Vera - 01.06.2004, Side 34

4
Hugsaðu þér hvað við eyðum mikl-
um tíma á hverjum degi í að hugsa
um of stóran maga, hrukkur eða
bólur, í stað þess að nota skapandi
hugsun til þess að finna upp nýja
hluti eða nýjar leiðir til að yfirstíga
hindranir. En við erum þær einu
sem getum stoppað þetta. Þarna
verðum við hver og ein að byrja í
eigin ranni. Við verðum að sýna
börnunum okkar að útlitið skiptir
okkur ekki höfuðmáli og við verð-
um líka að athuga hvernig við töl-
um um aðra. Erum við að tala illa
um aðra vegna þess að það er eitt-
hvað að útliti þeirra? Krakkarnir
pikka þetta allt upp.
Eitt af verkefnum Geðræktarinn-
ar var „Sleppum fordómum”. Þá
vildum við fá inn í umræðuna, á
vinnustöðum og víðar, hvernig
staðalímyndir eru. Geðsjúkir t.d., er
það einhver skítugur, með hárið út
um allt, talandi við sjálfan sig á
Laugaveginum? Ókei. Þekkjunt við
ekki einhvern sem er geðsjúkur?
Lítur hann svona út? Hann Palli
frændi er þunglyndur en hann er
bara ósköp venjulegur maður... Við
viljum nota skynsemina til að
breyta öllum gerðum staðalímynda:
„Ljóskur eru heimskar”. Ókei, hvað
þekkjum við margar ljóshærðar
konur sem eru gáfaðar? Þær eru
fjölmargar. Vigdís forseti til dæmis.
„Gamalt fólk er einskis nýtt”. Hvað
þekkjum við marga eldri borgara
sem virkilega hafa eitthvað að gefa?
„Útlendingar eru bara fyrir okkur
Islendingum.” Hvað með alla mat-
sölustaðina, tónlistina, o.s.frv.?
Hvar hafa útlendingar auðgað
menningarlíf okkar? Hvar værum
við án þeirra? Slík umræða hefur
áhrif og við vildum að fólk ræddi
þetta við börnin sín, á vinnustöðum
og í heitu pottunum.”
Geðsjúkir þóttu ekki marktækir
„Iðjuþjálfun er alls ekki kvennafag,
þó að við séum flestar konur sem
störfum í því hér á landi,” segir Elín
Ebba þegar hún er spurð um kynja-
hlutföll í starfsgrein sinni. „Starfið
snýst um aðstoð við þátttöku í sam-
félaginu og karlmenn verða veikir,
alveg eins og konur. Þess vegna
verða karlmenn að vera kynbræðr-
um sínum fyrirmyndir. En þetta er
launaspursmál. Karlar fara í vörn
þegar ég segi að hér sé ekki raun-
verulegt jafnrétti. Ég hef staðið í
ströggli vegna þess að ég er kona og
á t.d. að sætta mig við lægri laun.
Það eru sérhæfðar konur á miðjum
aldri sem vinna flest störf á Land-
spítala - Háskólasjúkrahúsi og því
miður er hægt að misnota þá að-
stöðu sem er í dag - bara eitt stórt
sjúkrahús hér í borginni og hvorki
sjúklingar né starfsfólk geta leitað
annað.”
Félagsskapurinn Hugarafl er
hópur einstaklinga sem á við geð-
ræn vandamál að stríða en eru nú í
bata og vilja deila reynslu sinni. Þau
vilja hafa áhrif á þá þjónustu sem
þau fá og að sjálfsögðu er Elín Ebba
virk í starfsemi Hugarafls. „Hugarafl
ætar sér að hafa áhrif á geðheil-
brigðisþjónustuna. Geðsjúkir eru að
mynda tengsl til þess að styðja hvert
annað og virka ekki ósvipað AA-
samtökunum fyrir alkóhólista. Þau
sem náð hafa tökum á lífi sínu vilja
miðla reynslu sinni til annarra, vera
fyrirmyndir og aðstoða þau sem eru
styttra komin í bataferlinu. Áður
voru þau sjálf fordómafull hvert í
sínu horni og ef þau náðu heilsu
létu þau enga vita af því, þá voru
veikindin bara gleymt tímabil. Það
er ekki fyrr en núna sem fólk er að
komast yfir eigin fordóma og
skammast sín minna fyrir að vera
með sjúkdóm.
Það sem við höfum verið að gera
í Hugarafli er að finna verkefni sem
geðsjúkum finnst verðmæt og hafa
gildi. Og hvað hefur meira gildi en
þjónustan við þau? Það var ekki fyrr
en uppúr 1980 sem geðsjúkt fólk
var haft með í rannsóknum og
reynsla þeirra tekin gild. Áður þóttu
þau ekki marktækur hópur. I
Bandaríkjunum og víðar fóru geð-
sjúkir að starfa saman sem hópur til
að hafa áhirf á þjónustuna þar sem
þau væru kúnnarnir og þjónustan
ætti að snúast um þeirra þarfir en
ekki um fagstéttina. Markmið fag-
stéttanna er oftast að fólk geti verið
einkennalaust en það var ekki
markmið þeirra geðsjúku. Fyrir þau
var mikilvægast að ná tökum á líf-
inu og fá að taka þátt í lífinu þrátt
fyrir einkennin. Þau voru búin að
gera sér grein fyrir því mörg að þau
yrðu aldrei alveg einkennalaus en
vildu læra að lifa með veikindun-
um, líkt og t.d. sykursjúkir og bak-
veikir þurfa að gera. Það fólk þarf að
læra hverju þarf að passa sig á og
hvað þarf að gera til þess að líða sem
best.”
Elín Ebba segir að heilbrigðis-
kerfið hafi lengst af byggst upp á
meðallausnum fyrir meðalmann-
eskjur en nú sé það sem betur fer
meira einstaklingsmiðað. Nýjustu
stefnur og straumar í endurhæfmgu
snúast um að hver og einn sé sér-
fræðingur í eigin heilsu. Þar koma
svokallaðar notendarannsóknir til
sögunnar.
„Notendarannsóknir snúast um
reynslu og viðhorf notenda og upp
úr þeim er framleidd svokölluð not-
endaþekking. Það er t.d. hægt að
kenna fólki að þekkja sín byrjunar-
34 / 3. tbl. / 2004 / vera