SunnudagsMogginn - 10.01.2010, Blaðsíða 51

10. janúar 2010 51
Helgi Ingólfsson er fæddur árið 1957. Hann lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum við Tjörnina 1977, prófi í uppeld-
is- og kennslufræði 1988 og B.A.-prófi í sagnfræði og bók-
menntafræði frá Háskóla Íslands árið 1994. Hann hefur
kennt sögu, einkum fornaldarsögu og listasögu, við
Menntaskólann í Reykjavík frá 1984.
Helgi hefur sent frá sér sjö skáldsögur. Þær fyrstu, Letr-
að í vindinn: samsærið (1994) og Letrað í vindinn: þúsund
kossar (1995), gerast í Rómaborg á tímum keisaraveld-
isins. Fyrir þá fyrri hlaut Helgi Bókmenntaverðlaun Tómasar
Guðmundssonar. Sögusvið sagna Helga hafa verið Róm og
Reykjavík, því síðustu sögurnar Andsælis á auðnuhjólinu
(1996), Blá nótt fram í rauða bítið (1997), Þægir strákar
(1998) og Lúin bein (2002) gerast allar í Reykjavík samtím-
ans. Það er ekki fyrr en með nýjustu sögunni, Þegar kóngur
kom, sem hann stígur aftur í tímann hér á landi, til ársins
1874, þegar haldið var upp á 1.000 ára afmæli landnáms
og Kristján IX sótti landið heim, fyrstur konunga.
Kvikmyndin Jóhannes byggð á sögu Helga
„Þessar skáldsögur mínar hafa verið sagnfræðilegar að
hluta og hafa einnig tengst starfi mínu sem kennari,“ segir
Helgi. „Mér finnst skipta mestu að ég fái að ráða sjálfur
hvað ég er að skrifa og hvernig, og að gera ekki eitthvað
sem allir reikna með af manni.
Ég byrjaði á að skrifa sögulegar skáldsögur og þegar fólk
bjóst við því að ég héldi því áfram, þá skrifaði ég reyfara.“
– Eru skrifin þér ástríða?
„Þetta er skemmtun, það er gaman að skrifa. Ég skrifa
það sem mér finnst skemmtilegt, óháð því hvað öðrum
finnst. Ef það vill svo til að aðrir hafi gaman af sögunum,
þá er það hið besta mál.“
Upp á síðkastið hafa kvikmyndahúsagestir getað upp-
lifað á hvíta tjaldinu eina af sögum Helga, Andsælis á
auðnuhjólinu, því kvikmyndin Jóhannes, með Ladda í aðal-
hlutverki, er gerð eftir henni.
„Ég hélt að það yrði ekkert af því að sú saga yrði kvik-
mynduð, þetta var þriðja eða fjórða tilraun kvikmyndagerð-
armanns til að gera handrit eftir henni,“ segir Helgi. „Ég
sagði því við handritshöfundinn og leikstjórann, Þorstein
Gunnar Bjarnason: gjörðu svo vel og skrifaðu þitt handrit
upp úr bókinni. Fyrir vikið fæ ég ekki krónu fyrir. En ef hann
gerir framhald þá fer ég fram á eitthvað.“ Hann brosir.
– Er nokkur leið að gera kvikmynd eftir Þegar kóngur
kom? Sviðið er svo niðurnjörvað, hin sögulega rétta Reykja-
vík.
„Ég veit það ekki. Annars virðist allt vera hægt með nú-
tíma tölvutækni. Eftir að kvikmyndin Avatar var gerð er
spurning hvort það væri nokkuð svo mikil mál að end-
urskapa Reykjavík ársins 1874. Svo þekki ég nokkra menn
sem gætu auðveldlega leikið sumar af aðalpersónunum.“
Sögur um Róm til
forna og Reykjavík
sinnum í því, þegar ég var að skrifa, að staðsetja menn á
vitlausum stað á ákveðnum tíma; ég varð að breyta því.
Þetta voru allrahanda rannsóknir, til að mynda á
augnlit manna.“ Þær rannsóknir tengjast sakamálinu í
sögunni og Helgi fann upplýsingar til dæmis í Merkum
Íslendingum og tímaritinu Andvara.
„Annars var ég snemma með síðasta kaflann fullbú-
inn,“ segir hann. Sá kafli fjallar um lausn málsins. „Ég
skrifaði hann á fimm dögum og breytti nánast engu. Hitt
tók allt miklum breytingum.
Upphaflega var bókin talsvert lengri en það sem ég
þurrkaði út var allt hrein og klár sagnfræði. Ég var kom-
inn með allt of mikið af karakterum – ég gat ekki leyft
mér að vera með alla íbúa bæjarins,“ segir hann og bros-
ir. Hliðarsögurnar eru samt allnokkrar og áhugamenn
um bókmenntir og sagnfræði geta fundið margt sem þeir
kannast við. Eitt af því er þjóðsagnasafnarinn Jón Árna-
son, sem lendir í því að finna lík í kolakjallara skóla-
byggingarinnar.
„Það hefur ákveðna skírskotun,“ segir Helgi. „Jón
Árnason var umsjónarmaður þessa húss og bjó hér í suð-
urálmunni. Hann var ákaflega vel liðinn, en um 1880 sá
Alþingi samt ástæðu til þess að hrekja hann úr embætti,
að undirlagi Gríms Thomsen. Það var vegna þess að
mönnum þótti Jón ekki hafa gengið að hagkvæmustu
tilboðunum í kaupum á kolum fyrir skólann. Mér þótti
þess vegna sjálfsagt að tengja hann við kol og eitthvað
óhreint í kjallaranum...
Þeir sem eftir standa voru allir til
Sem skáldsagnahöfundur hef ég þennan möguleika, að
leika mér með fólk og atburði.
Á yfirborðinu eru sakamálið og ákveðin mannlífslýs-
ing en ég reyni annars að draga söguna þannig upp að
þeim mun betur sem menn þekkja tímabilið, þeim mun
meira geta þeir séð út úr sögunni.“
– Þetta hús lyktar af sögu. Þú notar þér kennara
ákveðins tímabils og skólapilta; hér hlýtur að vera nóg af
safaríku efni fyrir sagnfræðing sem skrifar skáldsögur.
„Ég er búinn að starfa hér það lengi að ég þekki sögu
hússins orðið mjög vel. Bara þessi salur hér á sér mikla
sögu. Þetta var hátíðarsalur skólans, þetta var dans-
leikasalur konungs, eins og lýst er. Auðvitað þurfti ég að
fylla upp í myndina af því hvernig þessar veislur hér
fóru fram, en það er til mikið myndefni frá þessum tíma
sem ég nýtti mér. Á teikningum frá konungskomunni
1874 sést til dæmis hvernig þessi salur er teiknaður mik-
ið stærri, erlendu blaðamennirnir hafa ekki trúað því að
konungurinn þyrfti að halda dansleik í svona litlu rými.
Eitt af því sem ég þurfti að takast á við í sögunni, var
að láta konunginn halda reisn sinni. Hann kemur til
þessarar kotþjóðar og þarf að horfast í augu við hluti
sem eru honum framandi. En hann þarf samt að halda
andlitinu, hvort sem hann ræðir við vatnsberakerlingu,
bónda á Þingvöllum eða kennara.
Þá fór ég í gegnum öll blöðin sem voru gefin út hér
þetta ár. Eitt af þeim var Sæmundur fróði, sem Jón Hjal-
talín gaf út. Ég hef mikið af læknissögum úr því blaði.
Þar á meðal nefnir Hjaltalín þá tilgátu, sem hann hefur
frá kanadískum lækni, að átumein í tönnum stafi af fót-
kulda. Það er ótrúleg hugmynd en Hjaltalín finnst hún
athyglisverð. Hann setur fram rök sem ég læt hann
draga fram í samtali við Jónassen lækni við Skotfélags-
húsið.“
– Bætirðu við persónum vegna sakamálsins í sögunni?
„Þær eru sárafáar. Vegna sakamálsins þarf ég að gera
það en þær eru síðan þurrkaðar út úr sögunni. Þeir sem
eftir standa voru allir til.
Ég leita skýringa á ýmsu sem gerðist hér en er óút-
skýrt, eins og hvers vegna tveir sjóliðar sprengdu hend-
urnar af sér við Öskjuhlíð. Það gat tengst sakamálinu.“
Að vekja áhuga og glæða líf
Bækur eins og Þegar kóngur kom geta vakið áhuga les-
enda á fortíðinni og sagnfræði.
„Til þess er leikurinn gerður,“ segir Helgi. „Til að
vekja áhuga og glæða líf. Að fólk skilji að þetta var veru-
leikinn, nokkurn veginn eins og honum er lýst í bókinni
– kannski fyrir utan sakamálið,“ bætir hann við og
brosir. „Þetta er veruleiki sem ég vil gera áhugaverðan
og skemmtilegan. Margt það kómískasta tengist kon-
unginum og þeim gríðarlega stéttamun sem var í sam-
félaginu. Vatnsberarnir, kamarmokararnir, kaupmenn-
irnir, þetta fólk var allt til. Ég stend í mikilli
þakkarskuld við rithöfunda á borð við Árna Óla, Þor-
stein Thorarensen og Gunnar M. Magnúss. Þeir og fleiri
hafa haft mikil áhrif á mig og eiga sinn þátt í þessari
bók.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Einn sagði að það væri
of mikil sagnfræði í bók-
inni en annar að það væri
of lítil sagnfræði. Það er
erfitt að gera öllum til hæfis.