Morgunblaðið - 19.01.2011, Blaðsíða 17

FRÉTTIR 17Erlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2011
Útlit fyrir hærra matarverð
 Kornrækt heimsins þarf að jafna metið frá árinu 2008  Annars mun lág birgðastaða leiða til
verðhækkunar, að mati norsks sérfræðings  Telur landbúnað þurfa að laga sig að nýjum veruleika
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Heimsframleiðslan á korni þarf að
ná 2.300 milljónum tonna í ár til að
tryggja að ekki gangi á birgðastöð-
una. Að öðrum kosti eru helmings-
líkur á hækkandi matarverði í ár.
Þetta er mat fræðimannsins
Christian Anton Smedshaug, höf-
undar bókarinnar „Feeding the
world in the 21st century“, en hann
hélt erindi um stöðuna í matvæla-
framleiðslu heimsins á vegum
Bændasamtaka Íslands í gær.
Máli sínu til stuðnings bendir
Smedshaug á að árið 2008 hafi
birgðastaðan af korni numið 521
milljón tonna, 557 millj. tonnum árið
2009 og 524 millj. tonna árið 2010. Til
samanburðar hafi neyslan árið 2008
verið 2.181 millj. tonna og stefni í að
verða 2.300 millj. tonna í ár. Birgða-
staðan hafi með öðrum orðum staðið
í stað en neyslan aukist um ríflega
5%, ef fram haldi sem horfi, á tíma-
bilinu. Því geti uppskerubrestur sett
strik í heimsframboðið eins og dæmi
eru um og komið í veg fyrir að takast
muni að framleiða 2286 millj. tonn
eins og metárið 2008.
Ákvæði um birgðir afnumin
Inntur eftir því hvers vegna
birgðastaðan sé svo viðkvæm fyrir
sveiflum fullyrðir Smedshaug að í
kjölfar fríverslunarviðræðna á tí-
unda áratugnum hafi hægrimenn
fengið því framgengt að reglugerðir
um lágmarksbirgðastöðu voru felld-
ar úr gildi, með þeim rökum að eftir-
spurnin væri besti vegvísirinn á
framleiðsluþörfina og þ.a.l. á þær
birgðir sem þyrfti hverju sinni.
Reynslan sé ekki góð og kominn
tími til að stækka birgðageymslur.
Fram kom í máli Smedshaug á
Hótel Sögu í gær að hann liti svo á að
þróun í átt til sífellt stærri rekstrar-
eininga í landbúnaði væri hvorki í
þágu jöfnuðar eða fæðuöryggis. En
hvers vegna?
„Á tímum víkinganna einkennd-
ist landbúnaðarframleiðsla af
smáum einingum, staða sem snerist
við á miðöldum. Á 18., 19. og 20. öld
varð þróunin í hina áttina, í átt til
smærri bújarða.“
Önnur kúvending
Hann segir þróunina síðan hafa
farið í heilan hring.
„Á þessari öld er stefnan enn og
aftur í hina áttina. Við horfum fram á
sífellt stærri rekstrareiningar. Í
Danmörku, svo dæmi sé tekið, eru
ekki neinar kvaðir á stærð bújarða.
Einn maður gæti þess vegna átt allt
ræktarland. Afleiðingin er sú að
mjög fáir og skuldsettir aðilar fara
með yfirráð í dönskum landbúnaði.
Skuldirnar nema nú 250 milljörðum
danskra kr. og því getur landbún-
aður orðið þungur baggi á hagkerf-
inu, ef illa fer. Ef hlutfall smærri ein-
inga væri hærra í dönskum
landbúnaði þýddi það að gjaldþrot
einstakra aðila hefðu minni áhrif.
Nýir aðilar kæmu í þeirra stað. Þá
eru risastórar einingar viðkvæmari
fyrir sýkingum en stórar,“ segir
Smedshaug og svarar því aðspurður
til að hann sé andvígur áherslu Evr-
ópusambandsins á stórar einingar.
Hann segir reynslu sænskra
bænda af inngöngu í ESB ekki hafa
staðist væntingar.
„Svíar [sem gengu í ESB 1995]
mátu stöðuna þannig við inngöngu í
sambandið að þeir gætu sótt fram á
þeim grundvelli að hafa hreinustu
landbúnaðarafurðir álfunnar. Ár-
angurinn varð hins vegar rýr. Síðan
hefur hlutur landbúnaðar í Svíþjóð
hægt og bítandi farið minnkandi.“
Framleiðslan breytist
Talið berst aftur að þeirri
áskorun sem mannkynið stendur
frammi fyrir, að þurfa að brauðfæða
þremur milljörðum fleiri munna á
næstu fjórum áratugum, að því er
áætlað er, á sama tímabili og hratt
mun ganga á olíubirgðir í jörðu.
Smedshaug hugsar sig um og
segir svo að mannkynið geti fram-
leitt nógan mat. Hins vegar þurfi að
laga framleiðsluaðferðirnar að nýj-
um veruleika og bændur að gerast
sjálfbærari um orkuöflun, þ.e. koma
að framleiðslu lífeldsneytis til að
knýja landbúnaðartækin. Sú sjálf-
bærni þurfi að verða að veruleika
fyrir 2030.
Þá muni aukin eftirspurn eftir
áburði og tilheyrandi verðhækkun
hafa ruðningsáhrif sem komi harðast
niður á fátækum ríkjum.
Reuters
Við hlóðirnar Verðbólga rýrir nú kaupgetu Indverja. Sama þróun hefur kynnt undir ólgu í N-Afríku nýverið, m.a. í
Túnis. Smedshaug segir tvíhliða samninga, á borð við hrísgrjónasamning Fillipseyja við Taíland, ýta verðinu upp.
10 km
ALDARAFMÆLI FYRSTU LENDINGARINNAR Á SJÓ
Heimildir: Vefsíðan www.history.navy.mil, stofnun bandaríska sjóhersins, U.S. Naval Institute
Í gær, 18. janúar, var öld liðin frá því flugkappinn Eugene Ely lenti tvíþekju á
stuttri lendingarbraut á skipi bandaríska sjóhersins, USS Pennsylvania. Lendingin
markar upphaf flughernaðar á sjó á 20. öldinni. Stór flugmóðurskip komu síðar.
Grafík: Brice Hall/RNGS
Lendingin
14. nóvember 1910
Flugmanninum
Eugene Ely tekst
fyrstummanna að
taka á loft frá skipi
18. janúar 1911
Ely lendir flugvél
á þilfari skips og
brýtur þannig
blað í flugsögunni
8. maí 1911
Bandaríski sjóherinn
kaupir fyrstu flugvélina
og með því hefst flug-
hernaður á sjó vestanhafs
Eugene
B. Ely
19. október 1911
Ely lætur lífið þegar
flugvél sem hann
stýrir brotlendir í
Macon í Georgíu
Bandaríkin
San
Francisco
SAN
FRANCISCO
San
Francisco-
flói
Veðhlaupa-
hringur í
Tanforan
Hemlunarbúnaður
var gerður úr vírum sem
vélin krækti í þegar hún
kom til lendingar en
vírarnir voru tengdir
sandpokum á skipum
Lítil lendingarbraut
er reist til bráðabirgða
á stöplum fyrir ofan
byssustæði á
þilfarinu
Útbreiddur strigi
átti að koma í veg
fyrir að flugvélin
færi í sjóinn, ef
hún færi út af
brautinni
Herskipið
USS
Pennsylvania
Tvíþekjan var af gerðinni
Curtiss Model D og var nefnd
eftir Glenn Curtiss, einum af
frumherjum flugsins, sem átti
í samstarfi við bandaríska
sjóherinn til að sýna að
flugvélar gætu tekið
á loft og lent á
skipum á sjó
Ely tekur á loft frá veðhlaupa-
hring í Tanforan skömmu
fyrir kl. 11.00 að staðartíma
og tekur stefnuna að
herskiptinu USS Pennsylvania
í San Franciscoflóa
1
Uppstreymi
Ely lendir í óvæntu upp-
streymi er hann nálgast
lendingarbrautina en
bregst skjótt við og
nær að rétta tvíþekjuna af
2 Lending Elys er vel heppnuð
en hann tók á loft frá
brautinni síðar um daginn
3
Smedshaug, sem er dr. í umhverf-
isfræðum og starfsmaður bænda-
samtakanna í Noregi, bendir á að
Indverjar muni á næstu árum fara
að flytja inn meira af landbún-
aðarvörum en þeir flytji út.
Á næstu áratugum sé því spáð
að Indland fari fram úr Kína sem
fjölmennasta ríki heims og því
megi ekki mikið út af bregða í ind-
verskum landbúnaði til að illa fari.
Til að anna eftirspurn þurfi öll ríki
heims að nýta svigrúm sitt til
landbúnaðarframleiðslu. Annars
fari eftirspurn fram úr framboði.
Indland tifandi tímasprengja
STÆRSTA LÝÐRÆÐISRÍKIÐ VIÐKVÆMT FYRIR SVEIFLUM
Í pontu Christian Smedshaug
Túnisborg. AFP. | Mohammed
Ghannouchi, forsætisráðherra Tún-
is, og Foued Mebazaa, sem gegnir
embætti forseta til bráðabirgða,
sögðu sig úr flokki sínum eftir mikil
mótmæli gegn ráðherraskipan í
nýrri bráðabirgðastjórn landsins.
Leiðtogarnir halda stöðum sínum í
bili en þeir voru flokksbræður Bens
Alis, fráfarandi forseta, sem hrökkl-
aðist úr embætti eftir 23 ár á valda-
stóli, en nýju stjórninni er ætlað að
lægja öldur og undirbúa kosningar.
Þrír ráðherrar sem eiga rætur að
rekja til helstu verkalýðshreyfingar-
innar í Túnis sögðu sig hins vegar úr
bráðabirgðastjórninni í gær, í mót-
mælaskyni við að átta ráðherrar úr
fyrri stjórn skyldu taka sæti í nýju
stjórninni. Áður hafði verkalýðsfélag
þeirra, UGTT, ákveðið á fundi að
styðja ekki bráðabirgðastjórnina.
Stutt ráðherraseta
„Við segjum okkur úr stjórninni
eftir að hafa ráðfært okkur við
verkalýðsfélagið,“ sagði Houssine
Dimassi, ráðherra atvinnumála í
nýju stjórninni, innan við sólarhring
eftir að Ghannouchi kynnti stjórn-
ina. Með honum úr stjórninni fór Ab-
deljelil Bedoui, ráðherra sem starf-
aði á skrifstofu forsætisráðherrans,
og Ben Gueddour, sem fara átti með
samgöngumál fram að kosningum.
Þá lét Mustapha Ben Jaafar af
embætti heilbrigðisráðherra. Til
frekari tíðinda dró í stjórnmálum
landsins þegar stjórnarandstæðing-
urinn Moncef Marzouki sneri úr ára-
langri útlegð í París og lýsti því yfir
að hann hygði á forsetaframboð.
Hann gaf lítið fyrir nýju stjórnina,
sem væri „yfirvarp“ fyrri valdhafa
og gæfi falsvonir um breytingar.
Stjórnin er ekki fulltrúi fólksins
Ines Mawdud, 22 ára gamall nemi,
mótmælti bráðabirgðastjórninni.
„Ég er hræddur um að bylting-
unni okkar verði stolið frá mér og
þjóðinni. Fólk fer fram á aukið frelsi,
þvert á það sem stjórnin stendur fyr-
ir. Það eru þeir sem kúguðu þjóðina í
22 ár,“ sagði Mawdud og átti við
gömlu ráðherrana í nýju stjórninni.
Leiðtogar víkja
úr flokki sínum
 Forsætisráðherra og forseti láta undan
Reuters
Mótmælaalda Öryggisvörður og
hópur mótmælenda í Túnisborg.