Morgunblaðið - 27.08.2010, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. ÁGÚST 2010
–– Meira fyrir lesendur
PANTAÐU AUGLÝSINGAPLÁSS
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
Þann 10.september gefur
Morgunblaðið út sérblað tileinkað
börnum og uppeldi.
Víða verður komið við í
uppeldi barna bæði í
tómstundum þroska og
öllu því sem viðkemur
börnum.
MEÐAL EFNIS:
Öryggi barna innan og utan heimilis.
Barnavagnar og kerrur.
Bækur fyrir börnin.
Þroskaleikföng.
Ungbarnasund.
Verðandi foreldrar.
Fatnaður á börn.
Gleraugu fyrir börn.
Þroski barna.
Góð ráð við uppeldi.
Umhverfi barna.
Námskeið fyrir börnin.
Barnaskemmtanir.
Tómstundir fyrir börnin.
Barnamatur.
Barnaljósmyndir.
Ásamt fullt af spennandi efni
um börn
B0r
n og
upp
eldi
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, mánudaginn 6. september.
Börn & uppeldi
Íslenskt hagkerfi
varð fyrir áfalli þegar
krónan hrundi og hag-
kerfið í leiðinni.
Skyndilega urðu út-
gjöld þess miklu hærri
en tekjur. Mörg heimili
lentu illa í hruninu og
enn fjölgar í hópi
þeirra sem sjá fram á
að missa húsnæði og
launatekjur og lenda í
kæfandi faðmi opinberrar fram-
færslu.
Viðbrögð hins opinbera við
hruninu hafa verið einföld: Hækka
skatta og auka skuldir. Bæði rík-
isstjórnin og flest sveitarfélög hafa
gripið til þessa ráðs. Hugsunin er sú
að með því að taka lán til að halda
veisluhöldunum áfram megi koma í
veg fyrir timburmenn fyrri veisl-
unnar. Skuldsett neysla með notkun
fleiri og fleiri kreditkorta er eina ráð
íslenskra stjórnmálamanna til að
bregðast við tekjumissinum eftir
hrunið.
Útsvarið í Reykjavík verður bráð-
um skrúfað í botn og þar á bæ hafa
menn tekið stórt lán til að dæla fé í
framkvæmdir og viðhald. Rík-
isstjórnin hefur tekið mörg risastór
lán og gjalddögum þeirra slegið á
frest eins og frekast er unnt. Háreist-
ar vatnsrennibrautir prýða ótal lítil
sveitarfélög sem einskonar tákn fyrir
hallarekstur þeirra. Gjaldþrota ein-
staklingar eru skattp-
índir til hins ýtrasta til
að halda alltof mörgum
opinberum starfs-
mönnum við skrifstofu-
borð sín. Atvinnulausu
fólki er boðið upp á flest
nema atvinnutækifæri,
t.d. námskeið, nám,
sjálfboðavinnu, tóm-
stundir og sundlauga-
kort. Á meðan blæðir
hagkerfinu út, hratt og
örugglega.
Skynsamt fólk veit að til að rétta af
fjárhaginn þarf tvennt að gerast: Út-
gjöld þurfa að vera lægri en tekjur og
skuldir þurfa að minnka. Íslenskir
stjórnmálamenn halda hins vegar að
til að rétta af fjárhaginn þurfi að taka
fleiri lán og kreista seinasta blóð-
dropann út úr þurrum æðum skatt-
greiðenda. Hækkun skulda og skatta
er eina ráðið sem þeir hlusta á. Hve-
nær ætlar almenningur að setja
spurningarmerki við það?
Hækkum skatta
og aukum skuldir
Eftir Geir
Ágústsson
Geir Ágústsson
» Ólíkt stjórnmála-
mönnum veit skyn-
samt fólk að til að rétta
af fjárhaginn þurfa út-
gjöld að vera lægri en
tekjur og skuldir þurfa
að minnka.
Höfundur er verkfræðingur.
Íslenskt heilbrigð-
iskerfi er meðal
þeirra bestu í öllum
heiminum. Þessi frá-
bæra staðreynd ætti
að gleðja okkur, en
svo fáum við launa-
seðilinn og sjáum
hversu háa tekju-
skatta við greiðum,
svo fáum við strim-
ilinn hjá Bónus, eða
Krónunni og við átt-
um okkur á að það situr ekki mikið
eftir í veskinu. Reikningurinn er of
hár.
Hvar eru þá
hvatarnir í kerfinu?
Við viljum gjarnan halda gæð-
unum, en lækka reikninginn (skatt-
ana). Þá þarf að leita að hvötunum í
kerfinu sem ná því markmiði. Hvar
eru þeir? Fá þeir sem hugsa um
heilsuna og mataræðið lægri
skattprósentu en maður eins og ég
sem er 30 kg of þungur? Tölfræðin
segir að líkurnar á þjónustu aukist
eftir því sem þessi massi eykst.
Eru innbyggðir hvatar fyrir not-
endur þessa rándýra heilbrigðis-
kerfis okkar einhvers staðar sýni-
legir?
Hvað þá með þá sem þjónustuna
veita, eru hvatar fyrir þá? Fá heim-
ilislæknar hærri laun ef þeim tekst
að tryggja heilsu sinna skjólstæð-
inga, eða eru laun þeirra tengd
heimsóknum heilsulítilla sjúklinga?
Hvað er hægt að gera til að halda
kostnaði niðri en tryggja áfram-
haldandi gæði?
Of þungir einstaklingar, eins og
ég, ættu til dæmis síður að njóta af-
sláttar af heilsugæslunni. Menn
eins og ég ættu að fá að greiða
hærra hlutfall skatta en menn eins
og nágranni minn, sem
sannanlega sinnir sinni
heilsu með réttara
mataræði og reglulegri
hreyfingu. Nágranni
minn ætti að fá afslátt
af sínu skatthlutfalli.
Hann fjárfestir í sínum
tíma til að minnka þörf
sína á dýrri þjónustu.
Hann ætti að njóta
þess.
Eins ættu heim-
ilislæknar eins og minn
að njóta þess ef þeir
snúa væntanlegum kostnaði manna
eins og mín, með mín 30 aukakíló,
til heilsu. Læknisfræðin er meira
og minna töl- og faraldsfræði. Það
má meta líkur á hinum og þessum
sjúkdómum eftir líkamsþyngd og
hreyfingu hvers og eins.
Læknar ættu því að fá árangurs-
tengdar tekjur. Heimilislæknar
þurfa að leggja hart að sínum sjúk-
lingum svo þeir rækti sína heilsu.
Það þarf að finna hvatana í kerfinu
og það þarf að finna hvatana fyrir
almenning sem þarf að finna auk-
inn tilgang með heilbrigðara líf-
erni. Við þurfum að fá stuðning í
leið okkar frá ríkisforsjá og frá
meðvitundarleysi okkar fyrir því
hversu dýrt ríkisbáknið er. Þetta
er okkar fé, finnum leiðir eins og
þessa til að minnka ríkisreksturinn
og finnum leiðir frá forsjárhyggj-
unni.
Tímasprengja töl-
fræðinnar – Heil-
brigðiskerfi án heilsu
Eftir Harald
Baldursson
Haraldur
Baldursson
»Hvar liggja hvatar
heilbrigðiskerfisins
– Ekki ég sagði svínið,
ekki ég sagði hund-
urinn …
Höfundur er tæknifræðingur.
Nú eru enn á ný til
umræðu svokallaðar
„forvirkar rannsókn-
arheimildir“ lögreglu
og virðist jafnvel hilla
undir að þær kunni að
verða að veruleika í ná-
inni framtíð, nái frum-
varp dómsmálaráð-
herra þar að lútandi
fram að ganga. Fyrir
vikið verðum við sömu-
leiðis enn á ný vitni að
skoðanaskiptum þeim er slík umræða
vekur og er það í sjálfu sér vel. Við
slíka umræðu vilja þó á tíðum heyrast
raddir sem virðast fyrst og fremst
lúta fyrirfram mótuðum skoðunum
fremur en rökhyggju. Þetta mátti t.d.
heyra á sínum tíma þegar greining-
ardeild Ríkislögreglustjóra var í
burðarliðnum og hún uppnefnd
„leyniþjónusta“ eða jafnvel „öryggis-
lögregla“. Ámóta tón má heyra í nú-
verandi umræðu, en hann virðist fela í
sér einhvers konar æðri sannleik þess
að slíkar stofnanir séu í eðli sínu illar,
stórhættulegar almennum borgurum
og lýðræðinu sjálfu. Slíkt er vissulega
reginfirra, enda er hlutverk þeirra í
hinum vestræna heimi einmitt hið
gagnstæða. Óttinn má aldrei verða
drífandi afl, hvort heldur hjá ein-
staklingum eða heilu samfélögunum.
Þannig má ótti við skipulagða glæpa-
starfsemi, hryðjuverk eða annað ekki
verða til þess að við köstum mann-
réttindum okkar á glæ. Að sama
skapi má óttinn við að glata mann-
réttindum okkar ekki verða til þess að
við þorum ekki að verjast ágangi
glæpamanna.
Frelsandi englar?
Eðli skipulagðrar glæpastarfsemi
er að vera ekki sýnileg. Hún er flest-
um hulinn heimur og því
kannski auðvelt að
freistast til að láta eins
og hún sé ekki til staðar.
Því verðum við ple-
beiarnir að leyfa okkur
að treysta þeim sem
sérhæfðir eru til þess-
ara starfa, án þess þó að
við eigum að gera það í
blindni. Ítrekaðar við-
varanir íslenskra lög-
regluyfirvalda, með
samhljóm í hliðstæðum
viðvörunum í nágranna-
löndunum, ættu að
vekja okkur til umhugsunar. Frétta-
flutningur sem endurómar þá þróun
sem ítrekað hefur verið varað við ætti
að styrkja þá skoðun að hér sé eitt-
hvað óæskilegt í gangi. Er t.d. mikil
fjölgun erlendra ríkisborgara í ís-
lenskum fangelsum til marks um það
að erlend glæpasamtök séu að hasla
sér hér völl? Eru nýfallnir dómar í
mansalsmálum vísbending um að
slíkt þrífist á litla Íslandi? Er yfirvof-
andi innganga Vítisengla í íslenskt
samfélag fagnaðarefni, þar sem þeir
eru svo duglegir við að gefa veikum
börnum dót? Eða eru kannski ein-
hverjar ástæður fyrir því að téð sam-
tök eru víða skilgreind sem skipulögð
glæpasamtök? Áhugasamir eru hvatt-
ir til að kynna sér málið, t.d. má mæla
með bókum kanadíska rithöfundarins
Yves Lavigne um Vítisengla og
starfshætti þeirra.
Breyttir tímar
Íslenskt samfélag stendur á
ákveðnum tímamótum og þau eru því
miður ekki gleðileg. Þeir tímar eru að
baki að íslenskir lögreglumenn séu í
notalegheitum að eltast við góðkunn-
ingja sína, menn sem eru sjálfum sér
verstir og stunda afbrot til að fjár-
magna eigin ógæfu. Hér hafa nú skot-
ið rótum harðsvíraðir hópar atvinnu-
glæpamanna sem víla ekkert fyrir
sér, menn sem stunda afbrot af ásettu
ráði og með skipulögðum hætti. Slík
samtök eru ekki hópamyndanir
ógæfumanna, heldur miðstýrð fyr-
irtæki með starfsstöðvar í mörgum
heimsálfum. Hefðbundin löggæsla er
algerlega vanmáttug gagnvart slíkri
brotastarfsemi og því á umræðan alls
ekki að snúast um hvort lögleidd verði
hér sérstök úrræði gagnvart slíkri vá,
heldur hvernig hún skal útfærð. Að
sjálfsögðu kemur ekki til greina að
lögreglumenn eða aðrir fái heimild til
að gera nokkurn veginn hvað sem
þeim sýnist, svo fremi að málstað-
urinn sé góður. Slíkt kann ekki góðri
lukku að stýra enda heyrist mér flutn-
ingsmenn frumvarpsins vera mjög
meðvitaðir um þá staðreynd. Þannig
eru uppi hugmyndir um að sérstakur
dómstóll og/eða þingnefndir muni
hafa stíft eftirlit með starfseminni,
nokkuð sem er í takt við það sem ger-
ist erlendis.
Það er virðingarvert og nauðsyn-
legt að standa vörð um einstaklings-
frelsið. Varðstaðan má hins vegar
ekki úreldast og staðna heldur verður
hún að þróast í takt við þróun sam-
félagsins, jákvæða sem neikvæða. Að
öðrum kosti heggur sá að lokum er
hlífa skyldi, þótt með aðgerðarleysinu
sé.
Fasískar rannsóknarheimildir?
Eftir Þórarin
Þórarinsson » Að sama skapi má
óttinn við að glata
mannréttindum okkar
ekki verða til þess að við
þorum ekki að verjast
ágangi glæpamanna.
Þórarinn
Þórarinsson
Höfundur er B.Sc.-nemi í
Intelligence Management og
fyrrverandi lögreglumaður.