Birtingur - 01.01.1968, Síða 10

um stund í tvo tístandi fugla, sem flögruðu
um salinn). Allt var þetta gert með fáum en
greinilegum breytingum á fábrotnum og
fremur hversdagslegum búningunum, með
látbragðs- og raddbreytingum; öll tilfinninga-
blæbrigði voru leikin til hins ítrasta, gleði,
sorg, hræðsla, sársauki, hömlulaust en þó með
nákvæmu og yfirveguðu látbragði. Þar eð leik-
ararnir léku ýmist fyrir framan áhorfendur
eða bak við þá, ýmist á miðju gólfi eða úti í
horni og gerðu þannig allt herbergið að leik-
sviði, neyddu þeir áhorfendur inn í hlutverk
þátttakenda, vitorðsmanna, hinna meðábyrgu
og lögðu sérstaka áherzlu á þetta með því að
beina spurningum og athugasemdum beint
til áhorfenda, stundum ofsafengnum og stork-
andi.
í hinni nýju sýningu Óðin-leikhússins, Kasp-
arían, sem gert er ráð fyrir að verði fullunn-
in haustið 1967, er hins vegar leikið eins og
engir áhorfendur væru viðstaddir. Sýningin
er gerð eftir hugmynd og handriti danska rit-
höfundarins Ole Sarvig, en einnig eru í henni
mörg atriði eftir leikarana sjálfa, og hún bygg-
ir á frásögninni um munaðarleysingjann
Kaspar Hauser og er dæmisaga um örlög ein-
staklingsins í þjóðfélaginu. Kaspar er tákn
sérhvers manns: hann lærir að ganga, honum
er miðlað af þekkingu mannanna, hann verð-
ur ástfanginn, er neyddur í herþjónustu o.s.
frv. Og sérhver áhorfenda er hvort tveggja í
senn: slíkur Kaspar, nakin mannvera, sem
verður að berjast fyrir tilveru sinni og einn
„hinna“ þ.e.a.s. ímynd samfélagsins, fordóma
þess, aðgerðarleysis og miskunnarlausra
reglna. Leikið er í svörtum sal: svartir veggir,
svart loft, svart gólf. Þegar áhorfendur hafa
komið sér fyrir í sætum sínum, eru þeir látn-
ir bíða í svartamyrkri um stund eftir því að
sýningin hefjist. Ljóskösturum er komið fyrir
á stöllum yfir höfðum áhorfenda og ásamt
einföldum leikmyndum, sem leikendur geta
setið á, klifrað upp á og fært til, varpa þeir
síðan ljósi á sorgarsögu Kaspars í einföldum,
ofsafengnum myndum, sem á köflum jaðra
við svívirðu. í leikslok er svo aftur svarta-
myrkur drjúga stund.
Hafi lýsing þessi gefið tilefni til að halda, að
hér sé um að ræða einhvers konar andlega
nauðgun eða fólk gefi sig hér algerlega gagn-
rýnislaust á vald girnda og eðlishvata, er nauð-
synlegt að leggja enn einu sinni á það áherzlu,
að skilyrði fyrir innilegri túlkun leikandans
er sjálfsstjórn hans, sem hann öðlast með sí-
felldri vinnu, einbeitni og sjálfsaga. Markmið
þessarar vinnu og sérhverrar sýningar er alls
ekki að reyna að rugla tilfinningar og vits-
muni áhorfenda, heldur einmitt að reyna að
örva þessa þætti til hins ýtrasta.
Andstætt Grotowski, sem ætíð leggur sígild
8
BIRTINGUR