er
útspiluð og mál að linni.
Sem betur fer eigum við Íslend-
ingar fjölmargra kosta völ með at-
vinnuuppbyggingu á innlendum
grunni til að halda uppi góðum
lífskjörum. Við búum í góðu og
gjöfulu landi ríku af margs kyns
auði, ef við kunnum með að fara. Í
stað þungaiðnaðar, sem spillir
landinu, ættum við að beina sjón-
um okkar að meiri og
fjölbreyttari úrvinnslu
þeirra afurða, sem
grunnatvinnuvegir
þjóðarinnar, sjávar-
útvegur og landbún-
aður, leggja til, auk
þess að leggja áherslu
á menntun og margs
konar nýsköpun í
smærri iðnaði og há-
tæknifyrirtækjum,
sem nú þegar skapa
miklar útflutnings-
tekjur. Í ferðaþjón-
ustunni eigum við gríðarlega
möguleika, en hún gefur nú í aðra
hönd meiri tekjur en áliðnaðurinn.
En umfram allt ætti það kreppu-
ástand, sem nú blasir við á Ís-
landi, að mestu fyrir okkar eigin
tilverknað að minna okkur á, að
hollur er heimafenginn baggi, að
byggja sem mest á því, sem landið
sjálft gefur í aðra hönd með sínum
einstaka náttúruauði. Það hefur
ætíð reynst þjóðinni farsælast á
liðnum hörmungaöldum að treysta
á Guð sinn og land sitt, svo mun
ævinlega verða, í stað þess að elta
mýrarljós tildurs og græðgi út um
heim, sem við sjáum nú hvaða
ófarnað hefur leitt yfir land okkar.
Erfiður tími fer á hönd, það er
gjaldið, sem við verðum að greiða
fyrir græðgina og allt ruglið á
liðnum árum. En við munum kom-
ast í gegnum það, ef okkur skortir
ekki manndóm, og höfum öll skil-
yrði til að lifa hér eftir sem hingað
til góðu lífi sem þjóð hér í okkar
fagra landi úti í miðju Atlantshafi.
Við þurfum að losna úr fari ál-
nauðhyggjunnar, horfa til fram-
tíðar og til þess sem máli skiptir.
Í því sambandi vil ég benda á at-
hyglisverða grein eftir ungan
framhaldsskólanema, Ólaf Heiðar
Helgason, sem birtist í Mbl. 11.
okt. Ég hvet fólk til að lesa hana.
Þar heyrist rödd unga fólksins,
sem e.t.v. gerir sér betri grein
fyrir alvöru málsins og hefur
gleggri framtíðarsýn en margir af
kynslóð okkar eldri, sem hættir
um of til að horfa aðeins til næsta
dags og láta skammtímasjónarmið
ráða för. Í grein sinni spyr Ólafur
Heiðar: „Hvort viljum við þunga-
iðnað – mengun, einhæfni í út-
flutningsgreinum okkar og stöðn-
un til lengri tíma – eða
fjölbreytilegan hátækniiðnað?
Hvort þeirra er grundvöllur að
betri framtíðarsýn fyrir okkur öll?
Eða er það ekki framtíðarsýnin
sem skiptir máli?“ (Tilv. lýkur).
Getum við ekki öll verið sammála
um að svara þeirri spurningu ját-
andi?
Ál-nauðhyggjan
Eftir Ólaf Þ.
Hallgrímsson
»Nauðhyggja
þessi birtist sem
annað hvort stóriðja
eða ekki neitt, annað
hvort fleiri álver og
hagvöxtur eða kyrr-
staða og hnignun
Ólafur Þ.
Hallgrímsson
Höfundur er pastor emeritus.
MORGUNBLAÐIÐ birtir
alla útgáfudaga aðsendar um-
ræðugreinar frá lesendum.
Blaðið áskilur sér rétt til að
hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða
hvort grein birtist í umræðunni,
í bréfum til blaðsins eða á vefn-
um mbl.is.
Blaðið birtir ekki greinar,
sem eru skrifaðar fyrst og
fremst til að kynna starfsemi
einstakra stofnana, fyrirtækja
eða samtaka eða til að kynna
viðburði, svo sem fundi og ráð-
stefnur.
Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru
vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Formið
er undir liðnum „Senda inn
efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is.
Einnig er hægt að slá inn
slóðina www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við
greinum sem sendar eru í
tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið
er notað þarf notandinn að
nýskrá sig inn í kerfið, en
næst þegar kerfið er notað er
nóg að slá inn netfang og lyk-
ilorð og er þá notandasvæðið
virkt.
Móttaka aðsendra greina
Reykjavík
Sími 588 9090 • Síðumúla 21 • 108 Reykjavík
www.eignamidlun.is
Sverrir Kristinsson, lögg. fasteignasali
Höfuðstöðvar MP Banka eru til sölu
Allar nánari upplýsinga gefa
Magnús Geir Pálsson eða
Sverrir Kristinsson hjá
Eignamiðlun í síma 588-
9090. MP Banki veitir ekki
upplýsingar um eignina.
Vorum að fá í einkasölu Höfuðstöðvar MP Banka í Skipholti 50d.
Húsnæðið er samtals 675,5 fm og er einkar vel innréttað og skiptist þannig:
2. hæð sem er 476,5 fm skiptist í móttöku, 11 skrifstofur og fundarherbergi sem hægt er að fjölga um a.m.k 4,
eldhús, kaffistofu, 4 snyrtingar og geymslur.
1. hæð sem er 108,1 fm skiptist í stóran opinn sal, snyrtingu og geymslu. Möguleiki er á að nýta þetta rými sem
verslun, sýningarsal, gallerý eða þ.h.
3. hæð sem er 90,9 fm skiptist í móttöku, eldhúskrók, 3 skrifstofur og geymslu.
Lyfta. Góð bílastæði og gott aðgengi er að húsinu. Verð 149,0 m.