Morgunblaðið - 19.01.2011, Blaðsíða 26

26 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2011
✝ Guðrún Ö. Steph-ensen fæddist í
Hólabrekku í Reykja-
vík 30. október 1914.
Hún lést á Landakots-
spítala 11. janúar
2011. Foreldrar henn-
ar voru Ögmundur H.
Stephensen, f. 24.4.
1874, bóndi í Hóla-
brekku, d. 10.12.
1969, og Ingibjörg
Þorsteinsdóttir, f.
18.4. 1875, húsfreyja í
Hólabrekku, d. 19.4.
1943. Systkini Guð-
rúnar voru Hans, f. 4.11. 1903, múr-
arameistari í Reykjavík og síðar í
Neskaupstað, d. 15.1. 1959, Þor-
steinn, f. 21.12. 1904, leikari og
leiklistarstjóri Ríkisútvarpsins, d.
13.11. 1991, Kristján, f. 10.9. 1906,
d. 1906, Sigríður, f. 18.3.1908, hús-
freyja í Hólabrekku, d. 26.12. 2007,
Stefán, f. 22.7. 1909, prentari, d.
3.4. 1989, Einar, f. 22.10. 1916,
fyrrv. formaður Landssambands
vörubifreiðastjóra, d. 2.6. 2006.
Maður hennar var Jónas Berg-
mann Jónsson, fyrrverandi
fræðslustjóri í Reykjavík, frá
Torfalæk í Austur-Húnavatnssýslu,
f. 8.4. 1908, d. 1.4. 2005. Foreldrar
Maríanna Arney, b) Martin Jónas
Björn, c) Björn Patrick, maki Guð-
rún Óskarsdóttir. Guðmundur á
tvær dætur, Þórunni og Jónu Guð-
rúnu, og sjö barnabörn. 4) Björn, f.
20.6. 1954, útgefandi, maki Elísabet
Guðbjörnsdóttir lögmaður. Börn
þeirra eru a) Anna Lísa, maki Ás-
mundur Tryggvason, b) Ingibjörg,
c) Jónas Bergmann.
Guðrún stundaði nám við
Kvennaskólann í Reykjavík, vann
ýmis skrifstofustörf að námi loknu,
m.a. í prentsmiðju Stefáns bróður
síns, Dögun, og síðar í Félags-
prentsmiðjunni. Skömmu eftir tví-
tugt hélt hún til náms í félags- og
uppeldisfræði í Stokkhólmi. Síðar
hélt hún til New York, vann þar við
uppeldisstofnanir, m.a. New York
Foundling Hospital auk þess að
sækja tíma í Columbia-háskóla. Í
New York var hún til stríðsloka.
Hún vann hjá Gjaldeyrisnefnd og
uppeldisstofnunum á vegum Sum-
argjafar á milli námsdvala erlendis
og síðar hjá Viðskiptaráði, þar sem
hún starfaði þar til hún stofnaði
heimili árið 1947. Hún var alla tíð
áhugamaður um uppeldismál, flutti
um þau erindi í útvarp, átti sam-
starf og samneyti við uppeldisfröm-
uði og hafði áhrif á þróun uppeldis-
mála hér á landi.
Útför Guðrúnar verður gerð frá
Dómkirkjunni í dag, 19. janúar
2011, og hefst athöfnin kl. 15.
hans voru Jón Guð-
mundsson bóndi og
Ingibjörg Björns-
dóttir húsfreyja. Guð-
rún og Jónas eign-
uðust fjögur börn.
Þau eru: 1) Jón Torfi,
f. 9.6. 1947, forseti
Menntavísindasviðs
Háskóla Íslands, maki
Bryndís Ísaksdóttir
bókasafnsfræðingur.
Börn þeirra eru a)
Ragnheiður, b) Guð-
rún Anna, maki Har-
aldur Haraldsson, c)
Kristín Eva, d. 23.9. 2001, d) Stefán
Árni. Haraldur á eina dóttur, Ástr-
íði. 2) Ögmundur, f. 17.7. 1948, inn-
anríkisráðherra, maki Valgerður
Andrésdóttir líffræðingur. Börn
þeirra eru a) Andrés, b) Guðrún,
maki Jón Óskar Hallgrímsson, barn
Sigríður Olga, c) Margrét Helga,
maki Þorvarður Sveinsson, barn
Valgerður. 3) Ingibjörg, f. 12.11.
1950, fyrrv. fræðslustjóri, maki
Guðmundur Gíslason, fyrrv. banka-
maður. Börn hennar með fyrri
manni sínum, James Swift, eru a)
Emma Marie, maki Ívar Mey-
vantsson, börn Benedikt Aron,
Klara Margrét, Sylvía Kristín og
Mér er minnisstætt þegar ég hitti
Guðrúnu tengdamóður mína í fyrsta
sinn. Mér fannst hún hafa svo fallegt
bros, og hún lagði höndina yfir mína
og hélt henni þannig allan tímann
sem við töluðum saman. Það stafaði
frá henni mikilli hlýju, sem við sem
vorum í nánasta umhverfi hennar
fengum óspart að njóta.
Hún hafði ung farið til Stokkhólms
og New York til náms og starfa.
Hana þyrsti í menningu og menntun
og var brennandi í andanum. Hún
naut sín vel í stórborgum, og raunar
var hún heimsborgari að upplagi.
Hún þráði að víkka sjóndeildar-
hringinn og kynna sér uppeldi ungra
barna sérstaklega. Hún taldi að upp-
eldi ætti að mótast með samræðum
og fordæmi en ekki boðum og bönn-
um. Hún var mikill jafnréttissinni og
sagði að jafnréttið byrjaði heima, í
uppeldinu. Hún gaf drengjunum sín-
um dúkkur til að leika sér að, og ól þá
upp til að taka þátt í heimilisstörf-
unum.
Ég stend í mikilli þakkarskuld við
hana fyrir það hvað hún var ákveðin í
að ég þyrfti ekki að hætta námi þótt
ég eignaðist barn í náminu miðju.
Henni fannst sjálfsagt að faðirinn
sæi um uppeldi barnanna til jafns við
móðurina. Hún styrkti son sinn í því
að vera heima og gæta barnsins á
meðan ég var í skólanum og dvaldi
þá oft hjá okkur langdvölum. Þetta
var fyrir 36 árum og í þá daga var
langt frá því að það væri talið sjálf-
sagt að feður væru „bara“ heima.
En þó að henni væri jafnrétti of-
arlega í huga, þá var samt hagur
barnanna í fyrirrúmi. Henni fannst
þau þurfa athygli og umönnun for-
eldra sinna fyrstu árin, en einnig
sagði hún að það væri mikilvægt að
þau þroskuðust í gegnum leik við
önnur börn. Hún vildi styðja og
styrkja foreldra (oftast mæður) til að
vera heima hjá börnum sínum, en
taldi slæmt ef þær einangruðust inni
á heimilunum. Hún hafði kynnst
opnum leikskóla í Svíþjóð, og hafði
hugmyndir um að koma upp aðstöðu
hér, þar sem foreldrar kæmu saman
með börn sín til uppbyggilegra sam-
verustunda, en gætu einnig skotist
frá. Hún hélt um þetta erindi og
skrifaði greinar, og eftir nokkra eft-
irgrennslan stakk hún upp á því að
nýtt væri húsnæði í kirkjum og safn-
aðarheimilum undir þessa starfsemi.
Þetta varð svo kveikjan að svoköll-
uðum „mömmumorgnum“ sem eru
víða í kirkjum.
Hún lagði mikið upp úr hollustu –
allt átti að vera úr bestu hráefnum og
ekta. Hún ræktaði grænkál og mal-
aði sjálf hveiti í grænkálsjafning.
Þegar við byrjuðum að búa gaf hún
okkur safavél til þess að við gætum
gefið börnunum ferskan grænmetis-
og ávaxtasafa.
Guðrún tengdamóðir mín var mild
kona í öllum verkum sínum, en hún
var jafnframt viljasterk og sjálfstæð.
Hún innrætti börnum sínum að
sækjast aldrei eftir vinsældum, held-
ur fylgja góðum málstað. Hún talaði
oft um hve mikilvægt það væri að
láta ekki glepjast af tískustraumum í
duttlungagjörnum heimi, heldur
hlusta á samvisku sína og ráð þeirra
sem maður mæti mikils.
Minningin um Guðrúnu Ö. Steph-
ensen mun ylja okkur um ókomin ár
og verða okkur hvatning til góðra
verka.
Valgerður Andrésdóttir.
Þegar ég velti fyrir mér hver er
munurinn á því að hafa völd eða áhrif
þá kemur mér fyrst í hug hún, þessi
merkilega og sérstaka manneskja
sem við kveðjum í dag. Hún var
frumleg í hugsun og heimsborgari að
eðlisfari. Að vera samferða henni
næstum öll mín fullorðinsár auðgaði
líf mitt og barna minna. Hún hafði
ekki nein formleg völd fremur en
margar konur af hennar kynslóð. En
hún hafði mikil áhrif á alla sem kom-
ust í snertingu við hana. Áhrifin sem
hún skilur eftir í huga okkar sem
henni kynntumst eru dýrmæt og
þeirra áhrifa mun gæta svo lengi
sem við lifum. Þau munu einnig skila
sér áfram til næstu kynslóða. Þannig
lifir andinn þótt efnið hverfi. Mann-
eskjur sem hafa áhrif á aðra, marka
djúp spor í verund og vitund sam-
ferðamanna sinna, lifa áfram. Guð-
rún Ö. Stephensen skilur eftir sig
andleg verðmæti og það voru þannig
verðmæti sem henni voru hugleikin.
Hún lagði alltaf gott til málanna
þótt hún væri langt í frá skoðana-
laus. Alltaf lagði hún áherslu á það
góða og jákvæða og kunni einstak-
lega vel að ná fram því besta sem býr
í hverri manneskju. Sérhver mann-
eskja var sérstök í hennar augum og
hvert barn einstaklingur sem átti
rétt á að fá sérsniðna umhyggju og
athygli allt eftir sínum þörfum og
persónuleika. Þessa athygli gaf
Dúna öllum sem hana umgengust.
Það eina sem allir þyrftu í jöfnum
mæli væri kærleikur. Hún var þeirr-
ar skoðunar að ekkert væri til sem
héti of mikill kærleikur. Besta vega-
nestið væri ástúðlegt uppeldi, því all-
ir ættu rétt á að njóta hamingju. Og
öllum börnum væri hollt að eiga góð-
ar minningar úr bernsku.
Guðrún var mikill heimsborgari,
ferðaðist til Evrópu og Ameríku á
unga aldri og af eigin rammleik,
stundaði nám í uppeldisfræði, talaði
Norðurlandamál og ensku með mikl-
um ágætum og eignaðist vini beggja
vegna Atlantsála, sem hún hélt
tryggð við ævilangt. Henni var afar
hugleikið hvernig hægt væri að
styrkja ungar mæður og efla tengsl
þeirra á milli og voru mömmumorgn-
ar á vegum kirkjunnar að verulegu
leyti byggðir á hugmyndum hennar.
Þannig hafði hún áhrif þótt hún hefði
engin völd, bæði með kærleiksboð-
skap sínum og hugmyndum, eins og
merkar konur hafa gert um aldir
alda.
Blessuð sé minning hennar.
Elísabet Guðbjörnsdóttir.
Amma okkar. Stolt, lífsglöð,
ákveðin og hrífandi. Eins og góður
maður sagði, hún var brennandi í
andanum. Brennandi í áhuga sínum
á uppeldi, menntun, réttlæti og þjóð-
málum. Hún fylgdist vel með því sem
var að gerast í samfélaginu. Tvö út-
vörp og eitt sjónvarp í gangi og blöð-
in lesin upp til agna. Amma Guðrún
fylgdist líka vel með því hvar hvert
og eitt okkar barnabarnanna var
statt í lífinu og gaf okkur góð ráð
samkvæmt því. Hún hafði fádæma
gott innsæi sem alltaf mátti treysta.
Hún benti okkur á að leita hins góða;
í sjálfum okkur, samferðamönnun-
um og alheiminum. Hennar ósk okk-
ur til handa var að við værum ham-
ingjusöm og að fást við eitthvað sem
okkur fyndist skemmtilegt og gef-
andi. Sú hvatning sem hún veitti
okkur með áhuga sínum og tiltrú var
ómetanleg. Í minningunni er mynd
af ömmu þar sem hún situr hnarreist
og horfir út í sólina, bláu augun
leiftrandi og einbeitt. Augnablikin
eru mörg og þau búa í eilífðinni. Við
þökkum elsku ömmu Guðrúnu fyrir
samveruna.
Ragnheiður, Guðrún Anna
og Stefán Árni.
Þegar við systkinin fórum fyrst að
heiman og fórum utan til náms, hvert
um sig, þá studdi amma Guðrún þær
fyrirætlanir heils hugar. Amma fór
sjálf ung til útlanda og þurfti talsvert
á sig að leggja til að láta drauma sína
rætast. Hún hafði mikinn áhuga á
menningu og menntun og taldi mik-
ilvægt að víkka sjóndeildarhringinn
og leita þekkingar sem víðast.
Amma sá líka til þess að við færum
vel búin að heiman, með hlýtt teppi,
vandaða sæng og síðast en ekki síst
góða bók. Úr landsuðri eftir Jón
Helgason fylgdi okkur fyrstu skrefin
í útlöndum.
Amma hafði alltaf mikinn áhuga á
hvað við barnabörnin vorum að gera
og framtíðaráformum okkar. Þetta
sátum við oft og ræddum í eldhúsinu
hjá henni. Þá sagði hún okkur sögur
af fólki sem hafði orðið á leið hennar í
gegnum tíðina, bæði frá Bandaríkj-
unum og Svíþjóð svo og af Íslend-
ingum sem henni þóttu markverðir.
Hún hafði áhuga á viðhorfi fólks til
lífsins og hvernig mætti draga lær-
dóma af reynslu og viðhorfi annarra.
Amma Guðrún var flott kona. Hjá
henni fékk maður holla næringu,
bæði fyrir sál og líkama. Hún hugs-
aði mikið um hollustu í mataræði og
var langt á undan sinni samtíð í þeim
efnum. Maður fékk hirsi hjá ömmu
og grænkál og ýmiss konar baunir.
Hún átti það til að halda samkvæmi
þar sem boðið var upp á baunabuff
og ýmsa grænmetisrétti. Þetta var
löngu áður en grænmetisstaðirnir
voru opnaðir í Reykjavík. En fyrst
og fremst leið manni alltaf vel með
ömmu Guðrúnu. Hún var svo róleg,
yfirveguð, lífsreynd en umfram allt
bjartsýn manneskja. Hún sá alltaf
það jákvæða í fari fólks.
Það er ómetanlegt að hafa átt
ömmu Guðrúnu að, og hennar nálg-
un á hlutina og smitandi áhugi er
okkur dýrmætt veganesti um ókom-
in ár.
Andrés, Guðrún og
Margrét Helga.
Sem krakki gekk ég ekki í hefð-
bundinn leikskóla heldur átti kost á
því að vera hjá ömmu og afa. Við
kölluðum það að fara í Ömmuskóla
og var það réttnefni, þetta var ekki
bara pössun heldur hinn besti skóli.
Ótal minningar streyma fram þeg-
ar hugsað er um Ömmuskóla. Ég
minnist þess að búa til listaverk úr
kertavaxi og að stelast í mysuostinn.
Að fylgjast með ruslabílnum keyra
inn Melhagann á meðan amma hlust-
aði á lestur frétta í útvarpi og að
skoða pollana fyrir ömmu ef við vor-
um á leiðinni út. Ef á þeim voru
hringir setti amma plast yfir höfuðið
til að verja hárgreiðsluna.
Ofarlega í huga er eplakökubakst-
ur ömmu í Ömmuskóla. Væri von á
gestum átti amma nefnilega til að
skella í eplaköku. Hún var í miklu
uppáhaldi þeirra sem hana smökk-
uðu. En þá var ekki sagt: „Jæja
Björn minn, nú ætla ég að baka –
reyndu að hafa ofan af fyrir þér á
meðan.“ Því fór fjarri, allir fengu
hlutverk og voru hvattir til þátttöku.
Til voru tvö form; formið hennar
ömmu og formið mitt. Við hrærðum
deig í bæði formin og svo fengu gest-
irnir að velja af hvorri kökunni þeir
fengu sér sneið. Sumir tóku af minni
köku, og þá brostum við amma.
Amma og afi höfðu bæði þennan
merkilega hæfileika til að virkja þá
sem í kringum þau voru. Allir tóku
þátt og höfðu gaman af. Í þessu sam-
hengi minnist ég einnig matvinnslu-
vélarinnar hennar ömmu. Í henni var
gerður ferskur gulrótasafi, og það
var ætíð mikið ævintýri þeirra sem
að komu. Allt skyldi vera hollt.
Amma var trúuð, trúði á það góða í
heiminum. Hún trúði á kærleikann
og sýndi í verki hvað er að vera góð-
ur við náungann. Ég minnist þess
ekki að hafa rætt trúarbrögð við
ömmu, en frá blautu barnsbeini
minnist ég ömmu ræða um mikil-
vægi kærleikans og gildi þess að trúa
á það góða. Líklega hef ég ekki skilið
þetta í fyrstu, en nú síðustu ár hef ég
lært að meta sannleikann í þessum
orðum.
Ég útskrifaðist aldrei úr Ömmu-
skóla, ekki frekar en hin barnabörn-
in. Við vorum öll nemendur fram að
síðustu stundu. Hinstu samtöl okkar
ömmu fjölluðu um framtíðarplön og
ferðalög, vonir og væntingar. Þá,
sem endranær, var hægt að treysta á
ömmu til að hlusta og gefa ráðlegg-
ingar. Henni var geysilega umhugað
um gang okkar allra og hún hafði
yndi af því að fylgjast með hverju
skrefi barna- og barnabarna sinna.
Það verður skrítið að hittast ekki
lengur í sunnudagskaffi hjá ömmu.
Elsku amma. Takk fyrir allt sem
þú hefur veitt mér, ég mun búa að
því alla tíð og vona að ég geti gefið
það áfram. Ég hugsa til þín, og bið að
heilsa afa.
Björn Patrick Swift.
Amma var hlý, góð og skilnings-
rík. Hún var vitur og óendanlega rík
af sögum sem bæði leiðbeindu mér í
gegnum frumskóg bernskunnar sem
og unglingsár.
Amma átti það til að vera eina
manneskjan í heiminum sem skildi
hvað ég var að ganga í gegnum og
það að geta hlaupið yfir á Melhagann
í frímínútum og hádeginu var stund-
um það eina sem kom til greina, og
þá hafði hún alltaf tíma til þess að
fara yfir málin og styrkja barnssál-
ina sem hafði orðið fyrir hnjaski.
Til hennar var hægt að leita með
spurningar um allt milli himins og
jarðar og hún hafði einstakt lag á að
koma manni í skilning um það hvað
var mikilvægast í lífinu, að elska og
vera fjölskyldurækinn. Þegar full-
orðinsárin komu var hún alltaf
reiðubúin að takast á við umræður
um ástina og lífið.
Amma hafði mikla trú á að fallegar
hugsanir kæmust á leiðarenda og nú
hugsa ég fallega til hennar.
Anna Lísa Björnsdóttir.
Þar sem ég sit hér og skrifa þetta
get ég varla trúað því að hún sé farin.
Mér finnst ég hljóti að geta tekið upp
símann og hringt í hana, en svo er
ekki. Eitt bjartasta ljósið í lífi mínu
er farið, en heldur áfram að skína í
hjarta mínu.
Hún amma Dúna var bæði vernd-
ari minn og vinur sem hlustaði á mig
án fordóma. Hún var ávallt tilbúin til
að hugga mig og hughreysta. Hún
skilur eftir margar góðar minningar,
í gegnum árin hefur hún umvafið mig
hlýju og veitt mér leiðsögn. Hún var
heiðarlegasta og hlýjasta manneskja
sem ég hef nokkurn tímann kynnst
og með umburðarlyndi á við dýrling.
Hún amma mín var líka rosalega
klár, mjög sjarmerandi og alltaf með
hlýtt bros á vör. Hún gat líka verið
rosalega fyndin eins og þegar hún
sagði manni sögur, hvort sem það
var frá ferðum hennar erlendis eða
ævintýrum sem lítið barn í Hóla-
brekku, hafði hún þann einstaka eig-
inleika að draga mann inn í söguna
og lék oft persónur úr sögunum eins
og leikari. Í gegnum árin hef ég sagt
vinum mínum þessar sögur með
miklu stolti en aldrei hefur mér tek-
ist að segja þær eins og hún gerði.
Hún kenndi mér að láta hjartað ráða
för og mikilvægi þess að standa við
loforð sín og prinsíp, ásamt því að
ávallt vera tilbúinn til þess að hjálpa
öðrum. Hún kenndi mér mikilvægi
karakters og heiðarleika.
Amma og afi eru ástæðan fyrir því
að ég bý að því að eiga hlýja og nána
fjölskyldu sem hefur verið mér styrk
stoð allt mitt líf. Hún amma bjó yfir
þeim töfrum að láta manni alltaf líða
eins og maður væri miðpunktur al-
heimsins og hafði alltaf áhuga á því
sem maður var að gera. Ég mun
sakna þess að borða hádegismat með
henni í eldhúsinu með útvarpið í
botni og spjalla um heima og geima
og svo að hádegisverði loknum að fá
sér lúr á bláa sófanum í stofunni.
Hvergi hef ég verið eins öruggur og
elskaður og hjá henni ömmu.
Ég gæti fyllt Morgunblaðið með
minningum og lýsingum af ömmu
Dúnu, en ég er hræddur um að það
sé ekki nægilegt pláss, því verð ég að
hætta hér. Ávallt þegar við kvödd-
umst tók amma í höndina á mér og
sagði: „Hamingjan ávallt fylgi þér
ástin mín.“ Ég veit svo lengi sem ég
hef þig í hjarta mér mun hún gera
það og megi friður vera með þér
elsku amma mín.
Jónas Bergmann Björnsson.
Andartakið, heiðskír heimur trúar
vonar og kærleika, trú manna á
breyttan og bættan heim, umbylting
í anda og sannleika, vendipunktur,
frelsun. Hún var á Timestorgi við
stríðslok. Ung kona við nám og störf
á barnaspítala í New York.
Guðrún Ö. Stephensen átti sér
draum um að menntast og starfa
með ungum börnum. Styðja og
styrkja börn til þroska. Hún hafði
hugrekki til að láta þennan draum
sinn rætast þrátt fyrir mótbárur
margra í hennar samtíma. Áður en
leiðin lá til Bandaríkjanna hafði hún
verið við nám í Svíþjóð með styrk frá
Jónasi frá Hriflu, sem var eins og
hún, framsýnn maður.
Börn og uppeldismál skipuðu alla
tíð öndvegi í huga Guðrúnar. Allir
áttu að fá að njóta sín. Hún var
fulltrúi margbreytileikans. Jafnrétti
var afdráttarlaust í huga hennar og
átti ekki að geta leitt til mismununar
á nokkru sviði. Í uppeldi gaf hún
barninu orðið og fékk það til að segja
hug sinn. Leiðbeindi með samræðu
frekar en skipunum.
Guðrún var menntakona í besta
skilningi þess orðs. Hún var vel lesin
og íhugul, fylgdist með samtímanum
Guðrún Ö. Stephensen