Morgunblaðið - 30.12.2009, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 2009
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Skipaðirhafa veriðnýir full-
trúar í stjórn
Íslandsbanka.
Komið hefur
fram að meðal nýskip-
aðra séu þeir Jón Sig-
urðsson, fyrrverandi for-
maður Fjármálaeftir-
litsins, og Árni Tómas-
son, formaður skila-
nefndar Glitnis. Stein-
grímur J. Sigfússon lýsir
yfir undrun sinni á þess-
um skipunum. Hann seg-
ir jafnframt að eigendur
Glitnis verði að útskýra
af hverju þeir velji Jón
Sigurðsson í þetta starf.
Þessi flækja ætti reyndar
gott erindi í einhverja af
áramótakrossgátunum,
en hún yrði þó aðeins
ætluð fyrir innvígða og
sérstaka snillinga og
sennilega bönnuð fyrir
börn.
En ákveðnar vísbend-
ingar eru þó til. Þannig
var það Jón Sigurðsson
sem setti Árna Tómasson
af stað í skilanefndina og
skilanefndin heyrði þá
undir Fjármálaeftirlitið,
en hætti því svo einhvern
tímann og fór að heyra
undir „eigendur“ Glitnis,
það er að segja kröfuhafa
í gamla Glitni, sem þó er
tekið reglulega fram að
menn viti ekki hverjir
eru. Skilanefndirnar
starfi í einhverju óljósu
sambandi við þessa
óþekktu eigendur og taki
ákvörðun fyrir þeirra
hönd um fjölmarga hluti,
án þess að skilanefnd-
irnar beri þó ábyrgð á
þeim ákvörðunum. Það
geri auðvitað eigend-
urnir, sem hafa þann
ókost að menn vita ekki
hverjir þeir eru og hvort
ákvarðanir skilanefnd-
arinnar eru raunverulega
bornar undir þá. En
þrotabú gamla bankans
fer einnig án lagaheim-
ildar með eignarhald í
nýja bankanum eins og
Margeir Pétursson hefur
bent á og þar kemur
skilanefndin einnig við
sögu og svo eiga eig-
endur krafn-
anna í búið auð-
vitað síðasta
orðið, en eins
og tekið hefur
verið fram vita
menn ekki hverjir það
eru. Fjármálaráðherrann
bendir í viðtölum við Rík-
isútvarpið á að réttast sé
að það og almenningur
spyrji eigendur Íslands-
banka af hverju þeir Jón
og Árni hafi verið skip-
aðir í stjórn. Þess varð
ekki vart að fréttastofa
RÚV spyrði ráðherrann
um leiðbeiningar um
hvernig hægt væri að ná
í þá. Huldumenn og álfar
eru þó hugsanlega frem-
ur viðlátnir á þessum
tíma en endranær. Get-
gátur hafa verið uppi um
að þessir eigendur sem
Steingrímur J. Sigfússon
hefur fengið eignarhald á
bankanum séu aðallega
vogunarsjóðir og „hræ-
gammar“ eins og þeir
hafa verið nefndir. Nöfn
eða símanúmer viðkom-
andi liggja þó hvergi fyr-
ir. Það væri mjög ósann-
gjarnt að halda því fram í
alvöru að þessi nýja skip-
an bankamála á Íslandi
væri eitthvað minni
glæsigerningur af hálfu
ríkisstjórnarinnar en
hinn „glæsilegi“ Icesave-
samningur sem fjár-
málaráðherrann hreykti
sér af á sínum tíma.
En meðan RÚV reynir
að finna út með eða án
hjálpar Steingríms Sig-
fússonar hverjir stóðu
fyrir skipunum þeirra
Árna Tómassonar og
Jóns Sigurðssonar mætti
kannski reyna að spyrja
þá sjálfa. Þeir eru að
minnsta kosti ekki enn
orðnir ósýnilegir eins og
svokallaðir eigendur Ís-
landsbanka. Og ein-
hverjir hljóta að hafa tal-
að við þá, og einhverjir
hljóta að hafa skrifað
undir skipunarbréfin.
Nema það hafi verið gert
með ósýnilega blekinu
sem ósýnilegu eigend-
urnir nota við svona há-
tíðleg tækifæri.
Fjármálaráðherra
leggur til að óþekkti
bankaeigandinn sé
krafinn svara. }
Erfiðasta áramóta-
krossgátan
B
ráðum er árið 2009 að baki og vilja
þá margir meina að fyrsti áratug-
ur nýs árþúsunds sé liðinn. Minn-
ug hinna miklu rifrilda sem urðu í
árslok 1999 og enduðu með því að
flestir sættust á að aldamótin væru sannarlega
ekki fyrr en í lok ársins 2000, þegar 2000 árum
væri endanlega lokið, þá á ég erfitt með að
koma því heim og saman að áratugurinn sé
fylltur nú 9 árum síðar. En gott og vel, þetta er
smávægilegt skilgreiningaratriði sem fær að
víkja fyrir þörfinni sem við höfum núna á því að
gera sjálf okkur upp og skilgreina tímabil sem
óhjákvæmilega er lokið með hvelli, óháð öllum
dagatölum. Árið 2000 var spenna í loftinu.
Þetta voru einhvern veginn stærri tímamót en
áður. Nýtt árþúsund var hafið og framtíðin var
mætt á staðinn. 20. öldin hefur stundum verið
kölluð öld öfganna en ef marka má fyrstu ár þeirrar 21. er
öfgunum hvergi nærri lokið.
Ég man eftir að hafa stundum hugsað með mér í ein-
hverjum hégóma þegar ég var barn að það hefði verið
skemmtilegra að vera uppi á öðrum tímum þegar stóru at-
burðirnir í sögunni voru að gerast; umbyltingar, nýir
straumar og dramatískir atburðir. Mig langaði til að fá líka
að upplifa atburði sem greyptust svo inn í vitund fólks að
það myndi alla ævi hvar það var statt þegar það frétti af
þeim, en grunaði auðvitað ekki um hvað ég var í raun að
biðja. 21. öldin var varla hafin þegar einn af dramatískustu
atburðum mannkynssögunnar hingað til átti sér stað:
árásin á Bandaríkin 11. september. Aldrei
mun ég gleyma því þegar ég sá fólk stökkva út
úr brennandi háhýsi í beinni útsendingu, en ég
vildi gjarnan að það hefði aldrei gerst.
Einhvern tíma heyrði ég að spurning 21.
aldarinnar væri „Hvar ertu?“ Þar til fyrir
stuttu var aldrei nokkurn tíma ástæða til að
spyrja þessarar spurningar nema í feluleik.
Með komu farsímanna og netsins er hinsvegar
hægt að spjalla á rauntíma yfir heimshöfin án
þess að hafa hugmynd um hvar viðmælandinn
er staddur. „Hvar ertu?“ spyr umhyggjusöm
móðir á Íslandi. „Ég er hérna við landamæri
Laos og Búrma,“ svarar frumburðurinn um
hæl. Heimurinn hefur minnkað enn meira
þennan áratug og upplýsingasamfélagið hefur
blómstrað með hjálp tækninnar. „Penninn“ er
orðinn rafrænt vopn í höndum mun fleiri og
fjölmiðlun orðin fjölmennari en nokkru sinni. Á hinn bóg-
inn hefur eftirlitssamfélagið tvíeflst með hjálp þessarar
sömu tækni og vegið hefur verið að persónufrelsinu vegna
óljósrar en alltumlykjandi hryðjuverkaógnar. Þegar fram-
tíðin átti að byrja um aldamótin byrjaði líka þenslan,
neyslan, uppbyggingin og einkavæðingin. Það er ótrúlegt
að hugsa til þess hvað þetta hefur í raun verið stutt tímabil
og atburðarásin hröð, miðað við hvað afleiðingarnar eru
afdrifaríkar, ekki síst hér á Íslandi. Fyrsti áratugur 21.
aldarinnar hefur með sanni verið öfgafullur, hvort sem
honum er lokið enn eða ekki og svo er að sjá hvernig okkur
farnast á þeim næsta. una@mbl.is
Una
Sighvatsdóttir
Pistill
Hvar ertu?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
A
tvinnutryggingagjaldið
sem stendur undir út-
gjöldum Atvinnuleys-
istryggingasjóðs vegna
atvinnuleysisbóta, var
fyrir réttu ári 0,65% af launa-
greiðslum fyrirtækja. Hafði þá staðið
óbreytt í fjögur ár. Með stórauknu
atvinnuleysi blasti við að
Atvinnuleysistryggingasjóður tæmd-
ist í vetur. Veruleg hækkun gjaldsins
kemur þó í veg fyrir sjóðþurrð. 1. júlí
í sumar var gjaldið hækkað í 2,21%
og á sama tíma var gjald í Ábyrgð-
arsjóð launa tvöfaldað í 0,2%. Nú um
áramótin hækkar tryggingagjaldið
enn á ný og það umtalsvert eða í
3,81%.
Gaf af sér um 5 milljarða en ætti
að skila 30 á árinu 2010
Þegar gjaldið var 0,65% gaf það af
sér nálægt fimm milljarða kr. Nú má
áætla að hærra atvinnutrygginga-
gjald skili allt að 30 milljörðum kr. á
næsta ári. Það á að duga til að standa
undir útgjöldum vegna atvinnuleys-
isbóta ef mið er tekið af fjárlögum
næsta árs, skv. upplýsingum Sigurð-
ar P. Sigmundssonar, sviðsstjóra
rekstrarsviðs Vinnumálastofnunar.
„Þetta var stillt þannig af að ríkið
þyrfti ekki að hlaupa undir bagga
með sjóðnum en bæði útgjöld og
tekjur geta að sjálfsögðu orðið eitt-
hvað minni eða meiri.“
Spáð er meira atvinnuleysi á kom-
andi ári en á yfirstandandi ári og má
reikna með um 9% atvinnuleysi á
landinu að meðaltali á árinu sem fer í
hönd, heldur fleiri verði því án vinnu
á komandi mánuðum en í ár þar sem
atvinnuleysi var nálægt 8% yfir árið
allt.
Þegar skattabreytingarnar voru í
undirbúningi lögðu Samtök atvinnu-
lífsins til hækkun tryggingagjaldsins
gegn því að hætt yrði við upptöku
auðlinda- og orkuskatta. „Frá okkar
sjónarhóli hefur aldrei verið spurning
um hvort atvinnulífið þyrfti að standa
undir þessu heldur hvenær til þess
kæmi. Við leggjum allt kapp á að ná
atvinnuleysinu niður svo gjaldið geti
lækkað aftur,“ segir Vilhjálmur
Egilsson, framkvæmdastjóri SA.
Ekki eru þó öll samtök í atvinnulíf-
inu sömu skoðunar. FÍS varaði mjög
við hækkun tryggingagjaldsins fyrr í
vetur þar sem sú skattlagning legðist
þyngra á verslunar og þjónustufyr-
irtæki en annars konar fyrirtæki í
landinu. Áætla megi að a.m.k. 60%
starfa í einkageiranum séu í versl-
unar- og þjónustugreinum. Því blasi
við að frekari hækkun trygginga-
gjalds muni bitna hart á þessum
geira, ekki síst þegar hún kemur til
viðbótar öðrum skattahækkunum
sem eiga sér stað.
„Þetta er allt til þess fallið að draga
úr innlendri eftirspurn. Trygginga-
gjaldið er enn einn pósturinn sem
þessi fyrirtæki sem hafa lifibrauð sitt
af innlendri eftirspurn þurfa að taka
á sig. Launakostnaður vegur mjög
þung hjá fyrirtækjum í verslun og
þjónustu og tryggingagjaldið er ekk-
ert annað en launatengt gjald. Þar af
leiðandi leggst það þungt á þessi fyr-
irtæki sem hlutfall af heildarkostnaði
og veltu þeirra,“ segir Almar Guð-
mundsson, framkvæmdastjóri FÍS.
Stórfelld hækkun
gjaldsins á að duga til
Tryggingagjald hækkar verulega
um áramótin, í annað skipti á
hálfu ári. Tekjurnar gætu orðið
nálægt 30 milljörðum og eiga að
standa undir fyrirsjáanlegum út-
gjöldum Atvinnuleysistrygg-
ingasjóðs á árinu 2010.
Þyngri byrðar Tryggingagjaldið sem atvinnurekendur inna af hendi af
heildarlaunum starfsmanna sinna snarhækkar um áramótin og á að standa
undir stórauknum útgjöldum vegna atvinnuleysis.
Morgunblaðið/Golli
Hvað er atvinnutrygginga-
gjald?
Það er hluti af tryggingagjaldi
sem greitt er af öllum tegundum
launa og skiptist í almennt trygg-
ingagjald (sem rennur m.a. í fæð-
ingarorlofssjóð og lífeyristrygg-
ingar), atvinnutryggingagjald og
gjald í ábyrgðarsjóð launa. At-
vinnutryggingagjaldið er notað til
að fjármagna atvinnuleysisbætur.
Hefur gjaldið hækkað
á undanförnum árum?
Atvinnutryggingagjaldið var 0,8%
árið 2004 en lækkaði í 0,65% árið
2005 og var hlutfallið óbreytt til 1.
júlí í fyrra þegar það var hækkað í
2,21% og nú um áramótin hækkar
það á nýjan leik um 1,6% og verð-
ur því 3,81%. Þetta hefur í för
með sér að tryggingagjaldið í
heild sinni verður 8,6%.
Hefur tryggingagjaldið
þanist út á umliðnum árum?
Tekjur af tryggingagjaldinu hafa
aukist verulega á seinasta áratug.
Árið 1999 skilaði það tæpum 29
milljörðum kr. reiknað á verðlagi
ársins 2008. Árið 2008 rann 41
milljarður kr. í ríkissjóð af þessu
gjaldi.
S&S