SunnudagsMogginn - 14.03.2010, Blaðsíða 22

22 14. mars 2010
F
ólk verður ekki hamingjusamt
vegna þess að það nær árangri
heldur þvert á móti; það nær
árangri vegna þess að það er
hamingjusamt. Þetta er rauði þráðurinn
í því sem Tal Ben-Shahar hefur fram að
færa.
Ben-Shahar er Ísraelsmaður sem nam
í Bandaríkjunum, sló í gegn sem fyr-
irlesari í Harvard en fluttist síðan á ný til
heimalandsins. Hann hefur fjallað mikið
um jákvæða sálfræði, og þar með hið
merka fyrirbæri hamingjuna, und-
anfarin ár og er nú vinsæll fyrirlesari um
málefnið víða um heim.
„Ég fæddist í Ísrael og ólst hér upp.
Var svo 15 ár í burtu við nám og kennslu
en sneri heim á ný og einbeiti mér að-
allega því að kenna jákvæði sálfræði í
skólum,“ sagði Ben-Shahar, sem stadd-
ur var heima í landinu helga þegar
blaðamaður sló á þráðinn til hans.
Hann fæst einnig við að breiða út boð-
skap hinnar jákvæðu sálfræði fyrir
kaupsýslumenn og stjórnvöld sé þess
óskað.
Gekk sjálfum vel, en
var óhamingjusamur
„Leyndardómur daglegrar gleði og var-
anlegrar lífsfyllingar“ var undirtitill
bókar hans og Ísraelsmaðurinn segir
mörg lítil, hversdagsleg atriði skipta
meginmáli í þessu samhengi.
„Fólk hefur mikinn áhuga á jákvæðri
sálfræði; það þyrstir í fróðleik og þannig
var einmitt með mig. Ég var lengi leit-
andi þegar ég var í skóla. Á meðan ég var
í Harvard gekk mér nefnilega mjög vel í
námi, ég átti góðu gengi að fagna í
íþróttum, en var jafnframt afskaplega
óhamingjusamur!“ sagði Ben-Shahar í
samtali við Morgunblaðið.
„Í mínum huga gekk þetta ekki upp
því fólk talaði þannig að manni í mínum
sporum ætti að líða einstaklega vel. Þess
vegna hóf ég að leita svara.“
Hann komst að niðurstöðu og segir að
vegna þess að honum leið eins og raun
ber vitni á sínum tíma, á meðan leitin
fór fram, gefi það honum örugglega enn
meira en ella að stuðla að aukinni ham-
ingju um veröld víða.
„Jákvæðu sálfræðinni er hvarvetna
vel tekið; hvort sem er í háskólum, fyr-
irtækjum og samtökum hvers konar.“
Hann segir þau fræði skipta miklu
máli þegar hugað er að hamingjunni.
Vísinda- og háskólasamfélagið geti þá
mátað hugmyndir um jákvæða sálfræði
við daglegt líf, hvort sem er námshóps,
við ráðgjöf í fyrirtækjum eða jafnvel á
landsvísu á vettvangi ríkisstjórna.
„Þegar við leitum hamingjunnar er
það í sjálfu sér ekki hið eina; um leið og
við hugum að eigin velsæld aukum við
þrautseigju okkar og verðum betur
undir það búin að glíma við erfiðleika af
ýmsu tagi sem við lendum hugsanlega í
á lífsleiðinni. Verðum tilbúin að takast á
við þá þegar með þarf. Hin jákvæða sál-
fræði nýtist nefnilega hvenær sem er;
ekki síst þegar erfiðleikar steðja að eins
og nú víða um heim.“
Hann tekur Íslendinga sem dæmi og
nefnir að hið mikilvægasta, þegar á móti
blæs, sé að takast á við erfiðar tilfinn-
ingar og byrja á því að freista þess að
sætta sig við að þær séu eðlilegur þáttur
af því að vera manneskja. „Þegar mönn-
um tekst það leiðir það gjarnan til þess
að hið neikvæða verður auðveldara við-
fangs en áður og okkur á að geta liðið
betur. Og niðurstaðan er jafnan sú að
eina leiðin til úrlausnar sé að takast á við
erfiðleikana; að byrja á því að sætta sig
við þá og vinna síðan í vandamálunum.“
Hann segir erfiða tíma, eins og mann-
kynið upplifir nú, vitaskuld geta sundr-
að en þegar grannt sé skoðað geti erf-
iðleikarnir líka gert samfélögin sterkari.
„Rannsóknir í jákvæðri sálfræði og
tengdum greinum hafa sýnt fram á
hvernig hægt er að komast í gegnum slík
tímabil og rísa upp úr þeim sterkari en
fyrr. Von mín er að mér takist að kynna
sem flestum rannsóknirnar, tólin og
tækin sem gera sem flestum kleift að
nýta sér þau til að sigrast á erfiðum að-
stæðum,“ segir hann í bókinni sem áður
var nefnd, Meiri hamingja.
Ben-Shahar kenndi fyrst námskeið í
jákvæðri sálfræði í Harvard árið 2002.
Hann segir svo frá í bókinni: „Átta nem-
endur skráðu sig; tveir gáfust upp.
Í hverri viku könnuðum við í tímum
það sem mér fannst vera spurning
spurninganna: Hvernig getum við gert
sjálfum okkur og öðrum kleift – ein-
staklingum, hópum og samfélaginu – að
öðlast meiri hamingju? Við lásum fræði-
legar tímaritsgreinar, létum reyna á
hugmyndir, deildum persónulegum
sögum, fundum jafnt fyrir vonleysi og
ofsakæti og komum undan vetri með
ljósari skilning á því hvað sálfræðin get-
ur kennt okkur um hamingjuríkara og
fyllra líf.“
Fjölgaði stöðugt
Ári síðar var kúrsinn gerður opinber ef
svo má segja. „Philip Stone, lærifaðir
minn, sem fyrstur kynnti greinina fyrir
mér og var líka fyrsti prófessorinn til að
kenna jákvæða sálfræði við Harvard,
hvatti mig til að bjóða upp á námskeið
með fyrirlestrum um þetta efni.
Þrjú hundruð og áttatíu nemendur
skráðu sig. Í mati sínu í árslok sögðu 20
prósent „námskeiðið eykur lífsgæði
manns“,“ segir Ben-Shahar í bókinni.
„Næst þegar ég bauð upp á nám-
skeiðið skráðu sig 855 nemendur og þar
með varð það fjölmennasti kúrsinn í há-
skólanum. William James, sem var
frumkvöðull í sálfræði í Ameríku fyrir
rúmri öld, hélt mér við efnið með því að
minna mig á að halda mig við hagnýta
hluti og leita að „verðgildi sannleikans á
grundvelli reynslunnar.“
Verðgildið sem ég leitaðist við að færa
nemendunum var ekki í beinhörðum
gjaldmiðli og heldur ekki í gjaldmiðli
velgengni eða metorða, heldur í því sem
ég vil kalla hinn eina sanna gjaldmiðil,
það markmið sem öll önnur markmið
miðast við: hamingjunni.
Þetta var ekki bara námskeið í kenn-
ingunni um „hið góða líf“.
Auk þess að lesa og fræðast um rann-
sóknirnar í greininni var ætlast til þess
af nemendum að þeir beittu aðferð-
unum. Þeir skrifuðu ritgerðir þar sem
þeir tókust á við ótta sinn og veltu fyrir
sér styrkleikum sínum, settu sér metn-
aðarfull markmið fyrir vikuna og fyrir
áratuginn framundan; þeir voru hvattir
til að taka áhættu og finna teygjusvæðið
sitt (heilbrigða millistigið á milli þæg-
indasvæðis og skelfingarsvæðis).
Sjálfum tókst mér ekki alltaf að finna
þetta heilbrigða millistig. Ég er feiminn
og innhverfur og leið þokkalega vel í
fyrsta skiptið þegar ég kenndi sex nem-
endum. Það tók töluvert á mig að halda
fyrirlestra fyrir hátt í fjögur hundruð
stúdenta árið eftir. Þegar hópurinn
rúmlega tvöfaldaðist þriðja árið var ég
Hann
fann ham-
ingjuna
Bókin Meiri hamingja eftir Tal Ben-Shahar seld-
ist meira en aðrar hér á landi fyrir síðustu jól og
„hamingjukúrs“ hans við Harvard-háskóla í
Bandaríkjunum er einn sá vinsælasti í sögu skól-
ans. Höfundurinn heldur síðar í mánuðinum
fyrirlestur á Íslandi um jákvæða sálfræði.
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
Á meðan ég var í Harvard gekk mér nefnilega mjög vel í námi, átti góðu gengi að fagna í
íþróttum, en var jafnframt afskaplega óhamingjusamur! segir Tal Ben-Shahar.