Morgunblaðið - 19.01.2011, Blaðsíða 14

BAKSVIÐ
Andri Karl
andri@mbl.is
Fyrsti dagur aðalmeðferðar af
þremur í máli ákæruvaldsins gegn
níu einstaklingum sem m.a. eru
ákærðir fyrir árás á Alþingi fór
fram í sal 101 í Héraðsdómi Reykja-
víkur í gær. Eftir nokkuð tíðinda-
lausan morgun, þar sem sakborn-
ingar neituðu að svara flestum
spurningum skipaðs saksóknara,
færðist fjör í leikinn þegar líða tók á
dag, en þá var tekin skýrsla af þing-
vörðum.
Upplifun sakborninga og þing-
varða á deginum örlagaríka, 8. des-
ember 2008, er eins og gefur að
skilja gjörólík. Þó eiga allir það
sameiginlegt að tala um mikla
ringulreið auk þess sem enginn gat
gert sér í hugarlund hversu langan
tíma atburðurinn tók, þ.e. frá því að
fyrsti maður kom inn í þinghúsið
þar til síðasti maður var farinn út.
Burtséð frá ringulreiðinni innan
dyra virtist sem Láru V. Júlíusdótt-
ur, skipuðum saksóknara, væri mik-
ið í mun að reyna að draga upp úr
sakborningum að um þaulskipu-
lagðan atburð væri að ræða. Af
spurningum hennar mátti ráða að
sú ályktun hennar væri að ein-
hverju leyti dregin af dreifingu
miða tveimur dögum fyrir atburð-
inn, en á miðunum var fólk víst
hvatt til að slást í för inn í þinghúsið.
Miðanna var getið í skýrslutöku hjá
lögreglu yfir einum sakborninga, en
enginn þeirra kannaðist við slíkar
miðasendingar fyrir dómi.
Enginn í forystu
Lára spurði einnig alla sakborn-
inga út í hvort þeir hefðu fundað áð-
ur en farið var inn í húsið, hvort
fólki hefðu verið fundin hlutverk og
hverjir hefðu verið í forystu. Þeir
sem ekki neituðu að svara töldu
spurningarnar fráleitar, enda hefði
ákvörðunin um fara inn í þinghúsið
ekki verið tekin í hóp né nokkur haft
forystu.
Enginn sakborninga kannaðist
við að hafa beitt ofbeldi eða séð ein-
hvern annan beita ofbeldi. Þá hefði
ekki nokkur maður verið með vopn
innanklæða. Hins vegar bar meira á
ásökunum um harðræði lögreglu
sem kölluð var til og fjölmennti inn í
þinghúsið.
Í framburði þingvarðar sem var á
vakt í þinghúsinu kom fram að hann
fékk meldingu í talstöð frá yfir-
manni þingvarða um að „þetta fólk“
mætti ekki fara upp á þingpalla.
Brást hann við og meinaði fólki að-
gang ásamt lögreglumanni á vakt í
húsinu. Lýsingar þeirra á ástandinu
voru um margt ólíkar. Lögreglu-
maðurinn sagði að um slagsmál
hefði verið að ræða, sparkað hefði
verið í hann og þingverði, snúið upp
á hendur þeirra og reynt að klifra
yfir þá. „Þetta voru slagsmál allan
tímann,“ sagði hann. Þingvörðurinn
minntist hins vegar aðallega fúkyr-
ðaflaums og mikils hávaða í fólkinu.
Yfirmaður þingvarða sagði að
ástand þeirra hefði ekki verið gott
eftir daginn, margir hefðu verið sár-
ir, og ekki hefðu allir enn jafnað sig.
Hann og allir þingverðir sem komu
fyrir dóminn töldu að öryggi Al-
þingis hefði verið ógnað þennan
dag.
Tímalaus ringulreið í Alþingishúsinu
 Frásagnir sakborninga og þingvarða
af atburðunum í húsinu um margt ólíkar
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2011
Jóhanna Sigurðardóttir ítrekaði á Alþingi á
mánudag að engin ákvörðun hefði verið tekin
um að fara í eignarnám en ýjaði að því að sú
leið kynni að verða farin að samningaleiðinni
fullreyndri.
Viljugir til viðræðna við ríkið
Ásgeir segir að ýmsar þreifingar hafi verið
um það annars vegar að breyta leigusamn-
ingum um afnot af auðlindum og hins vegar
um að Magma veiti ríkinu hugsanlega for-
kaupsrétt að HS Orku. „Við erum sem sagt
mjög viljugir til viðræðna við ríkið.“
Eignarnám gæti orðið dýrt
 Forsætis- og fjármálaráðherra útiloka ekki eignarnám í HS Orku  Almannahagsmunir eru skilyrði
fyrir eignarnámi samkvæmt stjórnarskrá  Bótaskylda ríkisins gæti numið meira en 33 milljörðum
Hitaveita Magma Energy keypti 98,5% eignarhlut í HS Orku í fyrra. Aðrir hluthafar eru Garður, Grindavík, Reykjanesbær og Vogar með 1,47%.
Morgunblaðið/Golli
Athygli vakti við þinghald í gær-
morgun þegar Snorri Páll Jónsson,
einn sakborninga, benti dómurum
málsins á að áhugavert væri að
upptakan úr öryggismyndavélum í
gögnum málsins stoppaði þegar
lögreglumenn mættu á svæðið og
ekki sæist hvað gerðist í framhald-
inu, en hjá sakborningum kom fram
að lögregla beitti harðræði.
Einn verjenda spurði Guðlaug
Ágústsson, yfirmann þingvarða, út í
málið. Kom í ljós að Guðlaugur valdi
sjálfur fjögurra mínútna bút af upp-
tökunni til að sýna forsætisnefnd.
Um er að ræða sama bút og er í
gögnum málsins. Spurður hvers
vegna ekki hefði öll upptakan verið
spiluð sagði Guðlaugur að um það
hefði ekki verið beðið. Eftir viku til
tíu daga hefði svo verið tekið yfir
upptökuna.
Málið vakti einnig athygli Arn-
gríms Ísbergs, meðdómara í mál-
inu. Arngrímur spurði hvort það
væri þá tilviljun að til væri mynd-
efni frá atburðunum, þar eð Guð-
laugur hefði tekið það upp hjá sjálf-
um sér að velja bút úr upptökunni.
Guðlaugur sagði að ef sú ákvörðun
hefði ekki verið tekin væri hætt við
því að engin upptaka væri til.
Spurði þá verjandi að nýju hvers
vegna upptakan í heild sinni hefði
ekki verið sýnd forsætisnefnd og
sagðist Guðlaugur ekki muna það.
Vantar mikið upp á upptöku
VALDI SJÁLFUR HVAÐA HLUTA UPPTÖKUNNAR MÆTTI SJÁ
Karl Axelsson segir að setja þyrfti sérstök
lög um eignarnám í HS Orku ef til þess kæmi
þar sem engin almenn heimild sé fyrir því í
lögum, líkt og er í tilfelli Vegagerðarinnar
þegar kemur að eignarnámi lands til vega-
lagningar.
„Tæknilega séð sé ég ekki annað en að
þetta væri allt hægt, en ekki án þess að setja
þá sérstök lög um eignarnám í þessum
eignarhlut,“ segir Karl. Sjaldgæft er að sögn
Karls að sett séu sérstök lög af þinginu um
að taka eigi ákveðin verðmæti eignarnámi,
en þess séu þó dæmi og má þar meðal ann-
ars nefna þegar hluti jarðarinnar í Deildar-
tungu í Borgarfirði var tekinn eignarnámi ár-
ið 1979 ásamt jarðhitaréttindum í Deildar-
tunguhver.
Ríkissjóði var þá gert heimilt samkvæmt
lögum að taka verðmætin eignarnámi og af-
henda Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar
þau til afnota eftir því sem almenningsþörf
krefði.
Sérstök lög sett um Deildartunguhver
FORDÆMI ERU TIL UM EIGNARNÁM VEGNA ALMENNINGSÞARFAR
Ásgeir Margeirsson Karl Axelsson
FRÉTTASKÝRING
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
Ekki er útilokað að ríkið taki 98,53% hlut
Magma Energy í HS Orku eignarnámi. Ríkis-
stjórnin rær að því öllum árum að „endur-
heimta forræðið“ yfir HS Orku eins og Stein-
grímur J. Sigfússon fjármálaráðherra orðaði
það í viðtali við Mbl.is í gær og ein af þeim
leiðum sem ræddar hafa verið er eignarnám.
Slík aðgerð gæti hins vegar reynst ríkis-
kassanum dýr enda sagði Jóhanna Sigurðar-
dóttir á Alþingi á mánudag að þótt hún útilok-
aði ekki eignarnám þá væri „skynsamlegra í
alla staði, varðandi þá skaðabótakröfu sem
gæti komið í kjölfarið, að menn reyni samn-
ingaleiðina áður við forustumenn Magma“.
Ber að greiða fjárhagslegt tjón
Eignarrétturinn er friðhelgur á Íslandi
samkvæmt stjórnarskránni en engu að síður
er möguleikinn á eignarnámi fyrir hendi að
þremur skilyrðum uppfylltum. Þau eru í
fyrsta lagi að hagsmunir almennings séu í
húfi, í öðru lagi að lagaheimild sé til staðar fyr-
ir eignarnáminu og í þriðja lagi að fullt verð sé
greitt fyrir það.
Heildarfjárfesting Magma Energy í HS
Orku var 33 milljarðar að sögn Ásgeirs Mar-
geirssonar, forstjóra Magma, og yrði bóta-
skylda ríkisins vegna eignarnámsins því vænt-
anlega aldrei lægri en það, en líklega hærri.
Samkvæmt meginreglu um ákvörðun bóta
við eignarnám er bætt fyrir fjárhagslegt tjón,
bæði vegna missis eignaréttinda og einnig fyr-
ir það óhagræði sem leiðir til fjárhagslegs
tjóns. Karl Axelsson, hrl. og dósent, segir að
fleira myndi því hanga á spýtunni en aðeins
kaupverðið þegar greiða þyrfti bætur fyrir
eignarnámið. „Það þarf að borga til fulls sem
og annan kostnað sem eignarnámsþolinn, þ.e.
Magma, verður fyrir.“
Varði ekki almannaheill
Víkur þá að því skilyrði sem sett er í stjórn-
arskrá að engan megi þvinga til að láta af
hendi eign sína nema almenningsþörf krefji.
Ásgeir Margeirsson er þeirrar skoðunar að
eignarhald Magma Energy varði ekki al-
mannaheill. „HS Orka framleiðir um það bil
9% af orku á markaðnum, hitt er í eigu ríkis og
sveitarfélaga, þannig að opinberir aðilar hafa
tögl og hagldir á orkumarkaði frá a til ö. Þann-
ig að við teljum að þau rök standist ekki að al-
mannahagsmunir séu undir. Hins vegar tel ég
að það muni hafa gríðarlega fælandi áhrif á
fjárfestingu í þessu landi ef þessu yrði beitt og
ég veit dæmi þess.“ Steingrímur J. Sigfússon
gaf þó lítið fyrir þessi rök í gær og sagði það
ekki rétta túlkun að erlendar fjárfestingar
væru eina forsenda hagvaxtar.
Almenningsþörfin er ekki skilgreind nánar í
lögum og að sögn Karls Axelssonar hafa dóm-
stólar viðurkennt að löggjafinn hafi nokkuð
rúmt mat á því. „Þannig að þau rök kynnu nú
að ganga, en það þarf að vera einhver mál-
efnaleg skírskotun sem væntanlega yrði þá sú
að það séu einhverjir almannahagsmunir
fólgnir í því að þessi staða komi ekki upp varð-
andi eignarhald erlendra aðila.“