SunnudagsMogginn - 10.01.2010, Blaðsíða 35

10. janúar2010 35
marga, gaman að segja frá því að hér er
mikill skákáhugi. Allir eru til í að tefla,
alveg eins og heima. En það sem mér
finnst dýrmætast er að ég hef tekið upp
þann sið að bjóða hingað öldungum ætt-
flokkanna í Khost-héraði. Ég hef reyndar
þrjá brynvarða bíla til umráða en við get-
um ekki enn þá farið sjálf út í sveitirnar
og upp í fjöllin vegna þess að öryggis-
ástandið er svo slæmt, segir ráðgjafinn
sem fer með þau mál. Þarna er stöðugt
setið fyrir hermönnum og mikið um
vegsprengjur.“
Te sötrað með öldungum
„Öldungarnir eru enn mjög mikilvægur
hluti af valdakerfinu. Þeir hafa komið
hingað, svona 8-12 menn saman, virtir
menn í samfélagi sínu. Við sitjum í hring
undir stóru ekvalyptustré í garðinum,
drekkum te og ræðum málin, ég er með
tvo afganska túlka. Siðirnir eru auðvitað
ólíkir okkar en yfirleitt kemst maður hjá
því að særa eða móðga með því að beita
heilbrigðri skynsemi sinni.
Vissulega er maður alltaf með eitthvert
markmið í huga en mín reynsla segir mér
að maður verði bara að læra að hlusta.
Algengasta vitleysan sem fulltrúar al-
þjóðasamfélagsins í þessu landi gera er að
við komum bara með rosalega góðar
lausnir, erum óþolinmóð og viljum sjá
þetta gerast hratt. Hjá Afgönum er þetta
þveröfugt. Þeir eru vanir því í gegnum
söguna að hlutirnir gangi hægt fyrir sig,
tekin séu tvö skref áfram og síðan eitt
aftur á bak. Stundum tvö aftur á bak.
Þetta eru virðulegir og glæsilegir karl-
ar, með mikið skegg og í klæðaburði og
mörgu öðru eins og þeir hafi stigið inn í
okkar tíma úr sögubók. Maður verður að
muna að horfa í augun á þeim þegar við
heilsumst, þakka þeim kærlega fyrir að
koma. Kurteisin er í hávegum höfð.
Menn skiptast fyrst á hlýlegum orðum,
ég biðst afsökunar á því hvað umhverfið
er óspennandi í stöðinni og veitingarnar
fátæklegar. Og þeir tala um það hvað SÞ
séu mikilvægar og þakka manni fyrir að
yfirgefa heimalandið til að koma og
hjálpa Afgönum. Þeir eru forvitnir um
umheiminn, spyrja mig um Ísland og
hafa reyndar komist að þeirri niðurstöðu
að ég sé örugglega fyrstur Íslendinga til
að koma til Khost. Ætlunin er víst að efna
til sérstaks kvöldverðar til að bjóða mig
velkominn!
Vissulega er þetta ómenntað fólk en
þetta eru tígulegir karlar sem vita sínu
viti. Og það kom mér á óvart hvað þeir
hafa mikinn og stundum svartan húmor
en vafalaust er hann ein leiðin til að lifa af
við aðstæður eins og þær hafa verið í Afg-
anistan síðustu áratugina. Þeir skiptast
oft á sneiðum, stríða hver öðrum. En
mestu skiptir að fá þá til að tjá sig. Ég læt
mest duga að hlusta.
Feðraveldi og kosningar
Annað sem við ætlum að gera er að kalla
trúarleiðtoga í Khost á okkar fund. Við
vitum að margir þeirra styðja talibana en
mér finnst mikilvægt að hitta þá og heyra
sjónarmið þeirra. Svo er líka brýnt að
bæta opinbert kerfi sem er við lýði og
snýst um að snúa talibönum, fá þá til að
yfirgefa fylkinguna. Þegar það tekst fá
þeir skírteini um að þeir hafi sæst við
stjórnvöld og lofi að hætta að berjast. En
síðan ekki söguna meir. Þeir fá engan
stuðning og fyrrverandi félagar leggja
kapp á að drepa þá.“
-Koma nokkurn tíma konur með öld-
ungunum?
„Aldrei, þetta er algert karlasamfélag,
hreinræktað feðraveldi eins og það hefur
verið svo lengi. Staða kvenna í Kabúl er
miklu betri en þarna, himinn og haf á
milli. Khost er mjög íhaldssamt Past-
únasvæði og allar konur í búrkum. Og
karlarnir segja af einlægni að óþarfi sé að
ónáða konurnar í kosningum, þeir geti
séð um þetta fyrir þær.
Karlarnir lifa eftir ævagömlum og
óskrifuðum lögum og hefðum Pastúna
sem eru miklu eldri en íslam. Þetta felur í
sér reglur um gestrisni en líka blóðhefnd,
minnir mann helst á Sturlungu. En í
þessum lögum er líka reglan um að karlar
eigi að verja sínar eigur og þar eru kon-
urnar taldar með. Þær eru varnarlausar
gagnvart þessum lögum.“
 Horft yfir borgina Khost.
Héraðið er á hásléttu sem
girt er miklum fjöllum, að-
eins ein leið er yfir til Gar-
dez um fjallaskarð og veg-
urinn fer í um 4000 metra
hæð yfir sjávarmál. Khost
er tiltölulega frjósamt og
borgin er græn yfir að líta,
hún er í um 1200 metra
hæð. Bláa moskan er ein
af þeim stærstu í landinu,
þarna er nýlegur háskóli
en að sögn Erlings er ann-
ars fátt við að vera. Fram-
takssemi er þó meiri en í
hinni rykugu Gardez og
fólkið efnaðra.
Götumynd frá Gardez
þar sem Erlingur bjó
fyrstu vikurnar.
Ægifögur fjöllin eru
gróðurlítil, farið er í þyrl-
um milli Khost og Kabúl.
Ljósmyndir/Erlingur Erlingsson
Stofnunin sem Erlingur Erlings-
son vinnur nú hjá, Hjálp-
arstofnun Sameinuðu þjóðanna í
Afganistan (UNAMA), var sett á
laggirnar árið 2002, nokkrum
mánuðum eftir að Bandaríkja-
menn steyptu stjórn talíbana
með aðstoð nokkurra innlendra
hreyfinga og stríðsherra. Um
80% starfsmanna eru Afganar.
Yfirmaður stofnunarinnar frá
því í fyrra er Norðmaðurinn Kai
Eide, reyndur diplómati sem
sætt hefur mikilli gagnrýni fyrir
að hafa ekki beitt sér af nægum
krafti gegn spillingu hjá afg-
önskum ráðamönnum. Einnig var hann sagður hafa óbeinlínis lagt blessun sína yfir
víðtæk kosningasvik Hamids Karzais og manna hans í forsetakosningunum í ágúst.
SÞ hafa sinnt þróunarverkefnum í Afganistan allar götur frá 1946 enda leitun að
landi þar sem vanþróun var og er jafn geigvænlegt vandamál. Upphaflega var
markmið UNAMA að stuðla að framkvæmd áætlunar sem samþykkt var í Bonn í
desember 2001 um endurreisn landsins.
En þessi markmið hafa breyst nokkuð í áranna rás. Sem stendur er lögð áhersla á
að veita ráð í sambandi við friðarviðleitni og mannréttindi, einnig í tengslum við
almenn þróunarmál en Afganistan er eitt af fátækustu löndum jarðar, meira en
helmingur fólks atvinnulaus og þorri landsmanna ólæs. Þrátt fyrir mikinn barna-
dauða fjölgar landsmönnum hratt. Mikill skortur er á hvers kyns tæknikunnáttu.
Hvar eru hófsömu talíbanarnir?
En vegna átakanna hefur mikið af starfinu snúist um að sinna neyð á mörgum svið-
um, útvega fólki mat, vatn og aðrar nauðsynjar.
Eitt af því sem Karzai forseti hefur hugað að á allra síðustu mánuðum og árum er að
telja svonefnda hófsama talíbana á að snúast á sveif með stjórninni gegn því að fá
uppgjöf saka. Deilt er um það hvort hugur hefur fylgt máli hjá Karzai en meðal
ráðamanna ríkjanna sem sent hafa hermenn á svæðið hefur auk þess ekki verið ein-
ing um þessar áherslur.
Mörgum hraus hugur við því að reyna að semja þannig við hryðjuverkamenn en
sérfræðingar um þessi efni segja að þá gleymist tvennt: talíbanar skiptist í marga og
ólíka hópa og löng hefð sé fyrir því að skipta um lið í landi sem í reynd hefur aldrei
verið undir einni miðstjórn nema að nafninu til. Hollusta er fremur hverfult fyr-
irbæri í stjórnmálum Afgana. Ættflokkahöfðingjar hugsa mest um hag sinn og ætt-
flokksins. Nokkrir stríðsherrar ráðskast með enn stærri svæði. Þeir maka krókinn á
einokun, tollum og fíkniefnaaviðskiptum og eru sumir alræmdir fyrir grimmd.
Nokkrir stríðsherranna sitja nú við kjötkatlana í stjórn Karzais.
Erlingur við eina af hinum hvítu þyrlum SÞ.
Vanþakklátt hjálparstarf