SunnudagsMogginn - 14.03.2010, Blaðsíða 44

44 14. mars 2010
Ein fyrsta kynningarmyndin af Newsom.
Joanna Newsom, sem er fædd árið 1982 í
Nevada City, Kaliforníu, hljóðritaði fyrstu lög
sín á Fisher Price-tæki (nema hvað!). Þessar
tónsmíðar voru svo hljóðritaðar með örlítið
öflugri tækni og gefnar út á tveimur stutt-
skífum. Sú fyrri, Walnut Whales, kom út 2002
en sú síðari, Yarn and Glue, árið 2003. Ekki
stóð til að dreifa diskunum til almennings en
upptökumaðurinn og kærasti Newsom á
þeim tíma, Noah Georgeson, sannfærði hana
um að brenna nokkur stykki til að selja á tón-
leikum. Rataði einn þeirra til Íslandsvinarins
Will Oldham sem varð svo hrifinn að hann bað
hana um að koma með sér og hita upp fyrir
sig á tónleikaferðalagi. Hann gaf svo eiganda
hinnar virtu útgáfu Drag City eintak sem síðan
gaf út fyrstu breiðskífu hennar, The Milk-Eyed
Mender (2004).
Fisher Price-tæki
brúkað í upphafi
Fyrsta plata Joönnu Newsom
hljómar líkt og hún hafi verið
tekin upp í einhverjum und-
urblíðum handanheimi þar
sem ekkert illt getur eða hef-
ur þrifist. Hún er sveipuð
dulúð, borin upp af barnslega
heillandi rödd Newsom og
töfrum slegnum hörpuslætti.
Röddin, já röddin fremur
en nokkuð annað dregur mann að og
seyðir, hún er ástríðufull, leyndardóms-
full, brothætt og ægifögur. Hún ber með
sér einlægni barnsins um leið og hún er
nánast stingandi, svo skýr og skörp er
hún. Torræðir textarnir auka þá enn á
ævintýrablæinn. Heimi jaðarrokkara,
neðanjarðarrotta og allra
þeirra sem myndast við að
vera svalir og með puttann
kirfilega á púlsinum var snúið
á hvolf; pæjur og stælgæjar
afvopnuð með hreinleika
sannferðugrar tónlistar sem
var svo auðheyranlega sköp-
uð á réttum forsendum.
Lög plötunnar eru öll eftir
Joönnu utan að eitt þeirra er þjóðlag af
Appalasíukyni. Það var unnusti Joönnu,
Noah Georgeson, einnig samverkamaður
í hljómsveitinni The Pleased, sem hljóð-
ritaði. Upptökur fóru fram í stofunni hjá
Newsom.
Plötunni var vel tekið af biblíunum sem
máli skipta, þó að sumar ættu fullerfitt
með einstaka rödd Newsom. Um þetta
leyti var mikið rætt um nýja gerð þjóð-
lagatónlistar, nokkurs konar uppfærslu
sem var einatt nefnd „freak-folk“. De-
vandra Banhart og Vetiver, sem áttu eftir
að starfa nokkuð með Newsom, voru
nefnd til í þeirri umræðu. Það er svo sem
hægt að tiltaka vissar lagasmíðar hér og
slengja þeim í þann flokk en um leið er
maður að teygja sig nokkuð. Newsom
sýndi enda strax á næstu plötu að hún
væri sannanlega sólkerfi út af fyrir sig,
um hana og hennar tónlist giltu lögmál
sem ómögulegt væri að heimfæra upp á
aðra.
arnart@mbl.is
Poppklassík Joanna Newsom – The Milk-Eyed Mender
Af himnum ofan
B
andaríska tónlistarkonan Joanna Newsom komst á
allra varir með skífuna The Milk Eyed Mender, sem
getið er hér á síðunni, enda höfðu menn ekki heyrt
annað eins; grípandi þjóðlagakennd poppmúsík með
hörpuundirleik og hrífandi söng. Textarnir voru snúnir og inni-
haldsríkir en það geislaði líka af þeim sakleysi og einlægni sem
menn áttu ekki að venjast.
Frá því sú fína plata kom má segja að Newsom hafi gætt sín á
því að fara ekki eftir bókinni; hún hefur ekki hagað sér eins og
hin dæmigerða sveimhuga indístjarna og ekki heldur eins og
hringhuga poppblaðra. Gott dæmi um hið síðarnefnda var þegar
hún sendi frá sér breiðskífu númer tvö, Ys, þar sem lögin voru
allt upp í sautján mínútur að lengd og textarnir svo samansúrr-
aðir að erfitt var fyrir dauðlega að grípa.
Ævintýraleg spilamennska
Lagasmíðarnar á Ys sýndu það og sönnuðu að fáir standa New-
som á sporði í frumleika, en spilamennska hennar á skífunni er
líka ævintýraleg. Í skemmtilegu viðtali í New York Times fyrir
stuttu segir Newsom frá því er hún komst í tæri við upptökur af
korahörpuleik, en kora er afrískt hljóðfæri. Ólíkt því er hörpu-
leikari fléttar saman takti með hægri hendi og þeirri vinstri
spilar koraleikari sinn taktinn með hvorri hendi og því líkast
sem tveir, eða fleiri, séu að spila þegar færustu spilarar leggja
fingur á strengina. Þetta varð Newsom þvílíkur innblástur að
gerbreytti spilamennsku hennar og afstöðu til hljóðfærisins,
enda má segja að hún sé nú á þeim stalli sem hörpuleikari að
líkja má við gítarhetjur í rokkinu.
Íburður og skraut var aðal Ys en á Have One on Me er annað
upp á teningnum; í stað íburðarmikilla útsetninga Van Dyke
Parks er allt einfaldara og tærara, en að sama skapi venjulegra,
ef svo má segja. Dæmi um það er lagið „Good Intentions Paving
Company“ sem er fjórða lag fyrstu plötunnar, rúmar sjö mín-
útur að lengd og fjallar um ástina. Framan af er píanó í aðal-
hlutverki, orgel gefur bardúnstón, slagverk og bassi stinga sér
inn eftir því sem færi gefst, en undir lokin undirstrikar ást-
sjúkur trompet tregann í röddinni. Talsvert frábrugðið því sem
gerðist á Ys en orðin eru enn í aðalhlutverki og Newsom syngur
án afláts í laginu, viðlagslaust og fer um víðan völl í laglínunni.
24 tímar felldir í átján lög
Newsom hefur látið þau orð falla í viðtölum að hún hafi ekki
ætlað sér að semja svo mörg lög sem raun ber vitni, en þegar
upp var staðið var hún komin með átján lög, flest ríflega sex
mínútur að lengd og ljóst að ekki dygði minna en þrjár plötur til
að koma öllu fyrir. Það rímar líka vel við þema pakkans, að því
hún segir; morgunn, dagur og nótt, 24 tímar felldir í átján lög.
Hörpuhetjan
mikla
Joanna Newsom segir sögu
sólarhrings, morgunn, dagur
g nótt, á þrefaldri breiðskífu
sem kemur út í vikunni.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Joanna Newsom, 2010.
Joanna Newsom kom
hingað til lands og hélt
tónleika í Fríkirkjunni fyr-
ir tæpum fjórum árum. Þá
voru liðin tvö ár frá fyrstu
breiðskífunni, The Milk
Eyed Mender, og hún var á
kafi í upptökum vegna
næstu plötu sem fékk síðar
heitið Ys.
Á tónleikunum var hún
líka með hugann við Ys og í
stað popplaganna sem
skreyttu The Milk Eyed
Mender fengu áheyrendur lög af Ys, langar flóknar orðafléttur
sem fóru um víðan völl og laglínan ekki alltaf sýnileg. Ys var
gríðarlega vel tekið og þótt ekkert lag á henni falli að útvarps-
spilun seldist skífan í hátt í hálfri milljón eintaka.
Umslag Ys var ekki síður ævin-
týralegt en tónlistin á plötunni.
Ævintýraleg Ys
Tónlist
Ímynd Joönnu Newsom er af brothættri
skógardís sem fannst nakin úti í skógi, leik-
andi á gullbryddaða hörpu. Undanfarið hefur
hún verið að storka þessari ímynd og fyrir
stuttu tók hún þátt í tískuljósmyndatöku fyrir
vorlínu Armani. Aðrir listamenn sem lögðu
hönd á þann tízkuplóg voru m.a. Hugh
Dancy, Peter Sarsgaard, Sophie Auster og
Meredith Monk.
Nei, þessi
mynd af
Joönnu
Newsom
er ekki
„fótó-
sjoppuð“.
Ofurgellan
Joanna Newsom
Hin dularfulla Newsom virðist álengdar vera
ónæm fyrir tilfinningaróti ástarlífsins en svo
er að sjálfsögðu ekki. Á tímabili var hún orð-
uð við annan viðkvæmnislegan söngvasmið,
Bill Callahan (sem er jafnan kenndur við
Smog). Seint á árinu 2007 fór hún að vera
með Andy Samberg, sem er kunnastur fyrir
að koma fram í gamanþáttunum Saturday
Night Live.
Eins og sjá má er Newsom rækilega skotin.
Þegar ástin knýr dyra