Vera - 01.04.1999, Qupperneq 28

Vera - 01.04.1999, Qupperneq 28
 Dagbók femínista eftir Úlfhildi Dagsdóttur Kynjafræði / kvennafræði „Kynin?,” segir konan, „ég hélt að kynjafræði væri eitthvað um vúdú og alien og skrýmsli og svona. En auðvitað er þetta kynin, ég sé það núna.” (svífandi Ijósapera hér). Hún er ekki sú fyrsta, en orðið kynjafræði vekur bæði undrun og furðu og svo iðulega gleði. Kynjafræði er eitt af þessum orðum sem gera íslenskuna að svo skemmtilegu máli, en kyn vísar bæði til kynj- anna og einhvers undar- legs, kynlegs. Eftir því sem umræða um kynin jókst hefur þessum tveim- ur merkingum æ oftar slegið saman, annarsveg- ar í almennu tungutaki, þar sem orðin sem vísuðu til hins kynlega fengu á sig merkingarauka kyns- ins (kynjað, kynlegur, kynja- hitt og þetta) og hinsvegar í fræðilegri um- ræðu þar sem markvisst er verið að velta fyrir sér merkingu orðsins kyns; hvað er kyn, hvernig ákvarðað og til hvers vísar það? Hefðbundin skipting í félagslegt kyn og líf- fræðilegt kyn hefur verið gagnrýnd harka- lega og leyst upp, þar sem ekki þykir leng- ur einsýnt að hægt sé að aðskilja félags- legt hlutverk frá líffræðilega ákvörðuðu kyni, né að það sé endilega til neitt yfirhöf- uð sem heitir líffræðilegt kyn. Aukin um- ræða um stöðu homma og lesbía, tvíkyn- hneigðra, tvíkynjaðra og kynskiptinga hef- ur haft róttæk áhrif á skilning okkar á kyni og kynhlutverki og er nú svo komið að orð eins og kyn virkar afmarkandi og takmark- andi og orð eins og kynjaverur og kynstur koma frekar upp í hugann sem samfélags- legur veruleiki kynja og kynhlutverka. Að þessu leyti séð er orðið kynjafræði háalvarlegt fræðiheiti sem vísar til mikilla umróta innan fræðanna og sýnir hvað við íssslendingár erum rosalega hip. Hinsveg- ar ber orðið í sér ákveðinn húmor, jafnvel sjálfsíróníu, en femínistar hafa löngum verið gagnrýndir (ómaklega) fyrir skort á öllu slíku. Mér finnst það því virkilega ánægjulegt að upplifa furðu og gleði við- mælenda minna þegar ég segist kenna f kynjafræðum og fylgjast með á andlitum þeirra þegar tengingarnar milli kyns og kynleika smella saman. Það er vissulega nokkuð stór pólitísk á- kvörðun að breyta vel kunnu hugtaki eins og kvennafræði í tiltölulega ókunnugt hug- tak eins og kynjafræði. Að einhverju leyti má sjá þessa tilfærslu sem ákveðna til- raun til framandgerfingar og til þess að ná utanum þær breytingar á femínismanum „kynjafræðunum” sem orðið hafa á und- anförnum áratugum. Þessar breytingar fela í sér almennari umræðu um kynin, þar sem áherslan er færð frá konunni yfir á bæði (öll) kynin. Sumir femínistar hafa vilj- að fara varlega í slíkar tilfærslur og hafa á- hyggjur af því að nú sé aftur verið að halla f\ukin umrœða um siöðu fiomma og lesbía, tvíkyn- fineigðra, tvíkynjaðra og kyn- skiptinga fiefur fiaft róttœk dfirif á skilning okkar á kyni og kynfilutverki og er nú svo komið að orð eins og kyn virk- ar afmarkandi og takmark- andi... undir kalla og konurnar eigi enn á hættu að verða útundan. Þessar áhyggjur fylgja eftir aukinni tísku meðal karlfræðimanna að taka sér kvenlega stöðu til þess að undirstrika hvernig fræði þeirra eru í and- stöðu við hefðina. Frægastur þessara er líklega franski heimspekingurinn Jacques Derrida, sem sótti landið heim um árið og flutti þennan fína óskiljanlega fyrirlestur. Sá hefur verið ásakaður fyrir að taka sér kveniega stöðu án þess að hafa unnið fyr- ir henni, ef svo má segja, og án þess að taka mikið tillit til raunverulegra kvenna né fjalla beint um stöðu þeirra. Aðrir fræði- menn eru sálgreinandinn Jacques (allir Frakkar heita Jacques (nema Fúkó)) Lacan, sem einnig hefur lagt áherslu á hið kvenlega í úrvinnslu sinni á Freud, og að lokum má nefna þriðja Frakkann, Michel Foucault, sem þrátt fyrir að fjalla ekki um konur né taka sér opinskátt kvenlega stöðu, lét til sín taka i málefni sem konum hefur löngum verið hugleikið, en það er sþurningin um pólitískt hlutverk líkama og kynleika. Sá hinn sami (og reyndar allir þrír) hefur verið miðlægur í því að benda á hvernig hugmyndir okkar um kyn og kyn- ferði eru félagslega skilyrtar og eiga þeir því sinn skerf í kynjafræðunum. Hvað sem öllum Frökkum og köllum líð- ur þá er Ijóst að viðhorf okkar til kynsins eru að taka óafturkræfum breytingum, og þar sem það er einmitt kvennafræðin sem hefur markvisst stuðlað að þeim breyting- um þá er það ekki svo kynlegt að hún skuli vilja breyta um ham og gerast kynja fræði. / 28

x

Vera

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vera
https://timarit.is/publication/858

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.